Türkçe Eğitiminde Ana Fikir Öğretimine İlişkin Bir İnceleme

Yıl 2022, Cilt: 17 Sayı: 36, 1336 - 1367, 31.12.2022

Pınar Kanık Uysal Emel Bayrak Özmutlu

https://doi.org/10.35675/befdergi.1052948

Öz

Bu araştırmada Türkçe ve sınıf öğretmenlerinin ana fikir öğretimi süreci deneyimlerine yönelik çok yönlü bir betimleme ortaya koymak amaçlanmıştır. Araştırma temel nitel araştırma yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubu amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Bu amaçla araştırmanın çalışma grubuna eş sayıda kadın ve erkekten oluşan toplam 24 Türkçe ve sınıf öğretmeni katılmıştır. Analizler 380 vivo kod ile etiketlenmiş inanç ifadesi üzerinden gerçekleştirilmiştir. Araştırmada dört aşamadan oluşan yoğun ve detaylı bir analiz süreci takip edilmiştir. Araştırmada katılımcıların tamamının ana fikre kavramsal düzeyde uzlaşımsal tanımlar getirdiği buna karşın kavramı öğretim ya da beceri odaklı bir yaklaşım temelinde ele almadıkları görülmüştür. Katılımcıların tamamı ana fikir öğretiminde güçlük yaşamaktadırlar. Güçlüklerin kaynağı olarak ise konu alanının soyutluğunu, öğretmen eğitimini ve öğrencilerin ön öğrenmelerini göstermişlerdir. Katılımcıların ana fikir öğretiminde istenilen öğrenme çıktıları ile sonuçlanan özelleşmiş ve uzlaşılmış öğretim yollarını bulamadıkları ve çoğunlukla doğrudan öğretime dayalı ve taktiksel etkinliklere yer verdikleri görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Türkçe öğretimi, ana fikir öğretimi, düşünme becerileri, Türkçe Dersi Öğretim Programı, Türkçe öğretimi, ana fikir öğretimi, düşünme becerileri, Türkçe Dersi Öğretim Programı

Kaynakça

• Afflerbach, P., & Walker, B. (1992). Main idea instruction: An analysis of three basal reader series. Literacy Research and Instruction, 32(1), 11-28.
• Akyol, H. (2005). Türkçe ilkokuma yazma öğretimi. Pegem A Yayıncılık.
• Aktaş, E. (2017). Öğretmen adaylarının farklı metin türlerine yönelik soru sorma becerilerinin yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre değerlendirilmesi. Electronic Turkish Studies, 12(25), 99-118. doi: 10.7827/TurkishStudies.12274
• Anderson, L. W., Krathwohl, D. R. (Eds.). (2001). A taxonomy for learning, teaching and assessing: A revision of Bloom’s taxonomy of educational objectives: Complete edition. Longman.https://www.uky.edu/~rsand1/china2018/texts/Anderson-Krathwohl%20-%20A%20taxonomy%20for%20learning%20teaching%20and%20assessing.pdf, web adresinden 11 Nisan 2021 tarihinde erişilmiştir.
• Aydemir, Y., ve Çiftçi, Ö. (2008). Edebiyat öğretmeni adaylarının soru sorma becerileri üzerine bir araştırma (Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Örneği). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 103-115.
• Bahap Kudret, Z., & Baydık, B. (2016). Başarılı ve başarısız dördüncü sınıf okuyucularının okuduğunu anlama ve özetleme becerileri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 17(3), 317-346.
• Başaran, M. (2019). Metinler ve metinlerle ilgili anlam kurma soruları. H. Akyol, A. Şahin (Ed.) Türkçe öğretimi içinde (s.287-311). Pegem Akademi Yayınları.
• Bayrak Özmutlu, E., &. Kanık Uysal, P. (2021). Türkçe ders kitaplarında yer alan etkinliklerin düşünme becerileri açısından incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 52, 518-543. https://doi.org/10.9779/pauefd.745469
• Beerwinkle, A. L., Owens, J., & Hudson, A. (2020). An analysis of comprehension strategies and skills covered within grade 3-5 reading textbooks in the United States. Technology, Knowledge and Learning, 26(2), 311-338.
• Boudah, D. J. (2014). The main idea strategy: A strategy to improve reading comprehension through inferential thinking. Intervention in School and Clinic, 49(3), 148-155.
• Brookhart, S. (2010). How to assess higher-order thinking skills in your classroom. Alexandria, VA: ASCD. http://www.ascd.org/Publications/Books/Overview/How-to-Assess-Higher-Order-Thinking-Skills-in-Your-Classroom.aspx
• Brown, S. A. (2018). The effects of explicit main idea and summarization instruction on reading comprehension of expository text for alternative high school students [Doktora tezi, Utah State University].
• Brown, A. L., & Day, J. D. (1983). Macro rules for summarizing texts: The development of expertise. Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior, 22(1), 1-14.
• Büyükalan- Filiz, S. ve Yıldırım, N. (2019). Ortaokul Türkçe dersi öğretim programı kazanımlarının revize edilmiş bloom taksonomisine göre analizi (Analysis of secondary-school Turkish course curriculum objectives according to revised bloom taxonomy). İlköğretim Online, 18(4), 1550-1573. doi:10.17051/ilkonline.2019.632521
• Chang, W. C., & Ku, Y. M. (2014). The effects of notetaking skills instruction on elementary students’ reading. Journal of Educational Research, 108(4), 278-291.
• Cresswell, J.W. (2017). Araştırma Deseni: Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları (S.B. Demir, Çev. Ed.). Eğiten Kitabevi.
• Creswell, J. W., & Miller, D. L. (2000). Determining validity in qualitative inquiry. Theory into Practice, 39(3), 124-130.
• Çeçen, M. A. ve Kurnaz, H. (2015). Ortaokul Türkçe dersi öğrenci çalışma kitaplarındaki tema değerlendirme soruları üzerine bir araştırma. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2).
• Çetinkaya, Ç., Ateş, S., & Yıldırım, K. (2013). Anlam kurmanın zor ve önemli bir becerisi: Ana fikri bulma [Difficult and curial skill in making meaning: Finding main idea]. Journal of Theory & Practice in Education, 9(3), 188-210.
• Duffelmeyer, F. A., & Duffelmeyer, B. B. (1991). Topic and main idea: Clearing up the confusion. The Reading Teacher, 45(3), 252-254. https://www.jstor.org/stable/20200859
• Eser, E. (2017). Türkçe öğretmen adaylarının farklı metin türlerinde konu ve ana fikri belirleme yeterlilikleri. Turkish Studies, 12(4), 181-192. Fielding, L. G., ve Pearson, P. D. (1994). Reading comprehension: What works. Educational Leadership, 51(5), 62-68.
• Glaser, B. G. (1965). The constant comparative method of qualitative analysis. Social problems, 12(4), 436-445.
• Gliner, J.A., Morgan, G.A. ve Leech, N.L. (2015). Uygulamada araştırma yöntemleri: Desen ve analizi bütünleştiren yaklaşım (Çev.: Volkan Bayar, Çev. Ed.: Selahattin Turan) [Research Methods in Applied Settings: an Integrated Approach to Design and Analysis (Trans.: Volkan Bayar, Trans. Ed.: Selahattin Turan)]. Nobel yayın dağıtım.
• Goldman, S. R. (2012). Adolescent literacy: Learning and understanding content. The Future of Children, 22, 89–106. doi:10.1353/foc.2012.0011
• Güfta, H., ve Zorbaz, K. Z. (2008). İlköğretim ikinci kademe Türkçe dersi yazılı sınav sorularının düzeyleri üzerine bir değerlendirme. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 205-218.
• Güler, A., Halıcıoğlu, M. B.ve Taşğın, S. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• İlter, I. (2018). Zayıf okuyucuların okuduğunu anlama becerilerinin geliştirilmesinde ana fikir belirleme becerisinin öğretimi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 19(2), 303-334.
• İncirkuş, F. A. (2018). Bilişsel farkındalık stratejilerinin okuduğunu anlama ve eleştirel düşünmeye etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Jitendra, A.K., Chard, D., Hoppes, M.K., Renouf, K., & Gardill, M.C. (2001). An evaluation of main idea strategy instruction in four commercial reading programs: Implications for students with learning disabilities. Reading & Writing Quarterly, 17(1), 53–73. doi:10.1080/105735601455738
• Kanık Uysal, P. ve Seyit, A. (2020). Okur-tepki teorisi: Küçük kara balık örneği. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(3), 777-796.
• Kathleen M. L. (2015). Determining the main idea: Instructional strategies that work. Kappa Delta Pi Record, 51(3), 138-142.
• Kaya, K. (2021). Anlama eğitiminde konu ana fikir özetleme öğretiminin program ders kitabı ve öğretmen görüşleri çerçevesinde değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Kırnık, D. (2017). Örgütleme stratejilerinin ana fikir ve yardımcı fikir bulmaya etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kiewra, K. A. (1987). Note taking and review: The research and its implications. Instructional Science, 16(3), 233-249.
• Kuşdemir, Y. ve Katrancı, M. (2016). Okumada kaygı ve anlama: Ana fikri bulamıyorum öğretmenim! Eğitim ve Bilim, 41(183), 251-266.
• Luft, J. A., & Roehrig, G. H. (2007). Capturing science teachers’ epistemological beliefs: The development of the teacher beliefs interview. Electronic Journal of Science Education, 11(2), 38- 63.
• McMillan, J. (2015). Sınıf içi değerlendirme, etkili ölçütlere dayalı etkili bir öğretim için ilke ve uygulamalar. A. Arı (Trans. Ed.). Eğitim Yayınevi.
• Merriam, S. B., & Tisdell, E. J. (2016). Qualitative research: A guide to design and implementation. John Wiley & Sons.
• Merriam, S. B. (2009). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. (Çev.: S. Turan). Nobel Yayıncılık.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. SAGE Publications, Inc.
• Nespor, J. (1987). The role of beliefs in the practice of teaching. Journal of Curriculum Studies, 19(4), 317-328.
• Nitko, A. J. ve Brookhart, S. M. (2016). Öğrencilerin eğitsel değerlendirmesi (B. Bıçak, M. Bahar ve S. Özel, çev.). Nobel Yayıncılık.
• Oakhill, J. V., Cain, K., & Elbro, C. (2019). Reading comprehension and reading comprehension difficulties. In D. A. Kilpatrick, R. M. Joshi, & R. K. Wagner (Eds.), Reading Development and Difficulties: Bridging the Gap Between Research and Practice (pp. 83-115). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-030-26550-2_5
• Özdemir, Y., & Kıroğlu, K. (2019). Okuduğunu Anlama Becerilerinin Gelişimine Uzamsal Bir Bakış. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 85-124.
• Patton, M. Q. (2014). Qualitative research & evaluation methods (Ed. ve Çev.: M. Bütün ve S. B. Demir,). Pegem Akademi.
• Pajares, M. F. (1992). Teachers’ beliefs and educational research: Cleaning up a messy construct. Review of Educational Research, 62(3), 307-332.
• Pilten. G. (2007). Ana fikir bulma stratejisi öğretiminin ana fikir bulma ve okuduğunu anlamaya etkisi [The effect of main idea strategy instruction on finding main idea and reading comprehension] (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Rosenblatt, L. M. (1978). The reader, the text, the poem: The transactional theory of literary work. Carbondale: Southern Illinois University Press.
• Sallabaş, M. E. ve Yılmaz, G. (2020). Türkçe ders kitabında bulunan metin altı sorularının yenilenmiş bloom taksonomisi’ne göre incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(2), 586-596. doi:1016916/aded.679933
• Shelton, A., Lemons, C. J., & Wexler, J. (2021). Supporting main idea identification and text summarization in middle school co-taught classes. Intervention in School and Clinic, 56(4), 217-223. https://doi.org/10.1177/1053451220944380
• Stevens, E. A., Park, S., & Vaughn, S. (2018). Summarizing and main idea interventions for upper elementary and secondary students: A meta-analysis of research from 1978 to 2016. Remedial and Special Education. Advance online publication. doi: 10.1177/0741932517749940.
• Stevens, E. A., Vaughn, S., House, L., & Stillman-Spisak, S. (2020). The effects of a paraphrasing and text structure intervention on the main idea generation and reading comprehension of students with reading disabilities in grades 4 and 5. Scientific Studies of Reading, 24(5), 365-379.
• Strauss, A. ve Corbin, J. M. (1997). Grounded theory in practice. Sage.
• Van den Broek, P., Lynch, J.S., Naslund, J., Ievers-Landis, C. E., Verduin, K. (2003). The development of comprehension of main ideas in narratives: Evidence from the selection of titles. Journal of Educational Psychology, 95(4), 707-718.
• Vaughn, S., Klingner, J. K., Swanson, E. A., Boardman, A. G., Roberts, G., Mohammed, S. S., . . . Stillman-Spisak, S. J. (2011). Efficacy of collaborative strategic reading with middle school students. American Educational Research Journal, 48, 938–964. doi:10.3102/0002831211410305
• Wijekumar, K., Meyer, B.J., Lei, P., Beerwinkle, A.L., & Joshi, M. (2020). Supplementing teacher knowledge using web-based intelligent tutoring system for the text structure strategy to improve content area reading comprehension with fourthand fifth-grade struggling readers. Dyslexia, 26, 120-136.
• Williams, J. P. (2006). Stories, studies, and suggestions about reading. Scientific Studies of Reading, 10, 121–142. doi:10.1207/s1532799xssr1002_1
• Williams, J. P., Kao, J. C., Pao, L. S., Ordynans, J. G., Atkins, J. G., Cheng, R., & DeBonis, D. (2016). Close analysis of texts with structure (CATS): An intervention to teach reading comprehension to at-risk second graders. Journal of Educational Psychology, 108, 1061–1077.
• Williams, J.P. (2018). Text structure instruction: The research is moving forward. Reading and Writing, 31(9), 1923–1935. https://doi.org/10.1007/s11145-018-9909-7