Cari işlemler dengesi ve ekonomik büyüme: Türkiye üzerine ampirik bir uygulama

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 3, 245 - 265, 09.11.2022

Aslı Yenipazarlı Burcu Karaca

Öz

Türkiye ekonomisinde 1980’li yıllardan itibaren cari işlemler açığı en önemli makroekonomik sorunlardan biri haline gelmiştir. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde cari işlemler açıklarında meydana gelen artışlar ekonomik büyüme üzerinde olumsuz bir etki yaratabilmektedir. 1980 yılı sonrası dönemde cari işlemler dengesi ve ekonomik büyüme ilişkisinin anlatıldığı bu çalışmanın analiz bölümünde yeni bir değişken olarak bütçe dengesi ilave edilmiştir. 1981-2021 dönemi için Türkiye’de cari işlemler dengesi, ekonomik büyüme ve bütçe dengesi arasındaki ilişki Johansen Eşbütünleşme ve Toda-Yamamoto Nedensellik yöntemleri ile analiz edilmiştir. Johansen Eşbütünleşme analizinde cari işlemler dengesi, ekonomik büyüme ve bütçe dengesinin uzun dönemde birlikte hareket etmedikleri tespit edilmiştir. Toda-Yamamoto Nedensellik analizinde ise hem ekonomik büyüme ve cari işlemler dengesi arasında hem de bütçe dengesi ve ekonomik büyüme arasında çift yönlü nedensellik olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

cari işlemler dengesi, ekonomik büyüme, johansen eşbütünleşme, Todayamamato nedensellik

Current account balance and economic growth: An empirical application on Turkey

Öz

Since the 1980s, the current account deficit has become one of the most important macroeconomic problems in the Turkish economy. Increases in current account deficits in developing countries such as Turkey may have a negative impact on economic growth. In the analysis section of this study, which describes the relationship between current account balance and economic growth in the post-1980 period, the budget balance has been added as a new variable. For the 1981-2021 period, the relationship between current account balance, economic growth and budget balance in Turkey was analyzed by Johansen Cointegration and Toda-Yamamoto Causality methods. In the Johansen cointegration analysis, it has been determined that the current account balance, economic growth and budget balance do not act together in the long run. In the Toda-Yamamoto Causality analysis, it has been determined that there is bidirectional causality both between economic growth and current account balance and between budget balance and economic growth.

Anahtar Kelimeler

current acount balance, economic growth, johansen cointegration, Todayamamato Causality

Kaynakça

• Akbaş, Y. E., Lebe, F., & Uluyol, O. (2014). Analyzing the relationship among the GDP - current account deficit and short term capital flows: The case of emerging markets. Yönetim ve Ekonomi, 21(2), 293-303.
• Barak, D. (2013). 1980'den sonra Türkiye'de cari açık problemi ve sürdürülebilirliği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Çiftçi, N. (2016). Türkiye’de cari açık, reel döviz kuru ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkiler: Eş bütünleşme analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 129-142.
• Eğilmez, M., & Kumcu, E. (2004). Ekonomi politikası: Teori ve Türkiye uygulaması. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Erbaykal, E. (2007). Türkiye'de ekonomik büyüme ve döviz kuru cari açık üzerinde etkili midir? Bir nedensellik analizi. Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(6), 81-88.
• Ercan, H., & Küçükoğlu, M. (2020). Ekonomik büyüme, cari açık ve bütçe açığı ilişkisi. Sakarya İktisat Dergisi, (100. Yıl Milli Egemenlik Özel Sayısı), 52-65 .
• Göçer, İ., & Gerede, C. (2016). Cari Açık-Ekonomik Büyüme-Enflasyon ve İşsizlik Açmazında Türkiye: Yeni nesil bir ekonometrik analiz. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(Özel Sayı), 35-46.
• Hepaktan, E., & Çınar, S. (2012). OECD ülkelerinde büyüme-cari işlemler dengesi ilişkisi: Panel veri analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 43-57.
• Özmen, M. F. (2019). Cari Açık-Bütçe Açığı-Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Ekonomisi Örneği. Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Polat, G. (2008). Cari işlemler açığının sürdürülebilirliği ve Türkiye üzerine bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Sağlam, Y., & Sönmez, F. E. (2019). Cari açık ve ekonomik büyüme arasındaki nedensellik ilişkisi: Visegrad dörtlüsü örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(3), 35-40.
• Sarıtaş, H., Genç, A., & Avcı, T. (2018). Türkiye’de enerji ithalatı, cari açık ve büyüme ilişkisi: VAR ve Granger nedensellik analizi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14(2), 181-200.
• Şahin, D. (2015). İkiz açık hipotezinin geçerliliği: Türkiye örneği (1995-2013). Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 22(1), 49-59 .
• Şit, M., & Alancıoğlu, E. (2016). Türkiye’de cari işlemler dengesi ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki: Var analizi. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 3(5), 5-23.
• Tarı, R. (2015). Ekonometri (On birinci Baskı). Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• TCMB-EVDS. (2022). Ödemeler dengesi analitik sunum (6. el kitabı). https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/DataGroupLink/9/bie_odana6/tr
• Telatar, O. M., & Terzi, H. (2009). Türkiye'de ekonomik büyüme ve cari işlemler dengesi ilişkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(2), 119-134.
• Turan Z., Berkman A. N., & Akyıldız, A. (2016). Sosyo-Ekonomik ve Politik Sorunlar Çerçevesinde bütçe açıkları ile büyüme arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği (2006: Q1-2015:Q3). Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(27), 32-45.
• Yalçınkaya, Ö., & Temelli, F. (2014). Ekonomik büyüme ile cari işlemler dengesi arasındaki ilişki: BRICS ve MINT (1992-2013). Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(19), 201-224.
• WEO. (2021). World Economic Outlook Database. Nisan 2021. Erişim Adresi: https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2021/October
• WEO. (2022). World Economic Outlook Database. Nisan 2022. Erişim Adresi: https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2022/April
• Yıldız, F. (2019). Türkiye ekonomisinde dış borç, ekonomik büyüme ve cari ışlemler dengesi ılişkisinin analizi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(4), 3416-3438.
• Yiğit, H. (2018). Türkiye'de cari işlemler açığı sorunu: Nedenleri, ekonomiye etkileri ve çözüm önerileri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum.