Kültürel Miras Öğretimi Bağlamında Ahilik: Din Eğitimi Perspektifinden Bir Değerlendirme

Yıl 2021, Sayı: 46, 91 - 123, 31.12.2021

Yasin Yiğit

https://doi.org/10.28949/bilimname.973196

Cited By: 1

Öz

Eğitimin en temel amaçlarından biri kültürlemedir. Kültürleme, toplumun geçmiş tecrübeleri neticesinde şekillenen, maddî ve manevî boyutları bulunan kültürel mirasını yeni nesle aktarma sürecine denir. Kültürleme sonucunda toplumun kültürünü tanıyan, benimseyen, koruyan ve geliştiren bireylerin yetişmesi amaçlanır. Günümüz toplumlarında küreselleşme sonucunda yabancılaşma ve yozlaşma gibi kültürel tehlikeler daha fazla ortaya çıkmakta, toplumsal varlığın devamı için kültürleme amacına ulaşmak giderek daha önemli hale gelmektedir. Ahilik Teşkilatı madde ve mana bütünlüğü gözeterek yürüttüğü faaliyetlerle kültürleme amacına yüksek düzeyde erişmeyi başarmıştır. Bu nedenle eğitsel bir model olan Ahilik Teşkilatının Türk toplumunun kültürel mirasında ayrı ve önemli bir yeri bulunmaktadır. Ancak literatürde bulunan Ahilik Teşkilatıyla ilgili çalışmalara bakıldığında tekrara düşülerek kurumun kökeni, ortaya çıkışı, yapısı, faaliyetleri ve yıkılışı üzerinde durulduğu, kültürel miras öğretimine konu olması bakımından müstakil olarak ve yeterince ele alınmadığı görülmektedir. Bu araştırmada Ahilik Teşkilatı kültürel miras öğretimi açısından ele alınarak kurumun uyguladığı faaliyetlerin din eğitimi perspektifinden değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda çalışmada öncelikle kültürel miras öğretimiyle din eğitimi ilişkisi üzerinde durulmuş ve akabinde bir kültürel miras olarak Ahilik ele alınmıştır. Son olarak eğitsel bir model olarak Ahilik Teşkilatının başarısı din eğitimi perspektifinden değerlendirilmiştir. Araştırma nitel araştırma desenine göre tasarlanmıştır. Nitel araştırmalarda kullanılan yöntemler metin ve imgesel verilere dayanmaktadır. Bu bağlamda çalışmada betimsel analiz modeline dayanan doküman analizi tekniği aracılığıyla nitel veriler toplanmış ve analiz edilmiştir. Çalışma Ahilik Teşkilatının kültürel mirastaki yeri ve eğitsel açıdan örnekliğiyle ilgili farkındalığın artmasına katkı sağladığı için önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Kültürel Miras Öğretimi, Ahilik Teşkilatı, Ahilik Kültürü, Ahilikte Eğitim

Akhism in the Context of Cultural Heritage Teaching: An Evaluation from the Perspective of Religious Education

Öz

One of the most basic aims of education is enculturation. Enculturation is the process of transferring the cultural heritage, which is shaped as a result of the past experiences of the society and has material and spiritual dimensions, to the new generation. As a result of enculturation, it is aimed to raise individuals who recognize, adopt, protect and develop the culture of the society. In today's societies, as a result of globalization, cultural dangers such as alienation and corruption are emerging more and it is becoming more and more important to achieve the purpose of enculturation for the continuation of social existence.
Religious education has a separate and important place in achieving the purpose of enculturation in general education. Because religion, which is an integral part of the social structure, has multidimensional effects on culture. Religion, which plays a role in the formation of cultural values, has the potential to spread to the national culture. For this reason, religious education can fulfill important functions such as the protection of cultural values, the establishment of national unity and solidarity, and the healthy functioning of social institutions.
The Akhism Organization has succeeded in achieving the aim of enculturation at a high level with the activities it carries out by considering the integrity of matter and meaning. For this reason, the Akhism Organization, which is an educational model, has a separate and important place in the cultural heritage of Turkish society. However, when we look at the studies on the Akhism Organization in the literature, it is seen that the origin, emergence, structure, activities and collapse of the institution are emphasized, and it is not discussed independently and sufficiently in terms of being the subject of cultural heritage teaching.
In this research, it is aimed to evaluate the activities implemented by the institution from the perspective of religious education by considering the Akhism Organization in terms of cultural heritage teaching. In this context, the study primarily focused on the relationship between cultural heritage teaching and religious education, and then Akhism as a cultural heritage was discussed. Finally, the success of the Akhism Organization as an educational model has been evaluated from the perspective of religious education.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Cultural Heritage Teaching, Akhism Organization, Akhism Culture, Education in Akhism

Kaynakça

• Acun, İsmail vd. “Değerler: Kim Ne Kadar Değer Veriyor?” Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6/1 (Haziran 2013), 180-197. https://doi.org/10.12780/UUSBD144
• Akça, Bayram. “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Muğla’da Debağ (Tabakçılık) Esnaf Teşkilatı”. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 4 (2001), 1-8.
• Al-Attas, Syed Muhammad Naquıb. “İlmin Yozlaşması ve Fikri Çözünme Meselesi”. çev. Bülent Nuri. Journal of Islamic Research 7/3-4 (1994), 215-221.
• Altıntaş, Ramazan. “Kuran Bağlamında Dünyevileşme”. Eskiyeni 14 (Eylül 2009), 10-14.
• Andaç, Faruk. “Osmanlı Döneminde Ahilik Teşkilatı”. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 11 (Ocak 1993), 1-14.
• Balcı, Deniz. “Bir Kurum ve Eğitimi Örneği Olarak Ahilik Teşkilatında Eğitim”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 33/46 (Haziran 2019), 363-384.
• Bayram, Selahattin. “Osmanlı Devleti’nde Ekonomik Hayatın Yerel Unsurları: Ahilik Teşkilâtı ve Esnaf Loncaları”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21 (2012), 81-114.
• Beyatlı, Yahya Kemal. Aziz İstanbul. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1995.
• Bulduker, Gülten. “Estetik Algımızda Ahilik Kültürünün Önemi”. Türklük Bilimi Araştırmaları 47 (Haziran 2020), 23-38.
• Bulut, Ramazan. “Okulda Din Öğretiminin Toplumsal Temeli ve İşlevleri”. Sosyal Bilimler Dergisi 7/1 (2011), 20-37. https://doi.org/10.12780/UUSBD80
• Crawford, Marisa - Rossiter, Graham. Reasons for Living (Education and Young People’s Search for Meaning, Identity and Spirituality). Australia: ACER Press, 2006.
• Creswell, John W. Araştırma Deseni: Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. çev. ed. Selçuk Beşir Demir. Ankara: Eğiten Kitap Yayınları, 3. Baskı., 2017.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf. Kitâbu’t-Ta’rîfât, Arapça - Türkçe Terimler Sözlüğü. çev. Arif Erkan. İstanbul: Bahar Yayınları, 1997.
• Czinkota, Michael vd. Internation Business. London: The Dryden Press, Harcourt Brace Collee Publishers, 1996.
• Çağatay, Neşet. Bir Türk Kurumu Olan Ahilik. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1989.
• Çalgan, Mehmet Ali. “İslâm’da Toplumsal Sorumluluk Şuuru ve Günümüzde Toplum İçin Önemi”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (Mart 2015), 26-43.
• Çapçıoğlu, İhsan. “Küreselleşme, Kültür ve Din”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 49/2 (2008), 153-183.
• Çeli̇kkaya, Hasan. “Öğretmenlerin Kültürleme ve Sosyalleştirme Etkileri Üzerine Bir Araştırma”. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi 26/26 (2007), 27-47.
• Daşdemi̇r, İskender - Teki̇n, Saadet. “Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Türk-Kültür Öğelerinin Kullanımı”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 18/1 (Haziran 2018), 215-228.
• Demir, Galip. Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu ve Ahilik. İstanbul: Ahi Kültürünü Araştırma ve Eğitim Vakfı Yayınları, 2000.
• Demi̇rpolat, Anzavur - Akça, Gürsoy. “Ahilik ve Türk Sosyo-Kültürel Hayatına Katkıları”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 15 (Aralık 2004), 355-376.
• Doğan, Hulusi. Ahilik ve Örtülü Bilgi. Ankara: Ekin Kitabevi, 2006.
• Durak, İbrahim - Yücel, Atilla. “Ahiliğin Sosyo-Ekonomik Etkileri ve Günümüze Yansımaları”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 15/2 (Haziran 2010), 151-168.
• Düşükcan, Muhammet - Başdaş, Oğuzhan. “Ahilik İlke ve Uygulamalarının Günümüz Kobi’lerine Yansıması: Elazığ İli Örneği”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 18/70 (Nisan 2019), 866-881. https://doi.org/10.17755/esosder.476801
• Ekinci, Yusuf. Ahilik. Ankara: Sistem Ofset, 2. Baskı., 1989.
• Ekinci, Yusuf. “Ahilik ve Esnaf Ahlakı”. Standart Dergisi 351 (1991), 28-31.
• en-Nişâbûrî, Abdülkerim b. Hevâzin b. Abdülmelik. er-Risâletü’l-Kuşeyriyye. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1990.
• Erdem, Ekrem. Ahilik, Ahlakla Kalitenin Buluştuğu Bir Örgütlenme Modeli. Kayseri: Kayseri Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği, 2. Baskı., 2004.
• er-Razavî, Seyyid Muhammed bin Alâaddin el-Hüseyin nşr. Alemdar Yalçın - Gıyasettin Aytaş. Fütüvvetname-i Kebir Miftahü’d-Dekâik fî Beyâni’l-Fütüvve ve’l-Hakâik. İstabul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2014.
• Ev, Halit. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Probleme Dayalı Öğrenme. Ankara: Nobel Yayınları, 2012.
• Evran, Ahi. İmanın Boyutları (Metâlil’ü’l îman). çev. Mikâil Bayram. İstanbul: NKM Yayınları, 2008.
• Faroqhi, Süraiya. Osmanlı Zanaatkârları. çev. Zülal Kılıç. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2011.
• Giddens, Anthony. Modernliğin Sonuçları. çev. Ersin Kuşdil. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1998.
• Gölpınarlı, Abdülbâki. Burgâzî ve Fütüvvet-nâmesi. 1-4 Cilt. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 1953.
• Günay, Ünver. “Çağdaş Türkiye’de Din, Toplum, Kültür, Gelenek ve Değişme”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/2 (Haziran 2001), 1-38.
• Günay, Ünver. “İktisadi Ahlak ve Din”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 (2006), 109-128.
• Günay, Ünver. “XV. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Sosyo-Kültürel Yapı, Din ve Değişme”. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 14 (2003), 21-48.
• Holton, Robert. “Küreselleşmenin Kültürel Sonuçları”. çev. Kasım Karaman. Sosyoloji Konferansları. 59-75, 2013.
• İbn Batuta. İbn Batuta Seyehatnamesi. çev. Sait Aykut. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2004.
• Jary, David - Jary, Julia. Dictionary of Sociology. Glasgow: Harper Collins Publishers, 2nd Edition., 1995.
• Karaceli̇l, Süleyman. “Toplumsal Göstergelerde Dünyevileşme”. Eskiyeni 14 (Eylül 2009), 34-44.
• Kaya, Merve Ebrar - Aydın, İbrahim Hakkı. “Ahilik Ahlakında Değişen Değerler Üzerine Sosyolojik Bir Değerlendirme”. Aydın İnsan ve Toplum Dergisi 6/1 (Haziran 2020), 37-61.
• Keskin, Mustafa. “Din ve Toplum İlişkileri Üzerine Bir Genelleme”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 4/3 (2004), 7-21.
• Keskinoğlu, Muhammet Şerif vd. “‘İyi Oluşun Maneviyat Endeksi Ölçeği’nin Uyarlanması”. Social Sciences 14/3 (2019), 723-737.
• Kıral, Bilgen. “Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi”. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8/15 (2020), 170-189.
• Kızılçelik, Sezgin - Erjem, Yaşar. Açıklamalı Sosyoloji Terimler Sözlüğü. Ankara: Atilla kitabevi, 1994.
• Köprülü, Mehmet Fuat. Osmanlı Devletinin Kuruluşu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1959.
• Lewis, Bernard. “The Islamic Guilds”. The economic history review 8/1 (1937), 20-37.
• Mark E. Mendenhall vd. Global Management. Oxford, UK: Blackwell Pub., 1995.
• McGuire, Meredith B. Religion: The Social Context. California: Wads Wordth Publishing Company, 2. Edition., 1987.
• McRobbie, Angela. Postmodernizm ve Popüler Kültür. çev. Almıla Özbek. İstanbul: Sarmal Yayınevi, 1999.
• MEB. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı (İlkokul 4 ve Ortaokul 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: MEB Yayınları, 2018.
• METK, Milli Eğitim Temel Kanunu. Resmî Gazete 14574 (24 Haziran 1973). Erişim 4 Temmuz 2020. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf
• Meydan, Hasan. Din Eğitiminde Manevi Boyut (İnsanın Manevi Potansiyeli, Maneviyatçılık ve Din Eğitimi). İstanbul: DEM Yayın, 1. Baskı., 2015.
• Oğuz, Esin Sultan. “Toplum Bilimlerinde Kültür Kavramı”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 28/2 (Aralık 2011), 123-139.
• Okumuş, Ejder vd. “Ahilik Kültürü ve Günümüze Yansımaları (Eskişehir Örneği)”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/8 (Haziran 2018), 7-38.
• Okumuş, Ejder. “Din ve Sosyalleşme”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 9/11 (2014), 429-454.
• Okumuş, Ejder. “Toplum Bağlamında Din-Kültür Etkileşimi”. Electronic Turkish Studies 11/7 (2016), 269-292.
• Özdemi̇r, Muhammet. “Sekülarizmin Felsefi Soykütüğü ve Müslüman Dünyevileşmesi”. Eskiyeni 14 (Eylül 2009), 15-33.
• Özden, Haci Ömer. “Bir Ahlâk Problemi Olarak Yabancılaşma ve Yahya Kemal”. İlahiyat Akademi 2/3 (Eylül 2016), 101-112.
• Papas, Alexandre. “Toward a New History of Sufism: The Turkish Case”. History of religions 46/1 (2006), 81-90.
• Perşembe, Erkan. “Küreselleşme Kültürü ve Eğitimin İşlevi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20/20-21 (Mart 2005), 101-112. https://doi.org/10.17120/omuifd.09839
• Sancaklı, Saffet. “Ahilik Ahlâkının Oluşumunda Hadislerin Etkisi”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (Haziran 2010), 1-28.
• Selçuk, Mualla. “Teorik ve Pratik Açmazlarıyla Kültürel Miras Öğretimini Sorgulayan Bir Deneme”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39/2 (1999), 255-264. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001341
• Sherkat, Darren E. “Religious Socialization; Sources of Influence and Influences of Agency”. Handbook of Sociology of Religion. ed. Michele Dillon. 151-163. Cambridge: Cambridge University Press, 2003.
• Smith, Philip. Cultural Theory: An Introduction. New York: Harper&Brothers, 2001.
• Sülemî, Ebû Abdurrahman. Tasavvufta Fütüvvet. çev. Süleyman Ateş. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1977.
• Sülemî, Ebû Abdurrahman. Tis’atü Kütüb fî Usûli’t-Tasavvuf ve’z-Zühd. Beyrut: en-Nâşir li’t-Tıbâ‘ati ve’n-Neşr, 1993.
• Şen, Adil. “Anadolu’da Bir Kardeşlik Tecrübesi Ahiliğin Kültür ve Medeniyetimizdeki Yeri”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/1 (2012), 615-629.
• Şimşek, Muhittin. TKY ve Tarihteki Bir Uygulaması, Ahilik,. İstanbul: Hayat Yayınları, 2002.
• Taeschner, Franz. İslam Ortaçağında Futuvva (Fütüvvet Teşkilatı). çev. Fikret Işıltan. 1-4 Cilt. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 1953.
• Tatlılıoğlu, Kasım. “Ahilik Teşkilatında Anadolu Türk Kadınının Girişimciliğine Sosyal- Psikolojik Bir Yaklaşım”. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2/4 (Nisan 2012), 69-92.
• Taylor, Edward B. The Origins of Culture and Religion in Primitive Culture. New York: Harper&Brothers, 1958.
• Teni̇k, Ali. “Ahiliğin Tasavvufi Boyutu ve Şanlıurfa’da Ahilik İzleri”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 2/2 (Ekim 2002), 133-159.
• Tezcan, Mahmut. Eğitim Sosyolojisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1985.
• Tezcan, Mahmut. Kültürel Antropoloji. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1997.
• Turan, İbrahim. “Gençlik Döneminde Görülen Ahlaki Sorunlar Karşısında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinin Yeri”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 40 (2013), 271-293.
• Uçma, İsmet. Bir Sosyal Siyaset Kurumu Olarak Ahilik. İstanbul: İşaret Yayınları, 2011.
• Ünsür, Ahmet. “Ahilik Sistemi Değerleri Yönetim ve Eğitimi”. Değerler Eğitimi Dergisi 18/39 (Haziran 2020), 297-337. https://doi.org/10.34234/ded.667411
• Ünsür, Ahmet. “Ahilik Sisteminde Ahlak Temelli Çalışma İlişkileri ve Günümüz Bakış Açısından Değerlendirilmesi”. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi 7/13 (Ağustos 2017), 90-98. https://doi.org/10.17828/yalovasosbil.333889
• Wells, Calvin. Sosyal Antropoloji Açısından İnsan ve Dünyası. çev. Bozkurt Güvenç. Ankara: Remzi Kitabevi, 1984.
• Yeşi̇l, Rüştü - Kart, Mehmet. “Değer Eğitimi Modeli Olarak Ahilik”. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi 7/3 (Temmuz 2018), 161-177.
• Yıldız, Mehmet. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (4-8) Öğretim Programı’ndaki Bilişsel Kazanımların Yenilenmiş Bloom Taksonomisine Göre İncelenmesi”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/19 (2021), 307-342.
• Yüksel, Büşra. “Sosyal Politika Sorunlarına Çözüm Aracı Olarak Ahilik”. International Journal of Social Sciences and Education Research 2/2 (Nisan 2016), 488-500. https://doi.org/10.24289/ijsser.279060