LİDERLERİN KULLANDIĞI GÜÇ KAYNAKLARININ ÇALIŞANLARIN VERİMLİLİĞİ ÜZERİNDEKİ ROLÜNÜN NİTEL BİR ARAŞTIRMA İLE İNCELENMESİ

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 63 - 80, 22.06.2020

Aytaç Toptaş , Seçil Taştan

Öz

Turizm sektörü, çalışandan insana direk olarak yoğun emek sarf edildiği ve hizmetin ön plana çıktığı bir yapıya sahiptir. Otel işletmelerinin karlılığı, sürdürülebilirliği, hizmet kalitesi ve müşteri memnuniyetinde çalışanların verimliliği önemli bir etkiye sahiptir. Otel çalışanlarının verimliliğini etkileyen en önemli faktörlerden birisi de otellerde lider konumunda olan kişilerin kullandıkları güç kaynakları ve bu kaynakları çalışanlara nasıl yansıttığıyla ilgilidir. Bu çalışmada liderlerin kullandığı beş güç kaynağının otel çalışanlarının verimliliği üzerinde ne gibi etkilerinin olduğunu tespit edilmeye çalışılmıştır. Nitel araştırma yöntemi uygulanarak yapılan çalışma kapsamında, öncelikle liderlerin kullandıkları güç kaynakları ve verimlilik ilkesi kavramsal açıdan incelenmiştir. Güç kaynakları, otel işletmeciliği ve verimlilik ilkesiyle ilgili literatür taraması yapılmıştır. Gereksinim duyulan verilerin elde edilmesi amacıyla yarı yapılandırılmış mülakat tekniği kullanılmıştır. Böylece, verilerin elde edilebilmesi amacıyla Balıkesir ve Çanakkale illerinde faaliyet gösteren 6 farklı otel işletmesinde çalışan personel ile mülakat yapılmış ve liderlerin kullandıkları güç kaynaklarının çalışanların verimliliğini nasıl etkilediği irdelenmeye çalışılmıştır. Elde edilen bulgulara göre, liderlerin elinde bulundurdukları ödüllendirme, uzmanlık ve karizmatik gücün çalışanların verimliliğini olumlu yönde etkilediği, yasal gücü anlayışla karşıladıkları, zorlayıcı gücün kullanılmasında çalışanların verimliliğinin düştüğü ve hizmet kalitesine olumsuz yansıdığı tespit edilmiştir. Çalışmanın bulguları, kuramsal ve uygulamaya yönelik katkıları bağlamında tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Lider, Liderin Güç Kaynakları, Verimlilik, Otel İşletmeleri

THE EXAMINATION OF THE ROLE OF LEADER POWER SOURCES ON EMPLOYEES’ PRODUCTIVITY THROUGH A QUALITATIVE STUDY

Öz

The tourism sector has a structure where people make intense labor and service comes to the forefront directly from employee to customer. The performance and productivity of the hotel employees have significant impact on the profitability, service quality, efficiency and the sustainability of the hotel enterprises. One of the most important factors affecting the efficiency of hotel employees is related to the power sources used by managers who are leaders in hotels and how they reflect these resources to the employees. In this study, it was tried to determine how five power sources used by leaders impacts the efficiency of hotel employees. In this study, the power sources used by the leaders were examined from a conceptual point of view. A literature review was performed on power sources, hotel management and productivity concepts. In order to obtain data, in-dept interviews were conducted with the employees working in 6 different hotel enterprises operating in Balıkesir and Çanakkale provinces and it was tried to examine how the power sources used by the leaders contribute to the productivity of the employees. As a research method, semi-structured interview technique was used According to the findings, it was determined that the rewarding, expertise and charismatic power of the leaders had positive contributions to the productivity of the employees. However, it was seen that even the legal power was accepted as normal, it has negative impact on employees’ satisfaction and service performance when it was abused by the leader. Moreover, the interview results revealed that the use of the coercive power had negative impacts on the employees’ productivity and service quality. Finally, the study findings were discussed in terms of the conceptual and practical contributions.

Anahtar Kelimeler

Leader, Leader Power Sources, Productivity, Hotel Enterprises

Kaynakça

• Ağırbaş, İ., Çelik, Y., & Büyükkayıkçı, H. (2005). Motivasyon araçları ve iş tatmini: sosyal sigortalar kurumu başkanlığı hastane başhekim yardımcıları üzerinde bir araştırma. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 8(3), 326-350.
• Akyüz, B., Kaya, N., & Aravi, B. (2015). Kamu çalışanlarının iş tatmini üzerinde liderin güç kaynaklarının rolü. Yönetim Bilimleri Dergisi, 13(25), 71-90.
• Altındağ, E., & Akgün, B. (2015). Örgütlerde ödüllendirmenin işgören motivasyonu ve performansı üzerindeki etkisi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(30), 281-297.
• Altınkurt, Y., & Yılmaz, K. (2012). Okul yöneticilerinin kullandığı güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(3), 1833-1852.
• Aslan, Ş. (2009). Karizmatik liderlik ve örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisi:“Kurumda çalışma yılı” ve “ücret” değişkenlerinin rolü. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 256-275.
• Atıf, Ö., & Arıkan, E. (2017). Karizmatik liderlik ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki: Kuşadası’ndaki beş yıldızlı otel işletmelerinde bir uygulama. Journal of Turkish Tourism Research, 1(4), 1-19.
• Aysel, L. (2006). Liderlik ve duygusal zekâ. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Bakan, İ., & Büyükbeşe, T. (2010). Liderlik “türleri” ve “güç kaynakları” na ilişkin mevcut-gelecek durum karşılaştırması. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(19), 73-84.
• Barbuto Jr, J. E. (2005). Motivation and transactional, charismatic, and transformational leadership: A test of antecedents. Journal of Leadership & Organizational Studies, 11(4), 26-40.
• Bechhofer, F., & Paterson, L. (2000). Principles of research design in the social sciences. London: Routledge, Taylor&Francis, Psychology Press.
• Belgin, Ö. (2010). “Hizmet sektöründe verimlilik. Bilişim Dergisi, 127, 113-114.
• Bennis, W. G. (1959). Leadership theory and administrative behavior: The problem of authority. Administrative Science Quarterly, 4(3), 259-301.
• Bolat, T., Seymen, O.A., Bolat, O., & Erdem, B. (2015). Yönetim ve organizasyon. 6.Basım, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Bulut, E., & Çavuş, G. (2015). Liderlik, Motivasyon ve Ödüllendirme İlişkilerinin İncelenmesinde Kısmi En Küçük Kareler Yol Analizinin Kullanılması. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 591-614.
• Burns, J. M. (2012). Leadership. U.S.A.:Open Road Media.
• Chi, N. W., & Ho, T. R. (2014). Understanding when leader negative emotional expression enhances follower performance: The moderating roles of follower personality traits and perceived leader power. Human Relations, 67(9), 1051-1072.
• Civelek, C., Dalgın, T., & Çeken, H. (2014). Agro-turizm ve kırsal kalkınma ilişkisi: Muğla yöresindeki agro-turizm alanlarında bir araştırma. Turizm Akademik Dergisi, 1 (1), 19-40.
• Cook, C.W., Philip, L., Hunsaker, R., & Coffey, E., (1997). Management and Organizational Behavior, U.S.A.: McGraw Hill Book Com.Chicago.
• Çalışkur, A. (2015). Yöneticinin güç kaynağı ile çalışanların örgüte duyduğu güven arasındaki ilişki. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (45), 160-174.
• Çekmecelioğlu, H. G. (2014). Göreve ve insana yönelik liderlik tarzlarının örgütsel bağlılık, iş performansı ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkileri. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (28), 21-34.
• Daft, R. L., & Marcic, D. (2016). Understanding management. U.S.A.: Nelson Education.
• Daft, R. L. (2004). Theory Z: Opening the corporate door for participative management. Academy of Management Perspectives, 18(4), 117-121.
• Davies, B. J., & Davies, B. (2004). Strategic leadership. School Leadership & Management, 24(1), 29-38.
• De Vries, R. E., Bakker-Pieper, A., & Oostenveld, W. (2010). Leadership= communication? The relations of leaders’ communication styles with leadership styles, knowledge sharing and leadership outcomes. Journal of Business and Psychology, 25(3), 367-380.
• Deitzer, B. A., Shilliff, K. A., & Jucius, M. J. (1979). Contemporary management concepts. U.S.A.: Grid Publishing Inc.
• Demirtaş, N. (2010). Otel İşletmeciliği. Ankara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Yayını, (67), 13-33.
• Deniz, M., & Çolak, M. (2008). Örgütlerde çatışmanın yönetiminde gücün kullanımı ve bir araştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(23), 304-325.
• Doğanay, A., & Şen., E. (2007). Liderlik tarzlarının çalışanların bağlılık seviyesi ve performansına etkisi: Başakşehir Belediyesinde bir uygulama. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12), 324-348.
• Ertürk, M. (2000). İşletmelerde yönetim ve organizasyon. 3. Baskı, İstanbul: Beta Yayınevi.
• French, J. R. P., & Raven, B. (1959), The basis of power, D. Cartwright (Ed.), Studies in social power (ss. 529-569), Ann Arbor, MI: University of Michigan Press.
• French, J. R. P., & Raven, B. (1968), The bases for social power. In D. Cartwringht. (Ed.) Studies in Social Power. Ann Arbor, Michigan University of Michigan Press.
• Glesne, C. (2014). Nitel araştırmaya giriş. 4. Baskı, (Çev.Ed. A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu), Ankara: Anı Yayıncılık.
• Harunavamwe, M., & Kanengoni, H. (2013). The impact of monetary and non-monetary rewards on motivation among lower level employees in selected retail shops. African Journal of Business Management, 7(38), 3929-3950.
• Hinkin, T. R., & Schriesheim, C. A. (1994). An examination of subordinate-perceived relationships between leader reward and punishment behavior and leader bases of power. Human Relations, 47(7), 779-800.
• House, R. J., & Howell, J. M. (1992). Personality and charismatic leadership. The Leadership Quarterly, 3(2), 81-108.
• Jex, S. M. (2002). Organizational psychology: A scientist-practitioner approach. New York: John Wiley & Sons.
• Johnson, P. E., & Scollay, S. J. (2001). School‐based, decision‐making councils–Conflict, leader power and social influence in the vertical team. Journal of Educational Administration, 39(1), 47-66.
• Kaya, İ. (2009). İlköğretim okulu müdürlerinin durumsal liderlik stillerinin örgütsel bağlılık ve verimlilik düzeylerinin yordama gücü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Koçak, R. D., & Özüdoğru, H. (2012). Yöneticilerin liderlik özelliklerinin çalışanların motivasyonu ve performansı üzerindeki etkileri: Kamu ve özel hastanelerinde bir uygulama. Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, (1), 76-88.
• Koçel, T. (2015). İşletme yöneticiliği. 16. Basım, İstanbul:Beta Yayınevi.
• Korkmaz, M. (2005). Duyguların ve liderlik stillerinin öğretmenlerin performansı üzerinde etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 43(43), 401-422.
• Luthans, K. (2000). Recognition: A powerful, but often overlooked, leadership tool to improve employee performance. Journal of Leadership Studies, 7(1), 31-39.
• Martinez, A. D., Kane, R. E., Ferris, G. R., & Brooks, C. D. (2012). Power in leader–follower work relationships. Journal of Leadership & Organizational Studies, 19(2), 142-151.
• Maxqda. (2020). https://www.maxqda.com (27.02.2020).
• Meydan, C.H., & Polat, M. (2010). Liderin güç kaynakları üzerine kültürel bağlamda bir araştırma. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 65(4), 123-140.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (2015).Nitel veri analizi. (Çev. Ed Sadegül Akbaba Altun ve Ali Ersoy). Ankara: Pegem Akademi.
• Moorman, R. H., & Podsakoff, P. M. (1992). A meta‐analytic review and empirical test of the potential confounding effects of social desirability response sets in organizational behaviour research. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 65(2), 131-149.
• Northouse, P. G. (2018). Leadership: Theory and practice. London: Sage Publications.
• Ojo, A., Ree, M. J., & Carretta, T. R. (2016). Leadership style and leader power. Leadership & Organizational Management Journal, 2016(1), 101-114.
• Özkalp, E., & Kırel, Ç. (2013). Örgütsel Davranış. Bursa: Ekin Kitabevi Yayınları.
• Patton, M. Q. (2014). Qualitative research & evaluation methods: Integrating theory and practice. London: Sage Publications.
• Pierce, W. D., & Cameron, J. (2002). A summary of the effects of reward contingencies on interest and performance. The Behavior Analyst Today, 3(2), 221-242.
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Lee, J. Y., & Podsakoff, N. P. (2003). Common method biases in behavioral research: a critical review of the literature and recommended remedies. Journal of Applied Psychology, 88(5), 879-900.
• Pradeep, D. D., & Prabhu, N. R. V. (2011). The relationship between effective leadership and employee performance. Journal of Advancements in Information Technology, 20(1), 198-207.
• Prokopenko, J. (2005). Verimlilik yönetimi uygulamalı el kitabı. (Çev. O. Baykal), Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları.
• Rahim, M. A., & Afza, M. (1993). Leader power, commitment, satisfaction, compliance, and propensity to leave a job among US accountants. The Journal of Social Psychology, 133(5), 611-625.
• Rahim, M. A., & Daud, W. N. W. (2012). A proposed conceptual framework for rewards and motivation among administrators of higher educational provider in Malaysia. International Journal of Business and Commerce, 1(9), 67-78.
• Rahim, M. A., Khan, A. A., & Uddin, S. J. (1994). Leader power and subordinates' organizational commitment and effectiveness: Test of a theory in a developing country. The International Executive, 36(3), 327-341.
• Raven, B. H. (1993). The bases of power: Origins and recent developments. Journal of Social Issues, 49(4), 227-251.
• Rost, J. C. (1991). Leadership for the twenty-first century. U.K.:Greenwood Publishing Group.
• Rus, D., van Knippenberg, D., & Wisse, B. (2010). Leader self-definition and leader self-serving behavior. The Leadership Quarterly, 21(3), 509-529.
• Singh, K. (2015). Leadership style and employee productivity: A case study of Indian banking organizations. Journal of Knowledge Globalization, 8(2), 1-23.
• Sosik, J. J. (2005). The role of personal values in the charismatic leadership of corporate managers: A model and preliminary field study. The Leadership Quarterly, 16(2), 221-244.
• Şimşek, M. Ş., Akgemci, T., & Çelik, A. (2011). Davranış bilimlerine giriş ve örgütlerde davranış. 6. Baskı, Ankara: Gazi Kitapevi.
• Tanrıverdi, H., Adıgüzel, O., Çiftçi, M. (2010), “Sağlık yöneticilerine ait iletişim becerilerinin çalışan performansına etkileri: Kamu hastanesi örneği”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (11), 101-122.
• Tekeraslan, E. Kılınç, T. Şencan, H., & Baysal, A. C. (2000). Davranışın sosyal psikolojisi. İstanbul: Dönence Basım ve Yayın, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Yayını, No:278.
• Vlachos, P. A., Panagopoulos, N. G., & Rapp, A. A. (2013). eeling good by doing good: Employee CSR-induced attributions, job satisfaction, and the role of charismatic leadership. Journal of Business Ethics, 118(3), 577-588.
• Yang, J., Zhang, Z. X., & Tsui, A. S. (2010). Middle manager leadership and frontline employee performance: Bypass, cascading, and moderating effects, Journal of Management Studies, 47(4), 654-678.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. 9. Genişletilmiş Baskı, Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yukl, G., & Falbe, C. M. (1991). Importance of different power sources in downward and lateral relations. Journal of Applied Psychology, 76(3), 416-432.
• Yukl, G., & Chavez, C. (2002). Influence tactics and leader effectiveness. In Leadership (pp.139-165)., U.S.A.: Information Age Publishing.
• Yurtsızoğlu, Z., & Kılıçaslan, Y. (2017). Türkiye hizmet sektöründe yapısal değişim ve verimlilik. Ege Akademik Bakış. 17(2), 216-233