Lisansüstü eğitimin ekonomik büyümeye etkisi: Türkiye örneği (1983-2021)

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 14 - 28, 31.03.2024

Zeki Yılmaz , Taleh Mammadov

https://doi.org/10.58308/bemarej.1283320

Öz

Çağdaş içsel büyüme modellerinde beşeri sermayenin ekonomik büyüme ve kalkınmadaki rolü ilk olarak inceleme konusu yapılmıştır. Literatürde beşeri sermaye olarak lisansüstü eğitimi dikkate alan çalışmaların azlığı, çalışma ile bu eksikliğe katkı yapması amaçlanmıştır. Çalışmada Türkiye’de 1983-2021 dönemi yıllık olarak, doktora ve yüksek lisans mezunlarının ekonomik büyüme üzerindeki etkisi incelenmiştir. İlk olarak geleneksel Granger ve Johansen eşbütünleşme testi ile analiz gerçekleştirilmiştir, ancak herhangi bir eşbütünleşme ilişkisi tespit edilememiştir. Bu nedenle Granger ve Yoon (2002) geliştirdiği saklı eşbütünleşme yöntemi ile değişkenlerin pozitif ve negatif şokları ayrıştırılarak tekrar analiz edilmiştir. Analiz bulgularına göre yüksek lisans mezunlarında meydana gelen %1’lik pozitif gelişme, ekonomik büyümeyi pozitif yönde %0.38 oranında arttırmaktadır. Aynı şekilde doktora mezunları değişkeninde meydana gelen %1’lik bir olumsuz gelişme, ekonomik büyümedeki olumsuzlukları %0.21 arttırdığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Saklı eşbütünleşme, Doktora mezunları, Yüksek lisans mezunları, GSYİH, Beşeri sermaye

The effect of postgraduate education on economic growth: The case of Turkey (1983-2021)

Öz

The role of human capital, one of the contemporary endogenous growth models, in economic growth and development has been examined for the first time. The scarcity of studies that take into account postgraduate education as human capital in the literature is aimed to contribute to this deficiency with this study. The study analyses the impact of doctorate and master's degree graduates on economic growth in Turkey for the period 1983-2021 annually. Firstly, the analysis was carried out with the traditional Granger and Johansen cointegration test, but no cointegration relationship was detected. For this reason, the hidden cointegration method developed by Granger and Yoon (2002) was reanalysed by separating the positive and negative shocks of the variables. Accordingly, a 1% positive change in master's degree graduates increases the positive change in growth by 0.38%. Likewise, a 1% negative change in the doctoral graduate’s variable increases the negative change in growth by 0.21%.

Anahtar Kelimeler

Hidden co-integration, PhD graduates, Master, GDP, Human capital

Kaynakça

• Akıncı, A. (2017). Türkiye’de eğitim harcamalarının ekonomik büyüme üzerindeki etkisi. Maliye Dergisi, 173, 387-397.
• Alhas, A. (2006). Lisansüstü eğitim yapmakta olan Milli Eğitim Bakanlığı öğretmenlerinin lisansüstü eğitime bakış açıları (Ankara ili örneği). (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Ay, A., & Yardımcı, P. (2008). Türkiye’de beşerî sermaye birikimine dayalı AK tipi içsel iktisadi büyümenin VAR modeli ile analizi (1950-2000). Maliye Dergisi, 155(2), 39-52.
• Akademik Kaynak. (2023). Doktora nedir?. https://www.akademikkaynak.com/doktora-nedir.html adresinden alındı.
• Barro, R. J. (1999). Education and economic growth, http://www.oecd.org/dataoecd /5/49/1825455.pdf. (Erişim Tarihi: 21.03.2023)
• Bekmez, S., Köne, A., & Günal, D. (2009). Beşerî sermayenin Türkiye'de bölgeler arası ekonomik gelişme açısından önemi. TİSK Akademi, 4(7), 65-81
• Brempong, K. G., Paddison, O., & Mitiku, W. (2006). Higher education and economic growth in Africa. Journal of Development Studies, 42(3), 509-529
• Chaudhary, A. R., Iqbal, A., Gillani, S., & Yasir M. (2009). The nexus between higher education and economic growth: An empirical investigation for Pakistan. Pakistan Journal of Commerce and Social Sciences, 3, 1-9.
• Çakar, Ö. (1997). Fen bilimleri alanında bilim adamı yetiştirme: Lisansüstü eğitim. TÜBA Bilimsel Toplantı Serileri: 7, 65-75.
• Çoban, O. (2004). Beşerî sermayenin iktisadi büyüme üzerine etkisi: Türkiye örneği. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (30), 131-142.
• Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1979). Distributions of the estimators for autoregressive time series with a unit root. Journal of the American Statistical Association, 74, 427-431.
• Dikmen, N. (2009). Ekonometri temel kavramlar ve uygulamalar (1 Baskı). Nobel Yayın Dağıtım.
• Dineri, E., & Gölpek, F. (2021). Türkiye’de eğitim sisteminde okullaşmanın ekonomik büyüme üzerine etkisi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi,13(24), 37-48.
• Engle, R. F., & Granger, C. W. J. (1987). Cointegration and error correction: Representation, estimation and testing. Econometrica, 55(2), 251-276.
• Erdoğan, S., & Yıldırım, D. Ç. (2009). Türkiye’de eğitim ve iktisadi büyüme ilişkisi üzerine ekonometrik bir analiz. The Journal of Knowledge Economy & Knowledge Management, 4(2), 11-22.
• Genç, M. C., Değer, M. K., & Berber, M. (2010). Beşerî sermaye, ihracat ve ekonomik büyüme: Türkiye ekonomisi üzerine nedensellik analizi. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 5(1), 29-42.
• Golde, C. M., & Dore, T. M. (2001). At cross purposes: What the experiences of today’s doctoral students reveal about doctoral education. The Pew Charitable Trusts. http://www.phdsurvey.org/report%20final.pdf
• Granger, C. W., & Yoon, G. (2002). Hidden cointegration. U of California, Economics Working Paper, (2002,02).
• Johansen, S. (1988). Statistical analysis of cointegration vectors. Journal of Economic Dynamics and Control, 12(2-3), 231-254.
• Kahiloğulları, A. (2010). Beşerî sermaye ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye örneği. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• Koç, A. (2013). Beşerî sermaye ve ekonomik büyüme ilişkisi: Yatay kesit analizi ile AB ülkeleri üzerine bir değerlendirme. Maliye Dergisi, 165, 241-258.
• Köprücü, Y., & Sarıtaş, T. (2017). Türkiye’de eğitim ve ekonomik büyüme: Eşbütünleşme yaklaşımı. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(2), 77-89.
• Lucas, R. E. (1988). On the mechanics of economic development. Journal of Monetary Economics, 22, 3-42
• Mert, M., & Çağlar, A. (2019). Eviews ve Gauss uygulamalı zaman serileri analizi. Detay Yayıncılık.
• Özsoy, C. (2009). Türkiye’de eğitim ve iktisadi büyüme arasındaki ilişkinin VAR modeli ile analizi. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 4(1), 71-83.
• Phillips, P., & Perron, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. Biometrica, 75, 335-346.
• Rathanasiri, R. A. (2020). Impact of public education expenditure on economic growth in Sri Lanka: Evidence from econometrics analysis. Journal of Management Matters, 7(1), 5-71.
• Romer, P. M. (1986). Increasing returns and long-run growth. Journal of Political Economy, 94(5), 1002-1037
• Self, S., & Grabowski, R. (2004). Does education at all levels cause growth? India, a case study. Economics of Education Review, 23(1), 47-55.
• Serel, H., & Masatçı, K. (2005). Türkiye'de beşeri sermaye ve iktisadi büyüme ilişkisi: Ko-Entegrasyon snalizi. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2), 49-58.
• Solow, R. M. (1956). A Contribution to the theory of economic growth. The Quarterly Journal of Economics, 70(1), 65-94.
• Swan, T. W. (1956). Economic growth and capital accumulation. Economic Record, 32, 334-361
• Şimşek, M., & Kadılar, C. (2010). Türkiye’de beşeri sermaye, ihracat ve iktisadi büyüme arasındaki nedensellik analizi. C.Ü İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 11(1), 115-140.
• Şaşmaz, M. Ü., & Yayla, Y. E. (2018). Ekonomik kalkınmanın belirleyicilerinin değerlendirilmesi: Ekonomik faktörler. International Journal of Public Finance, 3(2), 249-268.
• Telatar, O. M., & Terzi, H. (2010), Nüfus ve eğitimin ekonomik büyümeye etkisi: Türkiye üzerine bir inceleme. Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi, 24(2), 9-15.
• Terzi, H., & Yurtkuran, S. (2016). Türkiye’de eğitim ve iktisadi büyüme ilişkisi: Sims ve Toda-Yamamoto nedensellik analizleri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 11(2), 7-24.
• Türkmen, F. (2002). Eğitimin ekonomik ve sosyal faydaları ve Türkiye’de eğitim ekonomik büyüme ilişkilerinin araştırılması. DPT Uzmanlık Tezleri, Yayın No: 2655, Ankara.
• Uçan, O., & Yeşilyurt, H. (2016). Türkiye’de eğitim harcamaları ve büyüme ilişkisi. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 179-185.
• Varış, F. (1972). Türkiye’de Lisansüstü Eğitim. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Yayınları.
• Varsak, S., & Bakırtaş, İ. (2009). Ekonomik büyüme üzerinde beşeri sermayenin etkisi: Türkiye örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (25), 49-60.