GÜVENLİK EĞİTİMİ VE GÜVENLİK FARKINDALIĞININ HİZMET SABOTAJI ÜZERİNE ETKİSİNDE GÜVENLİK ÖNCELİĞİNİN ARACI ROLÜ

Yıl 2022, Cilt: 17 Sayı: 1, 17 - 32, 01.07.2022

Ethem Merdan

https://doi.org/10.54860/beyder.1122756

Öz

Güvenlik konusu, iş kazalarının ve yaralanmalarının sıklıkla yaşandığı örgütlerde giderek önemini artırmaktadır. Örgütler iş kazası ve yaralanmalarını azaltmak, gerçekleşebilecek durumları önlemek için güvenlik eğitimine daha fazla yer vermişlerdir. Aksi halde örgütlerde yaşanacak bir kaza nedeniyle verilecek hizmetlerde aksamalar olabilir. Ancak güvenlik eğitimi almış ve güvenlik konusunda yeterli bilince sahip çalışanlar iş yaparken güvenliği ön planda tutmaktadırlar. Böylece hizmetlerin kasıtlı olarak geciktirilmesi veya gerçekleştirilmemesi anlamına gelen hizmet sabotajı önlenebilir. Çünkü hizmet sabotajı yaşayan örgütlerde iş süreçleri ve sunulacak hizmetlerde aksamalar yaşanabilir. Bu durum örgütün müşteri kaybına, ciddi maddi kayıplara neden olabilir ve dolayısıyla örgütün varlığına zarar verebilir. Çalışmada temel amaç güvenlik eğitimi ve güvenlik farkındalığının hizmet sabotajı üzerine etkisinde güvenlik önceliğinin aracılık rolünü tespit etmektir. Bunun yanı sıra kavramlar arasındaki etkileşimlerde çalışma kapsamında incelenecektir. Çalışmanın örneklemini Kayseri’deki sac ve metal işleme makinelerinin üretimini yapan bir işletmenin çalışanları oluşturmaktadır (n=328). Yapılan analiz sonuçlarına göre güvenlik eğitiminin hizmet sabotajını negatif yönde; güvenlik eğitiminin güvenlik önceliğini pozitif yönde; güvenlik farkındalığının hizmet sabotajını negatif yönde; güvenlik farkındalığının güvenlik önceliğini pozitif yönde ve güvenlik önceliğinin hizmet sabotajını negatif yönde etkilediği saptanmıştır. Ayrıca güvenlik eğitiminin hizmet sabotajı üzerine etkisinde güvenlik önceliğinin aracı etkiye sahip olduğu belirlenmiştir. Ancak güvenlik farkındalığının hizmet sabotajı üzerine etkisinde güvenlik önceliğinin aracı etkiye sahip olmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Güvenlik Eğitimi, Güvenlik Farkındalığı, Hizmet Sabotajı, Güvenlik Önceliği

THE MEDIATING ROLE OF SECURITY PRIORITY IN THE IMPACT OF SECURITY TRAINING AND SECURITY AWARENESS ON SERVICE SABOTAGE

Öz

The issue of safety is becoming increasingly important in organizations where occupational accidents and injuries are common. Organizations need to give more space to safety training in order to reduce work accidents and injuries and prevent possible situations. Otherwise, there may be disruptions in the services to be provided due to an accident in the organizations. However, employees who have received security training and have sufficient awareness of security prioritize safety while doing business. Thus, service sabotage, which means the deliberate delay or non-performance of services, can be avoided. Because in organizations experiencing service sabotage, disruptions may occur in business processes and services to be provided. This situation may cause loss of customers, serious financial losses and thus damage the existence of the organization. The main purpose of the study is to determine the mediating role of security priority in the effect of security education and security awareness on service sabotage. In addition, the interactions between the concepts will be examined within the scope of the study. The sample of the study consists of the employees of an enterprise that produces sheet metal and metal processing machines in Kayseri (n=328). According to the results of the analysis, the service sabotage of the security training negatively; the safety priority of safety education positively; negative service sabotage of security awareness; It has been determined that security awareness affects security priority positively and security priority affects service sabotage negatively. In addition, it has been determined that security priority has a mediating effect on the effect of security training on service sabotage. However, it has been determined that security priority does not have a mediating effect on the effect of security awareness on service sabotage.

Kaynakça

• Aca, Z. ve Akdamar, E. (2022), “Güvenlik önceliğinin, güvenlik iletişiminin ve güvenlik eğitiminin güvenli davranış üzerindeki etkisinin incelenmesi: İnşaat sektöründe uygulamalı bir araştırma. Çalışma ve Toplum, 2(73), 1075-1104.
• Akalp, G. ve Yamankaradeniz, N. (2013). İşletmelerde güvenlik kültürünün oluşumunda yönetimin rolü ve önemi. Sosyal Güvenlik Dergisi, 3(2), 96-109.
• Albayrak, S. ve Tuna, H. (2021). İş güvenliği kültürünün un sanayi sektöründe çalışanların güvenlik performansına etkisi (Konya ili örneği). Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 32, 160-166.
• Ambrose M. L., Seabright, M. A. ve Schminke, M. (2002). Sabotage in the workplace: The role of organizational injustice. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 89(1), 947–965.
• Bayram, M. ve Arpat, B. (2021). Güvenlik kültürü bileşenlerinin sağlıklı ve güvenli işyeri oluşumuna etkisi: Bir büyükşehir belediyesinde ampirik bir uygulama. Sosyal Güvenlik Dergisi, 11(1), 95-116.
• Bayram, M., Arpat, B. ve Ozkan, Y. (2021). Safety priority, safety rules, safety participation, and safety behaviour: The mediating role of safety training. International Journal of Occupational Safety and Ergonomics, 1-37.
• Bentler, P. M., ve Bonett, D. G. (1980). Significance tests and goodness of fit in the analysis of covariance structures. Psychological Bulletin, 88(3), 588-606.
• Browne, M. W., ve Cudeck, R. (1993). Alternative ways of assessing model fit. In K. A. Bollen ve J. S. Long (Eds.), Testing structural equation models (ss. 136–162). Newbury Park, CA: Sage.
• Brunette, M. J. (2005). Development of educational and training materials on safety and health targeting hispanic workers in the construction ındustry. Family and Community Health, 28(3), 253-266.
• Burke, M. J., Salvador, R. O., Smith-Crowe, K., Chan-Serafin, S., Smith, A. ve Sonesh, S. (2011). The dread factor: How hazards and safety training ınfluence learning and performance. Journal of Applied Psychology, 96(1), 46-70.
• Can, M. ve Hüseyinli, N. (2017). Çalışma hayatında iş sağlığı ve güvenliği kültürü ve otel çalışanlarının güvenli davranışlarının incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(4), 1397-1420.
• Canbaş, H., Kasap, S. ve Cam, E. (2018). Sağlık yüksekokulu öğrencilerinin iş sağlığı ve güvenliği farkındalıkları üzerine bir alan araştırması. Sosyal Güvenlik Dergisi, 8(1). 235-266.
• Chai, L. T., Rahim , F. A. ve Yat, D. N. C. (2017). Service sabotage by front line employees: a study of antecedents and consequences. Pertanika J. Soc. Sci. & Hum., 25 (S), 173-180.
• Chen, C., Lei, J. ve Hao, J. (2015). Hotel staff service sabotage behavior: classification and ımpact on consumer willingness to pay. International Journal of Marketing Studies, 7(4), 136-144.
• Cooper, D. ve Cotton, D. (2000). Safety training a special case?. Journal of European Industrial Training, 24(9), 481-490.
• Cox, S.J. ve Cheyne, A.J.T. (2000). Assessing safety culture ın offshore environments. Safety Science, 34, 111-129.
• Demirkesen, S. ve Arditi, D. (2015). Construction safety personnel's perceptions of safety training practices. International Journal of Project Management, 33(5), 1160-1169.
• Dhalmahapatra, K., Das, S. ve Maiti, J. (2022) On accident causation models, safety training and virtual reality, International Journal of Occupational Safety and Ergonomics, 28(1), 28-44.
• Dursun, S. (2013). İş güvenliği kültürünün çalışanların güvenli davranışları üzerine etkisi. Sosyal Güvenlik Dergisi, 3(2), 61-75.
• Dursun, S. ve Keser, A. (2014). İş güvenliği farkındalığı ve iş güvenliği davranışları arasındaki ilişkilerin araştırılması: Uygulamalı bir araştırma. Çalışma İlişkileri Dergisi, 5(2), 1-9.
• Edmondson, D. R., Matthews, L. M. ve Ward, C. B. (2019). An exploratory study of retail sales employees’ service sabotage: Examining the impact of emotional exhaustion and organizational support, Journal of Global Scholars of Marketing Science, 29(1), 63-77.
• Eiris, R., Gheisari, M. ve Esmaeili, B. (2020). Desktop-based safety training using 360-degree panorama and static virtual reality techniques: A comparative experimental study. Automation in Construction, 109(2020), 1-14.
• Erdem, A. T. (2020). Sanal kaytarma davranışının iş performansına etkisinde işe bağlılığın aracı rolüne yönelik bilişim sektöründe bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(4), 3843-3858.
• Erkuş, A. (2017). Davranış bilimleri için bilimsel araştırma süreci. 5. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Flin, R., Mearns, K., O’Conner, P. ve Bryden, R. (2008). Measuring safety climate: Identifying the common features. Safety Science, 34, 177–92.
• Fornell, C. ve Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39-50.
• Gökçe, A. (2020). İş sağlığı ve güvenliği açısından iş güvenliği kültürünün önemi üzerine bir odak grup çalışması. Ergonomi, 3(2), 82-95.
• Grote G. ve Künzler C. (2000). Diagnosis of safety culture in safety management audits. Safety Science, 34(2000), 131-150.
• Hair Jr, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C. ve Sarstedt, M. (2006). A primer on partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM), Sage Publication.
• Harris, L. C., ve Ogbonna, E. (2006). Service sabotage: A study of antecedents and consequences. Journal of the Academy of Marketing Science, 34(4), 543–558.
• Harris, L. C. ve Ogbonna, E. (2009). Service sabotage: The dark side of service Dynamics. Business Horizons, (2009)52, 325-335.
• Hayes, A. F. (2013). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis. New York, NY: Guilford Publications, Inc.
• Hu, H. H. H. S., Lai, H. S. H. ve King, B. (2020). Restaurant employee service sabotage and customer deviant behaviors: the moderating role of corporate reputation. Journal of Hospitality & Tourism Research, Vol. XX, No. X, Month 201X, 1-27.
• Hussain, T., Rafiq, N. ve Malik, M. (2019). effect of teachers’ favouritism on academic sabotage: An empirical evidence of elementary education students in Pakistan. Journal of Elementary Education, 29(2), 100-108.
• Jonathan, G. K. ve Mbogo, R. W. (2016). Maintaining health and safety at workplace: Employee and employer’s role in ensuring a safe working environment. Journal of Education and Practice, 7(29), 1-7.
• Kline, R. B. (2015). Principles and practice of structural equation modeling. Guilford Publications.
• Lee, J. H. J. ve Ok, C. M. (2014). Understanding hotel employees’ service sabotage: Emotional labor perspective based on conservation of resources theory. (International Journal of Hospitality Management, 36(2014), 176-187.
• Lin, S.H., W.J. Tang, J.Y. Miao, Z.M. Wang ve P.X. Wang (2008). safety climate measurement at workplace in China: A validity and reliability assessment. Safety Science, 46(7), 1037-1046.
• Marsh, H. W. ve Hocevar, D. (1985). Application of confirmatory factor analysis to the study of self-concept: First-and higher order factor models and their invariance across groups. Psychological Bulletin, 97(3), 562-582.
• Merdan, E. (2021). Hizmet sabotajı. İçinde Ş. Karabulut (Editör), Yönetim-strateji-organizasyon: Teoride ve uygulamada (ss. 71-86), Ankara: Gazi Kitabevi.
• Merdan, E., Erdem, A. T. ve Gümüşsoy, Y. (2022). Boreout sendromunun üretkenlik karşıtı iş davranışı üzerine etkisinde sanal kaytarmanın aracılık rolü. Business & Management Studies: An International Journal, 10(1), 176-191.
• McDonald, R. P. ve Marsh, H. W. (1990). Choosing a multivariate model: Noncentrality and goodness of fit. Psychological Bulletin, 107(2), 247-255.
• Naveh, E., Katz-Navon, T. ve Stern, Z. (2006). Readiness to report medical treatment errors: The effects of safety procedures. safety ınformation and priority of safety. Medical Care, 44(2), 117-123.
• Neal, A., Griffin, M. A. ve Hart, P.M. (2000). The ımpact of organizational climate on safety climate and individual behavior. Safety Science, 34, 99–109.
• Olcay, Z. F. (2021). İş sağlığı ve güvenliği kültürü ölçeği; geçerlik ve güvenirlik çalışması. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 23, 678-685.
• Özkan, Y. ve Arpat, B.(2015). Mavi yakalılarda güvenlik kültürü algısı: Denizli ili kablo imalat endüstrisi örneği. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 16.Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Kongresi Özel Sayısı, 205-240.
• Park, S. H., Kwak, T. K. ve Chang, H. J. (2010). Evaluation of the food safety training for food handlers in restaurant operations. Nutrition Research and Practice, 4(1), 58-68.
• Rantos, K., Fysarakis, K. ve Manifavas, C. (2012). How effective ıs your security awareness program? An evaluation methodology. Information Security Journal A Global Perspective, 21(6), 328-345.
• Sun, L. H. ve Lee, S. M. (2019). Intolerant behaviours-front desk service sabotage in budget chain hotels. Journal of Hotel and Business Management, 8(2), 1-9.
• Şerifoğlu, U. K. ve Sungur, E. (2007). İşletmelerde sağlık ve güvenlik kültürünün oluşturulması; Tepe yönetimin rolü ve kurum içi iletişim olanaklarının kullanımı. Yönetim Dergisi, 18(58), 41-50.
• Tanaka, J. S., ve Huba, G. J. (1985). A fit index for covariance structure models under arbitrary GLS estimation. British Journal of Mathematical and Statistical Psychology, 38(2), 197-201.
• Taşdemir, D. Ç. ve Yıldırım, İ. (2020). İş sağlığı ve güvenliği: iş sağlığı, iş güvenliği, güvenlik iklimi ve güvenlik kültürü üzerine kavramsal bir çalışma. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 7(49), 82-89.
• Tozkoparan, G. ve Taşoğlu, J. (2011). İş sağlığı ve güvenliği uygulamaları ile ilgili işgörenlerin tutumlarını belirlemeye yönelik bir araştırma. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, XXX(1), 181-209.
• Tutar, H., ve Erdem, A. T. (2020). Örnekleriyle bilimsel araştırma yöntemleri ve SPSS uygulamaları. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Tutar, H., Nam, S. ve Nam, D. (2019). İş kazalarının önlenmesinde güvenlik kültürünün belirleyicileri: Gemi inşa sanayi üzerine bir araştırma. International EUropean Journal of Managerial Research Dergisi, 3(4), 99-118.
• Wallen, E. S. ve Mulloy, K. B. (2006). Computer-based training for safety: Comparing methods with older and younger workers. Journal of Safety Research, 37(2006), 461-467.
• Wiegmann, D. A., Von Thaden, T. L. ve Gibbons, A. M. (2007). A review of safety culture theory and its potential application to traffic safety. In: Improving Traffic Safety Culture in the United States: The Journey Forward. AAA Found Traffic Safety. 113-129.
• Williams, Q., Ochsner, M., Marshall, E., Kimmel, L. ve Martino, C. (2010). The impact of a peer-led participatory health and safety training program for Latino day laborers in construction. Journal of Safety Research, 41(2010), 253-261.
• Wu, C., Song, X., Wang, T. ve Fang, D. (20215). Core dimensions of the construction safety climate for a standardised safety-climate measurement. Journal of Construction Engineering and Management, 141(8), 1-12.
• Yeşiltaş, M. ve Tuna, M. (2018). The effect of ethical leadership on service sabotage. The Service Industries Journal, 38(15-16), 1133-1159.
• Yıldız, D. ve Uzunsakal, E. (2018). Alan araştırmalarında güvenilirlik testlerinin karşılaştırılması ve tarımsal veriler üzerine bir uygulama. Uygulamalı Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 14-28.