COVID-19 SALGIN DÖNEMİNDE UZAKTAN EĞİTİMDE YAŞANAN SORUNLAR VE ÖĞRENCİ MEMNUNİYETİNE ETKİSİ

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 19 - 36, 19.01.2024

Yasemin Özcan Karaman Nil Konyalilar

https://doi.org/10.33416/baybem.1382329

Öz

Araştırmanın temel amacı Covid-19 pandemi sürecinde üniversite öğrencilerine verilen uzaktan eğitime yönelik sorunları belirlemek ve öğrencilerin uzaktan eğitime olan tutumlarının memnuniyete etkisini ortaya çıkarmaktır. Bundan dolayı araştırmada uzaktan eğitim sistemi bağlamında yeterlilik, motivasyon, kullanılabilirlik, etkililik ve memnuniyet konularına odaklanılmıştır. Anket Covid-19 pandemisinden dolayı ve daha hızlı erişim sağlanması açısından online olarak hazırlanmış ve örnekleme ulaştırılmıştır. Çalışma nicel araştırma yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın amacına ulaşmak için anket ile veriler elde edilmiştir. Araştırmada toplam 420 katılımcıdan anket ile veri toplanmış ve çalışmanın temel amacına ve hedeflerine ulaşılacak şekilde analizlere tabi tutulmuştur. Çalışmada öğrencilerin uzaktan eğitim döneminde sisteme yönelik, bölüm ve akademisyene yönelik algıları ile memnuniyetleri arasındaki ilişki için korelasyon analizi yapılmıştır. Ardından yeterlilik ve motivasyon, kullanılabilirlik ve etkililik boyutlarının memnuniyete olan etkisi belirlenmiştir. Uzaktan eğitimde öğrencilerin derslere katılmamasının en önemli nedenleri internet bağlantı sorunu, internet paketinin olmaması ve çalışıyor olmaktır. Katılımcıların uzaktan eğitim tutum ölçek boyutlarına olan algıları incelenince en düşük algının olduğu boyut kullanılabilirlik iken, en yüksek algının olduğu boyut memnuniyet boyutudur. İkinci en düşük algının olduğu boyut ise yeterlilik ve motivasyon boyutudur.

Anahtar Kelimeler

Covid19, Uzaktan Eğitim, Yükseköğrenim, Öğrenci Tutumları

PROBLEMS EXPERIENCED IN DISTANCE EDUCATION DURING THE COVID-19 EPIDEMIC PERIOD AND ITS EFFECT ON STUDENT SATISFACTION

Öz

The main purpose of the research is to identify the problems related to remote education given to university students during the Covid-19 pandemic and to reveal the impact of students’ attitudes towards remote education on satisfaction. Therefore, the research focuses on competence, motivation, usability, effectiveness, and satisfaction issues in the context of the remote education system. The survey was prepared online due to the Covid-19 pandemic and for faster access, and it was distributed to the sample. The study was conducted using a quantitative research method. Data were obtained through a survey to achieve the goal of the study. A total of 420 participants were surveyed in the research, and the collected data were subjected to analyses to reach the main objective and goals of the study. In the study, correlation analysis was conducted to examine the relationship between students’ perceptions of the system, department, and faculty members during the remote education period and their satisfaction. Then, the impact of competence and motivation, usability, and effectiveness dimensions on satisfaction was determined. The most significant reasons for students not attending classes in remote education were found to be internet connection problems, the absence of an internet package, and being employed. When participants' perceptions of the dimensions of the remote education attitude scale were examined, the dimension with the lowest perception was usability, while the dimension with the highest perception was satisfaction. The second lowest perceived dimension was competence and motivation.

Anahtar Kelimeler

Covid19, Uzaktan Eğitim, Yükseköğrenim, Öğrenci Tutumları

Kaynakça

• Ağaoğlu, A. (2020). Uzaktan eğitimde oyunlaştırma uygulamalarının üniversite öğrencilerinin İngilizce derslerindeki akademik başarı ve motivasyonlarına etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Akbaba, S. (2006). Eğitimde motivasyon. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 343-361.
• Akdemir, Ö. (2011). Yükseköğretimimizde uzaktan eğitim. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 1(2), 69-71.
• Akgül, A. (2021). Sanat eğitimi veren yüksek öğretim kurumlarında çalışan akademisyenlerin uzaktan eğitim ile ilgili görüşlerinin belirlenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 415-432.
• Aktaş, M. (2013). Fen ve teknoloji dersinde web tabanlı uzaktan eğitimin öğrencilerin akademik başarı ve tutumları üzerindeki etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bülent Ecevit Üniversitesi, Zonguldak.
• Aktaş, Ö., Büyükaktaş, B., Gülle, M. ve Yıldız, M. (2020). Covid-19 virüsünden kaynaklanan izolasyon günlerinde spor bilimleri öğrencilerinin uzakta eğitime karşı tutumları. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-9.
• Aldım, Ü. F. (2013). Uzaktan eğitim ve tarihsel gelişimi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sınıf Öğretmenliği Bölümü, Doktora Semineri, Malatya.
• Altıparmak, M., Dürdane K. İ., ve Kapıdere, M. (2011, Şubat). E-öğrenme ve uzaktan eğitimde açık kaynak kodlu öğrenme yönetim sistemleri. 11. Akademik Bilişim Konferansı, Malatya.
• Altun, E. (2020). Eğitmenlerin uzaktan eğitime yönelik pedagojik yeterliliklerinin uzaktan eğitim ders videoları aracılığıyla incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Arslan, V. (2019). Web tabanlı uzaktan eğitim deneyimi ve verimliliği analizi: İstanbul Üniversitesi örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Aslantaş, T. (2014, 20 Aralık). Uzaktan eğitim, uzaktan eğitim teknolojileri ve Türkiye’de bir uygulama. Erişim adresi: https://www.tankutaslantas.com/wp-content/uploads/2014/04/Uzaktan-Eğitim-Uzaktan-Eğitim-Teknolojileri-ve-Türkiyede-bir-Uygulama.pdf. adresinden erişildi.
• Baumgartner, H. ve Homburg, C. (1996). Applications of structural equation modeling in marketing and consumer research: A review. International Journal of Research in Marketing, 13(2), 139-161.
• Bayraktar, V.H. (2015). Sınıf yönetiminde öğrenci motivasyonu ve motivasyonu etkileyen etmenler. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(3), 1079-1100.
• Begimbetova, K. (2015). Uzaktan eğitimde öğretim elemanı ve öğrencilerin memnuniyet düzeyi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Brown, B. ve Brown, Y. (1994). Distance education around the world. İçinde B. Wills (Ed.) Distance education strategies and tools (pp. 3-39). Englewood Cliffs: Educational Technology Publications
• Browne, M.W. ve Cudeck, R. (1993). Alternative ways of assessing model fit. İçinde K.A. Bollen ve J.S. Long (Ed.). Testing structural equation models (pp. 136-162). Beverly Hills, CA: Sage.
• Brusilovsky, P., ve Peylo, C. (2003). Adaptive and intelligent web-based educational systems. International Journal of Artificial Intelligence in Education, 13(2), 156-169.
• Byrne, B.M. (2001). Structural equation modeling with AMOS, EQS, and LISREL: Comparative approaches to testing for the factorial validity of a measuring instrument. International Journal of Testing, 1(1), 55-86.
• Can, Ş. (2008). Fen eğitiminde web tabanlı öğretim. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
• Ceylan, M. (2003). Sınıfta motivasyon (iki öğretmenin sınıf içinde motivasyon değişkenlerini dikkate alma davranışlarının betimlenmesi). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Çağıltay, K. (2001, 20 Aralık). Uzaktan eğitim: Başarıya giden yol teknolojide mi yoksa pedagojide mi?. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/ 303405141_Uzaktan_Egitim_Basariya_Giden_Yol_Teknolojide_mi_Yoksa_Pedagojide_mi adresinden erişildi.
• Çetiner, M. H., Gencel, Ç. ve Erten, Y. M. (1999). İnternete dayalı uzaktan eğitim ve çoklu ortam uygulamaları. Beşinci İnternet Konferansı, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Demir, E. (2014). Uzaktan eğitime genel bir bakış. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 39, 203-212.
• Demir, Z. (2008). Uzaktan eğitim öğrencilerinin akademik güdülenme düzeyleri (SAÜ örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Demiray, U. ve İşman, A. (2003). History of distance education. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 88-108.
• Demirci, M. (2019). Uzaktan eğitimde öğrenme stillerine dayalı akademik destek hizmetlerinin pedagojik formasyon öğrencilerinin başarısına etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Durak, G., Çankaya, S. ve İzmirli, S. (2020). COVID-19 pandemi döneminde Türkiye’deki üniversitelerin uzaktan eğitim sistemlerinin incelenmesi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 14(1), 787-809.
• Dünya Sağlık Örgütü (2019, 22 Aralık). Coronavirus disease (COVID-19). Erişim adresi: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019 adresinden erişildi.
• eLearners (2021, 23 Aralık) Synchronous vs Asynchronous Learning. Erişim adresi: https://www.elearners.com/education-resources/degrees-and-programs/synchronous-vsasynchronous-classes/ adresinden erişildi.
• Erfidan, A. (2019). Derslerin uzaktan eğitim yoluyla verilmesiyle ilgili öğretim elemanı ve öğrenci görüşleri Balıkesir Üniversitesi örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
• Ersöz, F. ve Ersöz, T. (2019). İstatistik. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Garrison, D. R. ve Kanuka, H. (2004). Blended learning: uncovering its transformative potential in higher education. Internet and Higher Education, 7, 95-105.
• Garrison, D. R. ve Shale, D. (1987). Mapping the boundaries of distance education: Problems in defining the field. The American Journal of Distance Education, 1(1), 5-11.
• Glenn, A. S. (2001, 22 Aralık). A comparison of distance learning and traditional learning environments. Erişim adresi: https://eric.ed.gov/?id=ED457778 adresinden erişildi.
• Gökbulut, B. (2021). Uzaktan eğitim öğrencilerinin bakış açısıyla uzaktan eğitim ve mobil öğrenme. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama Dergisi, 11(1), 160-177.
• Gülbahar, Y. (2012). E-Öğrenme. Ankara: Pegem Akademi Yayınevi.
• Haddad, W. D. (2001). The challenge of access to and quality of distance learning. U. Beck ve W. Sommer (Ed.). 9th European Congress and Trade Fair for Educational and Information Technology Proceedings (pp. 11-19). Karlsruhe: Karlsruher Kongress und Ausstellungs-GmBH.
• Haythornthwaite, C., Andrews, R. ve Kazmer, M. M. (2007, 22 Aralık). Theories And Models Of And For Online Learning. First Monday 12(8), Erişim adresi: https://firstmonday.org/ojs/index.php/fm/article/view/1976 adresinden erişildi.
• Hızal, A. (1983). Uzaktan eğitim süreçleri ve yazılı gereçler. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi.
• Holmberg, B. (2005). Theory and practice of distance education. London, England: Routledge Publishing.
• Hoy, W.K. ve Miskel, C.G. (2010). Eğitim yönetimi, teori, araştırma ve uygulama. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Hrastinski, S. (2008). Asynchronous and synchronous e-learning. Educause Quarterly, 31(4), 51-55.
• Hu, L., ve Bentler, P.M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, 6(1), 1-55.
• Işık, A. H., Karacı, A., Özkaraca, O. ve Biroğul, S. (2010). Web tabanlı eş zamanlı (senkron) uzaktan eğitim sistemlerinin karşılaştırmalı, analizi. 12. Akademik Bilişim Kongresi, Muğla: Muğla Üniversitesi.
• İşman, A. (2005). Uzaktan eğitim: genel tanımı, Türkiye’deki ve dünyadaki proje değerlendirmeleri. Ankara: Öğreti.
• İşman, A. (2008). Uzaktan eğitim. Ankara: Pegem Akademi.
• İşman, A. (2011). Uzaktan eğitim (Dördüncü Baskı). Ankara: Pegem Akademi
• Jones, N. ve Laffey, J. (2002). The astd e-learning handbook: best prtices, strategies and case studies for an emerging field. İçinde A. Rossett (Ed.). How to facilitate e-collaboration and e-lerning in organization. Newyork: McGrawHill Companies.
• Kaçan, A. ve Gelen, İ. (2020). Türkiye’deki uzaktan eğitim programlarına bir bakış. Uluslararası Eğitim Bilim ve Teknoloji Dergisi, 6(1), 1-21.
• Kalaycı, Ş. (2014). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistiksel teknikler. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Kaplan, A. M. ve Haenlein, M. (2016). Higher education and the digital revolution: About MOOCs, SPOCs, social media, and the Cookie Monster. Business Horizons, 59(4), 441-450.
• Kaya F. (2020). Yükseköğretimde Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi dersinin uzaktan eğitim yoluyla verilmesine ilişkin öğrenci görüşleri (Kastamonu Üniversitesi örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu.
• Kaya, Z. (2002). Uzaktan eğitim. Ankara: Pegem Akademi.
• Keegan, D. (1996). Foundations of distance education. New York: Routledge Publications.
• Kentnor, H. E. (2015). Distance education and the evolution of online learning in the United States. Curriculum and Teaching Dialogue, 17(1), 21-34.
• Keskin, M. ve Kaya, D. Ö. (2020). Covid-19 sürecinde öğrencilerin web tabanlı uzaktan eğitime yönelik geri bildirimlerinin değerlendirilmesi. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 5(2), 59-67.
• Kılınç, M. (2015). Eğitim programları ve öğretim bilim dalı uzaktan eğitim uygulamalarının etkililiği üzerine bir araştırma (İnönü üniversitesi uzaktan eğitim merkezi ilahiyat lisans tamamlama programı örneği). Yayınlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Kline, R.B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. New York: The Guilford Press.
• Koç, S. E. (2021). Nasıl bir uzaktan eğitim? 1 yılın sonunda yapılan çalışmaların değerlendirilmesi. International Anatolia Academic Online Journal Socia Sciences Journal, 7(2), 13-26.
• Kör, H. (2013). Uzaktan ve örgün eğitimin öğrenci başarısı üzerine etkisinin araştırılması. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 12(2), 267-279.
• Lim, F. P. (2017). An analysis of synchronous and asynchronous communication tools in e-learning. Advanced Science and Technology Letters, 143(46), 230-234.
• MEB (2020, 4 Eylül). Milli Eğitim İstatistikleri (Örgün Eğitim 2019/2020). Erişim adresi https://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_09/04144846_2019-2020_Ozet_Tablolar.xlsx adresinden erişildi.
• Midkiff, S. F. ve DaSilva, L. A. (2000, 23 Aralık). Leveraging the web for synchronous versus asynchronous distance learning. Erişim adresi http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.461.2099&rep=rep1&type=pdf adresinden erişildi.
• Mokoena, S. (2017). Student teachers’ experiences of teaching practice at open and distance learning institution in South Africa. Turkish Online Journal of Distance Education, 18(2), 122-133
• Moore, M. G. ve Kearsley, G. (2011). Distance education: a systems view of online education. Belmont: Cengage Publishing.
• Mshvidobadze, T. ve Gogoladze, T. (2012). About web-based distance learning. International Journal of Distributed and Parallel Systems, 3(3), 133-143.
• Otrar, M. ve Argın, F. S. (2015). Öğrencilerin sosyal medyaya ilişkin tutumlarını belirlemeye yönelik bir ölçek geliştirme çalışması. Journal of Research in Education and Teaching, 4(1), 391-403.
• Örücü, E. ve Kanbur, A. (2008). Örgütsel-yönetsel motivasyon faktörlerinin çalışanların performans ve verimliliğine etkilerini incelemeye yönelik ampirik bir çalışma: Hizmet endüstrisi örneği. Manisa-sosyal güvenlik kurumu. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 221-230.
• Özbay, Ö. (2015). Dünyada ve Türkiye’de uzaktan eğitimin güncel durumu. The Journal of International Educational Sciences, 2(5), 376-394.
• Özdemir, A. M. (2015). Eğitim teknolojilerinin fen ve teknoloji derslerinde kullanılması: Bir durum çalışması. Journal of Educational Sciences, 3(4), 137-148.
• Özer, B. (2011). Uzaktan eğitim programlarının öğrenci ve öğretim üyesi görüşleri açısından değerlendirilmesi: Sakarya Üniversitesi örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Özmen, A. ve Ediz İ. G. (2002). Uzaktan eğitim ve Dumlupınar Üniversitesi modeli. Açık ve Uzaktan Eğitim Sempozyumu, Eskişehir.
• Palas-Bozkurt, E. (2019). Uzaktan eğitimde kullanılan videolu yöntemlerin ön lisans öğrencilerinin matematik başarılarına etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Düzce Üniversitesi, Düzce.
• Peng, S.L., Cherng, B.L., Chen, H.C. ve Lin, Y.Y. (2013). A model of contextual and personal motivations in creativity: How do the classroom goal structures influence creativity via self-determination motivations?. Thinking Skills and Creativity, 10, 50-67.
• Perez-Lopez, E., Atochero, A. V. ve Rivero, S. C. (2021). Distance education in COVID-19’s period: An Analysis from the perspective of university students. Ried-Revista Iberoamericana De Educacion a Distancia, 24(1), 331-350.
• Sadera, W. A., Robertson, J., Song, L. ve Midon, M. N. (2009). The role of community in online learning success. Journal of Online Learning and Teaching, 5(2), 277-284.
• Sarıtaş, M. (2009). Uzaktan eğitim. İçinde M. Sarıtaş (Ed.). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Schermelleh-Engel, K. ve Moosbrugger, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
• Schlosser, L. A. ve Simonson, M. (2006). Distance education: definition and glossary of terms. ABD: IAP-Information Age Publishing.
• Sığın, S. (2020). Atatürk ilkeleri ve inkılap tarihi dersinin uzaktan eğitim yoluyla verilmesi konusunda öğrenciler ve öğretim elemanları ne düşünüyor? Tek durumlu bir örnek olay çalışması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Simonson, M., Zvacek, S. M. ve Smaldino, S. (2019). Teaching and learning at a distance: foundations of distance education. New Jersey: Prentice-Hall.
• Tavşancıl, E. (2010). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Tayebinik, M. ve Puteh, M. (2013, 20 Aralık). Blended learning or e-learning?. Erişim adresi: https://arxiv.org/ftp/arxiv/papers/1306/1306.4085.pdf adresinden erişildi.
• TDK (2021, 15 Aralık). Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişildi. Tekin, O. (2007). Uzaktan eğitim yöntemi ile verilen hizmet-içi eğitim programının öğretmenlerin öz-yeterlik algıları ve tutumlarına etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi, Muğla.
• Topçuoğlu-Ünal, F. ve Bursalı, H. (2013). Türkçe öğretmenlerinin motivasyon faktörlerine ilişkin görüşleri. Middle Eastern & African Journal of Educational Research, 5, 7-22.
• Usher, A. (2012). What is motivation and why does it matter. Center on Education Policy, 1-7.
• Uşun, S. (2006). Uzaktan eğitim. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Verduin, J. R. ve Clark, T. A. (1994). Uzaktan eğitim: etkin uygulama esasları. (İ. Maviş, Çev.) Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2004). SPSS uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yeager, C., Hurley-Dasgupta, B. ve Bliss, C. A. (2013). Cmoocs and global learning: an authentic alternative. Journal of Asynchronous Learning Networks, 17(2), 133-147.
• Yeğitek (2021, 21 Aralık). Erişim tarihi: https://yegitek.meb.gov.tr/ adresinden erişildi.
• Yekta, M. (2004). Çoklu ortam araçları kullanılmış web tabanlı uzaktan mesleki teknik eğitimin geleneksel mesleki teknik eğitime göre öğrenci başarısına etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Yıldız, E. P., Çengel, M. ve Alkan, A. (2021). Pandemi sürecinde uzaktan eğitim ortamlarının kullanımına ilişkin tutum ölçeği. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17(33), 132-153.
• Yıldız, S. (2016). Pedagojik formasyon eğitimi alan öğrencilerin uzaktan eğitime yönelik tutumları. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 301-329.
• Yorgancı, S. (2014). Web tabanlı uzaktan eğitim yönteminin öğrencilerin matematik başarılarına etkileri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(3), 1401-1420
• YÖK (2022, 15 Şubat). Öğrenci istatistikleri. Erişim tarihi: https://istatistik.yok.gov.tr/ adresinden erişildi.
• Yurdakul, B. (2005). Uzaktan öğretim. İçinde Ö. Demirel (Ed.). Eğitimde yeni yönelimler. Ankara: Pegem Akademi.
• Zeller, R. A. ve Karmines, E. G. (1978). Statistical analysis of social data. Chicago: Rand McNally College Publishing Company.