Investigation of the relationship between macroeconomic variables and BİST-100 index

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 67 - 78, 31.07.2025

Yasin İşanç , İrfan Ertuğrul

https://doi.org/10.58308/bemarej.1646458

Öz

This study aims to analyze the relationship between Turkey’s leading stock market index, Borsa Istanbul (BIST-100), and key macroeconomic indicators. The literature on the sensitivity of the BIST-100 Index to macroeconomic variables, particularly in the context of the Turkish economy, remains limited. To fill this gap, this research examines the connection between the BIST-100 Index and key variables such as the weighted average funding cost, Consumer Price Index (CPI), USD/TRY exchange rate, and industrial production index. The analysis uses monthly data from January 2011 to May 2024, a period that captures significant shifts in foreign investor participation in Borsa Istanbul. Findings indicate that interest rate increases negatively affect the BIST-100 Index, while inflation has a positive impact. In other words, as interest rates rise, the index declines, whereas higher inflation correlates with an increase in stock market value. These results highlight the sensitivity of the Turkish stock market to economic dynamics, offering valuable insights for investors and policymakers. The study emphasizes the importance of interest rate and inflation policies in promoting economic stability and growth. By revealing the interaction between Turkey’s stock market and macroeconomic variables, this analysis contributes to financial decision-making processes.

Anahtar Kelimeler

BIST-100 , ARDL , Unıt Root , Fınancıal Markets

Makro ekonomik değişkenlerin hisse senedi piyasalarıyla etkileşimi: BİST-100 üzerine bir analiz

Öz

Bu çalışmanın önemi, Türkiye’nin önde gelen borsa endeksi olan Borsa İstanbul (BIST-100) ile makroekonomik göstergeler arasındaki ilişkinin ortaya konulmasında yatmaktadır. Literatürde, özellikle Türkiye ekonomisi açısından BIST-100 Endeksi'nin makroekonomik değişkenlere duyarlılığı üzerine yapılan çalışmalar sınırlıdır. Bu boşluğu doldurmak amacıyla, bu çalışma BIST-100 Endeksi'nin ağırlıklı ortalama fonlama maliyeti, Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), Dolar/TL kuru ve sanayi üretim endeksi gibi kilit makroekonomik değişkenlerle ilişkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Analizlerde, 2011 yılı Ocak ayından 2024 yılı Mayıs ayına kadar olan döneme ait aylık veriler kullanılmıştır. Bu dönem, Borsa İstanbul’da yabancı yatırımcı oranının en yüksek seviyelerden en düşük seviyelere kadar değişimini kapsayan geniş bir zaman dilimini içermektedir. Çalışmada kullanılan yöntemler aracılığıyla, faiz oranlarındaki değişimlerin BIST-100 Endeksi üzerinde ters yönde etkili olduğu; enflasyondaki artışların ise endeks üzerinde aynı yönde bir etki yaptığı sonucuna ulaşılmıştır. Yani, faizlerin artmasıyla BIST-100 Endeksi'nin düştüğü, enflasyonun yükselmesiyle ise endeksin değer kazandığı gözlenmiştir. Bu bulgular, Türkiye borsasının ekonomik dinamiklere duyarlılığını göstererek yatırımcılar ve politika yapıcılar için önemli çıkarımlar sunmaktadır. Çalışmanın politika önerileri, ekonomik büyümeyi destekleyen ve piyasaları istikrara kavuşturacak faiz ve enflasyon politikalarının önemini vurgulamaktadır. Bu analiz, Türkiye borsası ile makroekonomik değişkenler arasındaki etkileşimi ortaya koyarak finansal karar alma süreçlerine katkı sağlamayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

BIST-100 , ARDL , Birim kök , Finansal Piyasalar

Kaynakça

• Albayrak, A. S., Öztürk, N., & Tüylüoğlu, Ş. (2012). Makroekonomik değişkenler ile sermaye hareketlerinin İMKB-100 endeksi üzerindeki etkisinin incelenmesi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(2), 1-22.
• Ali, H. (2014). Impact of interest rate on stock market; evidence from Pakistani market. IOSR Journal of Business and Management, 16(1), 64-69.
• Aydemir, O., & Demirhan, E. (2009). The relationship between stock prices and exchange rates: Evidence from Turkey. International Research Journal of Finance and Economics, 23(2), 207-215.
• Ayvaz, Ö. (2006). Döviz kuru ve hisse senetleri fiyatları arasındaki nedensellik ilişkisi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 1-14.
• Barut, A., Karaoğlan, S., & Karabayır, M. E. (2017). Faiz oranı-döviz kuru ve BIST100 etkileşimi: Maki eş-bütünleşme analizi. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(16), 503-523.
• Bitiş, H. (2016). Reel faizin ekonomik göstergelere ve BIST 100 endeksine etkisi: Türkiye uygulaması (Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü).
• Bulut, Ş. (2013). Türkiye'de seçilmiş makroekonomik değişkenler ile İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) arasındaki ilişki (Doktora tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Bursa, N., & Kadılar, G. Ö. (2016). Investigation of Turkey credit default swaps with entropy concept. Eurasian Econometrics, Statistics and Empirical Economics Journal, 3(3), 23-32.
• Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1979). Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root. Journal of the American Statistical Association, 74(366a), 427-431.
• Emsen, H. S. (2021). FED para politikalarının finansal piyasalara ve emtia fiyatlarına etkileri: Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler için yapısal kırılmalı bir ekonometrik analiz. Journal of Economy Culture and Society, 64, 233-255.
• Erer, E., Erer, D., & Korkmaz, Ö. (2019). Farklı rejimler altında Türkiye, İngiltere, Amerika ve Euro Bölgesi tahvil piyasaları, emtia piyasası ve döviz piyasasından BIST100 endeksine volatilite yayılımı. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 13(1), 77-103.
• Gençtürk, Y. D. D. M. (2009). Finansal kriz dönemlerinde makroekonomik faktörlerin hisse senedi fiyatlarına etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), 127-136.
• Gümüş, U. T., Kaderli, Y., Özdemir, K., & Kılıç, A. F. (2019). Menkul kıymet yatırım ortaklığı sektörü endeksinin diğer BIST100 sektör endeksleri ile risk açısından karşılaştırılması. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 2(8), 563-573. Gövdeli, T. (2016). Türkiye’de eğitim-ekonomik büyüme ilişkisi: Yapısal kırılmalı birim kök ve eşbütünleşme analizi. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(3), 223-238.
• İşanç, Y. (2024). Makroekonomik değişkenler ile BİST-100 endeksi arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• İşcan, E. (2010). Petrol fiyatının hisse senedi piyasası üzerindeki etkisi. Maliye Dergisi, 158, 607-617. Kakacak, K., Meriç, E., & Esen, E. (2020). Altın fiyatlarının BIST100 endeksi üzerine etkisinin VAR modeli ile analizi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(5), 3086-3103.
• Kendirli, S., & Çankaya, M. (2016). Döviz kuru ve enflasyonun BİST banka endeksi üzerindeki etkisi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(3), 215-227.
• Syzdykova, A. (2018). Makroekonomik değişkenler ve hisse senedi piyasası ilişkisi: KASE örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 331-354.
• Şahin, E. E., & Özkan, O. (2018). Kredi temerrüt takası, döviz kuru ve BIST100 endeksi ilişkisi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 1939-1945.
• Topcu, N., Aksoy, M., & Topcu, N. (2013). Altın ile hisse senedi ve enflasyon arasındaki ilişki. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(1), 59-78.