GAZİ HÜSREV BEY VAKFINA AİT OLAN ÇİFTE HAMAM’IN MÜFREDAT DEFTERİNİN ÇÖZÜMLEMESİ

Yıl 2016, İİBF 10. Yıl Özel Sayı, 61 - 73, 15.12.2016

İsmail Bekçi , Ali Apalı Özlem Nilüfer Karataş Aracı

https://doi.org/10.31795/baunsobed.662156

Öz

Osmanlı Devleti, yapmış olduğu seferler sonrasında topraklarına dahil ettiği bölgelerde ilk olarak halkın ortak faydalandığı varlıkları tespit edip bunların tamir, bakım ve
onarımının yapılmasına öncelik vermiştir. Tamir, bakım ve onarım süreci sonrasında ise
devlet topraklarına dahil olan bölgelerde, başta Hanedan mensupları olmak üzere Sadrazamlar, Vezirler, Sancak Beyleri veya ileri gelen hayırseverler halkın menfaatine olan vakıf
müesseselerini inşa ettirmişlerdir.
Osmanlı döneminde vakıflar, kendi içlerinde yerel olmasına rağmen devletin izni ile kurulan ve devlet tarafından denetlenen yapılardır. Bu haliyle, vakıfların parasal işlemlerinin
takibi için muhasebe kayıtlarının tutuluyor olması gerekmektedir. Dolayısıyla ilgili dönemde faaliyet gösteren vakıfların denetimleri de büyük oranda günümüzde olduğu gibi muhasebe kayıtlarına bağlı olarak gerçekleştirilmiştir. Yıllar içinde çeşitli sebeplerle tamir ve
bakımları yapılarak oluşan masrafların kaydedildiği yani muhasebe kayıtlarının tutulduğu
vakıflardan biri olan Saraybosna’da ki Gazi Hüsrev Bey musakkafatına ait müfredat defterlerine, Başbakanlık Osmanlı Arşivleri Genel Müdürlüğü’nden ulaşılmıştır. Başbakanlık
Osmanlı arşiv belgelerinin taranması sonucunda elde edilen 16663 gömlek nolu müfredat
defterinin, Gazi Hüsrev Bey musakkafatında bulunan “Çifte Hamam”a ait tamir, bakım
ve onarım kayıtlarına sahip olduğu tespit edilmiştir. Buradan hareketle Osmanlı Devleti’nde vakıfların tamir, bakım ve onarımlarının bürokratik sürecinin nasıl olduğu, bu süreç içerisinde muhasebe müfredat defterlerinin öneminin ne olduğu sorularının cevabının
aranması çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Dolayısıyla, Gazi Hüsrev Bey Vakfına ait
olan Çifte Hamam’ın müfredat defterinin çözümlemesinin yapılarak elde edilen sonuçların
literatüre kazandırılması çalışmanın amacını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Gazi Hüsrev Bey Vakfı, Çifte Hamam, Tamir Bakım ve Onarım Müfredat Defteri

Analysies of “Çifte Hamam” Inventory Belonged to The Gazi Hüsrev Bey Foundation

Öz

Ottoman Empire gave first priority to find entities allocated to common use
of public, and their maintenances and repairs in regions where they conquered in consequence of wars. Following the period of the maintenance and repair, primarily Ottoman
dynasty, grand viziers, viziers, sanjak-beys, reputable beneficent people established charitable foundations in those regions.
In the Ottoman era, even though the foundations were local in itself, they were legal entities
which could be established by state’s permission, and audited by the state. Therefore,
it necessitated to keep accounting records for tracking monetary proceedings of the
foundations. Accordingly, the auditions of the foundations, operated in the related term,
were carried out substantially based on the accounting records as it is now. Thus, some
of the inventories belongs to Gazi Hüsrev Bey Foundation -located in Sarajevo, BosniaHerzegovina- which kept the accounting records, and the expenses arose out of repairs and
maintenances were reached from the Prime Ministry, Directorate of Ottoman Archives. As a
result of the research on the Ottoman archival records, the inventory with 16663 registration
number was found that it shows expense items of the maintenance and the repair of “Çifte
Hamam” one of the entities of the Gazi Hüsrev Bey Foundation. Thus, the questions of how
bureaucratic procedure and process of maintenance, repair of the foundations, and how
important the inventories were in Ottomans are the main topics of this study. Therefore,
the aim of this study is to give results obtained from the analysis of the inventory, and the
accounting records of “Çifte Hamam” belonged to the Gazi Hüsrev Bey Foundation.

Anahtar Kelimeler

Gazi Husrev Bey Foundation, Çifte Hamam, Maintenance and Repair Inventory

Kaynakça

• Akar, T. (2010). Tanzimat Öncesinde Vakıf Kurumu ve Yapıların Korunması. Vakıflar Dergisi, C.36.
• Alkan, M. (2008). Kınık Vakıfları-Bir Tasnif ve Tasvir Denemesi. Turkish Studies, 3(4). 1-18.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, 16663 Gömlek Nolu Ev.D. Defter.
• Başol, S. ve Çam, M., (2010). Keşif ve Tamir Belgelerinin Osmanlı İktisat Tarihi Araştırmaları Açısından Önemi (Konya Şeriye Sicillerinden Örneklerler). Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM). 1-27.
• Beşirli, M. (2010). Vakıf Kurumunun Önemi ve Tokat’ta Hamza Bey Evkafı Üzerine Bazı Bilgiler. History Studies, 2(1). 32-44.
• Hızlı, M. (1993). Osmanlı Vakıf Eserlerinin İnşa, Tamir ve Restorasyonları. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5(5), 219-232 Erişim Linki: http://dergipark.ulakbim.gov.tr/uluifd/article/download/5000018231/5000018521.
• Kabacık, M. (2013). 177 Numaralı Halep Şer’iye Siciline (Evkaf Muhasebe Defterine) Göre XIX. Yüzyıl Başlarında Halep Vakıflarının Gelir ve Giderleri. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(14). S. 63-86.
• Orbay, K. (2005). Vakıfların Bazı Arşiv Kaynakları (Vakfiyeler, Şeriyye Sicilleri, Mühimmeler, Tahrir Defterleri ve Vakıf Muhasebe Defterleri). Vakıflar Dergisi, XXIX, S.27-42.
• Özdeğer, M. (2007). Vize Kazası Vakıfları-XV. Yüzyıl Arşiv Kaynaklarına Göre. Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi. 22(1), 165-187.