Psychosocial risk factors faced by individuals who accept a vegan lifestyle

Yıl 2024, Cilt: 27 Sayı: 51, 247 - 267

Ayla Solmaz Avcıkurt Ayşen Ertaş Sabancı Dilek Çoşan Burcu Kaya

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1384653

Öz

People switch to vegetarianor vegan diets forethical, ecological, religious or health-based motivations. There are many variations of the vegetarian diet. However, although these diet types have different limits, it is seen that animal food consumption is limited as a common point, and it is completely abolished in some nutrition types. Compared to previous years, vegetarian and vegan individuals, whose numbers are increasing day by day, may be exposed to various negative situations, especially by individuals who do not follow this diet.
Individuals face various risk factors that threaten their health throughout their lives. There are behavioral, biological, environmental, genetic or psychological risk factors. Psychological risks include the negative effects of people in the individual or social area. Experiencing situations such as mobbing, threats, pressure, insults, violence or future anxiety can cause the psychology of the individual to be negatively affected, and as a result, various risk factors such as stress, sleep disorder and depression may occur.
When the literature is examined, it is striking that many studies have been carried out on vegetarian and vegan individuals. However, it has been observed that the psychosocial risks experienced by individuals who adopt a vegan lifestyle are limited in number. The study carried out in this context was carried out in order to reveal the psychosocial risk factors experienced by individuals who adopt a vegan lifestyle. The research is a qualitative study, and the research data were accessed in the light of the information obtained from vegan and vegetarian individual sthrough semi-structured interview method.

Anahtar Kelimeler

Gastronomy, Vegan, Nutrition, Psychosocial Risk

Vegan yaşam tarzını benimseyen bireylerin karşılaştığı psikososyal risk faktörleri

Öz

İnsanlar etik, ekolojik, dini veya sağlık temelli motivasyonlar sebebiyle vejetaryen veya vegan beslenmeye geçiş yapmaktadır. Vejetaryen beslenme tarzının kendi içerisinde birçok çeşidi bulunmaktadır. Fakat bu diyet çeşitlerinin farklı kapsamlar barındırmasına rağmen ortak nokta olarak hayvansal gıda tüketimin sınırlandırmış olduğu, kimi beslenme çeşitlerindeyse tamamen kaldırılmış olduğu görülmektedir. Geçmiş yıllar ile karşılaştırıldığında sayıları her geçen gün artmakta olan vejetaryen ve vegan bireyler, özellikle bu diyeti uygulamayan bireyler tarafından çeşitli olumsuz durumlara maruz bırakılabilmektedir.
Bireyler hayatları boyunca sağlıklarını tehdit eden çeşitli risk faktörleriyle karşı karşıya kalmaktadır. Davranışsal, biyolojik, çevresel, genetik veya psikososyal olmak üzere çeşitli risk faktörleri bulunmaktadır. Psikolojik riskler insanların bireysel veya sosyal alanda olumsuz etkilenmesini kapsamaktadır. Mobbing, tehdit, baskı, hakaret, şiddet veya gelecek kaygısı gibi durumların yaşanması bireyin psikolojisinin olumsuz yönde etkilenmesine ve bunun sonucunda stres, uyku bozukluğu, depresyon gibi çeşitli risk faktörlerinin ortaya çıkmasına sebebiyet olabilmektedir.
Literatür incelendiğinde vejetaryen ve vegan bireyler ile ilgili pek çok çalışmanın gerçekleştirildiği göze çarpmaktadır. Fakat vegan yaşam tarzını benimseyen bireylerin yaşadığı psikososyal risklere sınırlı sayıda çalışmada değinildiği görülmüştür. Bu kapsamda gerçekleştirilen çalışma vegan yaşam tarzını benimseyen bireylerin yaşadığı psikososyal risk faktörlerinin ortaya çıkartılması amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma nitel bir çalışma olup, araştırma verilerine yarı yapılandırılmış görüşme yöntemiyle vegan ve vejetaryen bireylerden elde edilen bilgiler ışığında erişilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Psikososyal Risk, Gastronomi, Vegan, Beslenme

Kaynakça

• Akkan, E., ve Bozyiğit, S. (2020). Bir niş pazar olarak Türkiye’deki vegan ürünler: tüketici bakış açısından keşfedici bir araştırma. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, 12(1), 101-149.
• Aktaş, N., Şen, A., ve Çil, M. (2019, 19-20 Nisan). Gastronomi turizminde yeni bir eğilim: vejetaryen ve vegan festivaller. VIII. Ulusal IV. Uluslararası Doğu Akdeniz Turizm Sempozyumu, Anamur, Mersin.
• Bulut, M., ve Güzin, Y. T. (2020). İnanç boyutuyla veganlık/vejetaryenlik. Folklor/Edebiyat, (104), 839.
• Creswell, J. W. (2017). Research design qulitative, quantitative and mixed methods approaches. 4. baskı, Eğiten Kitap.
• Demircioğlu, H., ve Yoldaş, C. (2019). Çocukluk ve ergenlik döneminde psikososyal risk faktörleri ve koruyucu unsurlar. Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi, 18(1), 40-48.
• Efeoğlu, M. (2019). Vejetaryen ve vejetaryen olmayan bireylerin sosyotropik-otonomik kişilik özellikleri, empati eğilimleri ve saldırganlık davranışları açısından karşılaştırılması. [Yüksek lisans tezi]. İstanbul Beykent Üniversitesi,.
• Gökçen, M., Aksoy, Y. Ç., & Özcan, B. A. (2019). Vegan beslenme tarzına genel bakış. Sağlık ve Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(2), 50-54.
• Gökgöz, M. (2017). Tehlikeli işlerde çalışanlarda psikososyal risk etmenlerinin değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Üsküdar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Güler, O. ve Çağlayan, G. D. (2021). Nasıl vegan oldum? Fenomenolojik nitel bir araştırma. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(2), 287-304.
• Kahraman, Z. (2023). Üniversite çalışanlarında covıd-19 pandemi dönemindeki psikososyal risk faktörlerinin değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu.
• Kara, A. ve Bilim, Y. (2022). Erişilebilir turizm kapsamında vegan ve vejetaryen tüketiciler. Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel, 2022, 5(2), 515-528.
• Karakurum, S. S., ve Özhan Dedeoğlu, A. (2023). Türkiye’de vejetaryenlik: Tüketicilerin sosyal kimlik, temel haklar ve iyi-oluş arayışları. Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 14(2), 1-24.
• Kaya, S. (2021). Sağlık sektöründe çalışanların ağır iş yükü ve yaşadıkları psikososyal risk etmenleri. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Esenyurt Üniversitesi.
• Kurt, E. G. (2019). Vejetaryenliğin motivasyon, değer ve inanışları ve bunların mekânlara yansıması: İstanbul’da nitel bir çalışma. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Özcan, Ş. (2018). Hint ve Uzak Doğu dinlerinde gıda anlayışı. N. D. Ayaz, A. Yıldırım, A. Erol, F. Z. Belen (Ed.), Disiplinler arası yaklaşımla helal ürün ve hizmetler 2 içinde (ss. 87-115). Grafiker Yayınları.
• Özcan, T. ve Baysal, S. (2016). Vejetaryen beslenme ve sağlık üzerine etkileri. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 30(2), 101-116.
• Özkorul, V.Y. (2023). Doğa-insan ilişkisine dair bir bakış açısı: vegan/vejetaryen etik tutumunu benimseyen bireyler üzerine fenomenolojik araştırma [Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Ankara.
• Rosenfeld, D. L., and Burrow, A. L. (2017a). The unified model of vegetarian identity: A conceptual framework for understanding plant-based food choices. Appetite, 112, 78-95.
• Rosenfeld, D. L., and Burrow, A. L. (2017b). Vegetarian on purpose: understanding the motivations of plant-based dieters. Appetite, 116, 456-463.
• Ruby, M. B. (2012). Vegetarianism. A blossoming field of study. Appetite, 58, 141–150.
• Sezgin, A. C., & Ayyıldız, S. (2019). Gastronomi alanında vejetaryen/vegan yaklaşımı; Giresun yöre mutfağı'nın vejetaryen mutfak kapsamında incelenmesi. Siyasi Sosyal ve Kültürel Yönleriyle Türkiye ve Rusya, 1(1), 505-53.
• Statistica.com. Share of vegans ın select countries world wide ın 2022. 11 Nisan 2023 tarihinde https://www.statista.com/statistics/1280066/global-country-ranking-vegan-share/ adresinden erişildi.
• Sünnetçioğlu, S., Mercan, Ş. O., Yıldırım, H. M., ve Türkmen, S. (2017). Veganların restoranlarda karşılaştıkları sorunlar üzerine bir araştırma. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 5(Special Issue 2), 241-252.
• Şanlıer, N. ve Ertaş, Y. (2018). Vejetaryen mutfak. F. Nizamlıoğlu (Ed.), Gastronomide güncel konular içinde (s. 133-164). Billur Yayınevi ve Basımevi.
• Tekten Aksürmeli, Z. S. ve Beşirli, H. (2019). Vegan kimliğinin oluşumu: vegan olmak ve vegan kalmak. Akademik Hassasiyetler, 6(12). 223-249.
• Tural, K. S. (2018). Veganlar ne ister? Veganların seyahat deneyimlerinden hareketle seyahat acentaları ve turist rehberleri için yol haritası önerisi [Yüksek Lisans Tezi]. Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Tvd.org. Neden veganlık? 10 Nisan 2023 tarihinde https://tvd.org.tr/ adresinden erişildi.
• Ülker Tümlü, G. Ve Recepoğlu, E. (2013). Üniversite akademik personelinin psikolojik dayanıklılık ve yaşam doyumu arasındaki ilişki. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 3(3), 205-213.
• Worldanimalfoundation.org. How many vegans are ın the world? “exploring the global population of vegans”. 11 Nisan 2023 tarihinde https://worldanimalfoundation.org/advocate/how-many-vegans-are-in-the-world adresinden erişildi.
• Yıldırım, A. (1999). Nitel araştırma yöntemlerinin temel özellikleri ve eğitim araştırmalarındaki yeri ve önemi. Eğitim ve Bilim, 23(112), 7-17. 13 Mart 2024 tarihinde https://eb.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/5326 adresinden erişildi.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. Baskı). Seçkin Yayıncılık.