Ottoman Intellectuals’ Approach to Translation of the Qur'an from II. Constitutionalism to the Republic

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 2, 91 - 122, 28.12.2019

Osman Karacan , Bülent Yaşar

https://doi.org/10.20493/birtop.647819

Cited By: 1

Öz

An instance of Martin Luther's attempt to
translate the Bible into German, which is very important for Western
modernization, was experienced in Ottoman modernization with the step of
translating the Qur'an into Turkish after Tanzimat. While the discussions on
the translation of the Qur'an into Turkish, which acquired currency after the
declaration of the Tanzimat were contiuning during the second Constitutional
Monarchy period and in the early years of the Republic, in this period many
translations were made. In fact, the issue of the translation of the Qur'an
into Turkish, which was on the agenda of the Turkish Grand National Assembly in
1925, as a result of the negotiations, was decided by the Assembly to provide a
healthy Turkish translation and the necessary fund was reserved. The issue of
the translation of the Qur'an, which cannot be dealt with independently of the
political and intellectual conjuncture of the period, was the subject of
intense debate among the Ottoman intellectuals. There were basically two
approaches in the debate about the translation of the Qur'an. Some
intellectuals objected to the translations of the Qur'an, arguing that the
Qur'an cannot be translated into another language in terms of fluency and
eloquence, while some intellectuals defend the necessity of translating Qur’an
to Turkish, taking into consideration the Muslims who do not speak Arabic to understand
the Qur'an. The debates on the periphery of these two approaches were
widespread in the Ottoman press. In this study, the Ottoman intellectuals’
views on the issue of the translation of the Holy Quran into Turkish, which
were the subject of intense debate since the Tanzimat period, is discussed

Anahtar Kelimeler

Quran, Translation, Turkish Quran

II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Kur’an Tercümelerine Osmanlı Aydınlarının Yaklaşımı

Öz

Batı modernleşmesi
açısından oldukça önemli olan Martin Luther’in, İncil’i Almancaya tercüme etme girişiminin
bir örneği de Tanzimat’tan sonra Kur’an’ın Türkçeye çevrilmesi adımı ile Osmanlı
modernleşmesinde yaşanmıştır. Tanzimat’ın ilanından sonra gündeme gelen
Kur’an’ın Türkçeye çevrilmesi tartışmaları II. Meşrutiyet döneminde ve
Cumhuriyetin ilk yıllarında yoğunlaşarak devam ederken bu süre içerisinde çok
sayıda tercüme çalışması da yapılmıştır. Hatta 1925 yılında TBMM’nin de
gündemine gelen Kur’an’ın Türkçeye tercümesi meselesi, yapılan görüşmelerin
neticesinde Kur’an’ın sağlıklı bir Türkçe tercümesinin yapılması fikri Meclis
tarafından karar altına alınmış ve bunun için gerekli ödenek ayrılmıştır. Dönemin
siyasi ve fikri konjonktüründen bağımsız olarak ele alınamayacak olan Kur’an’ın
tercümesi meselesi, Osmanlı aydınları arasında yoğun tartışmalara konu
olmuştur. Kur’an tercümesi konusundaki tartışmalarda temelde iki yaklaşım
vardı.  Bazı aydınlar Kur’an’ın fesahat
ve belâgat açısından kesinlikle bir başka dile tercüme edilemeyeceğini
savunarak Kur’an çevirilerine karşı çıkarken bazı aydınlar ise Arapça bilmeyen
Müslümanların Kur’an’ı anlamaları için tercümenin zorunlu bir ihtiyaç olduğu
görüşünden yola çıkarak Kur’an’ın mutlaka tercüme edilmesi gerektiğini
savunmuşlardır. Bu iki yaklaşımın periferisinde gelişen tartışmalar Osmanlı matbuatında
geniş yer tutmuştur. Bu çalışmada Tanzimat’tan itibaren yoğun tartışmalara konu
olan Kur’an-ı Kerim’in Türkçeye tercümesi meselesine yönelik Osmanlı
aydınlarının bakışı ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kur’an-ı Kerim, Tercüme, Türkçe Kur’an

Kaynakça

• “Büyük bir Tecavüz”, Sebilu’r-reşâd, C. 21, Aded 542-543, ss.181-182.
• “Hatada Israr” Sebilu’r-reşâd, C. 24, Aded 600, ss.26-27.
• “Kur’an Tercümelerindeki Hatalar”, Sebilu’r-reşâd, C.24, Aded 601, ss.35-37.
• “Kur’an-ı Kerim Tercümeleri Hakkında”, “Beyan-ı Hakikat Müslümanlara:”, Sebilu’r-reşâd, C. 24, Aded 599, ss.9.
• “Kur’an-ı Kerim Tercümeleri Hakkında”, Sebilu’r-reşâd, C. 24, Aded 599, ss.8.
• “Kur’an-ı Kerim Tercümesi”, İslam Dünyası, ss.197-199.
• “Kur’anı Kerimin Tercümesi”, Sebilu’r-reşâd, C. 21, Aded 640, ss.251.
• “Kur'an-ı Kerim Tercemesi Hakkında”, Hayr’ul-Kelâm, (11 Mart 1914), nu. 17, s.136.
• “Nuru’l-beyancılara”, Sebilu’r-reşâd, C. 24, Aded 606, ss.119-121.
• “Yeni Kur’an Tercümesi”, Sebilu’r-reşâd, 18 Eylül 1340, C. 24, Aded 617, ss.289-290.
• “Yeni Tefsircilerdem Müslümanların Ricası” Sebilu’r-reşâd, C. 24, Aded 602, ss.64.
• Aksekili, A. H., “Cevap mı itiraf mı?”, Sebilu’r-reşâd, C. 24, Aded 600, ss.23- 26.
• Aydar, H., “Türklerde Kur’an Çalışmaları”, İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı 1, İstanbul 1999, ss. 159-235.
• Azimzâde Refik Bey, Kıvâm-ı İslâm Tenbih’ul-Efhâm ilâ Metâlib’il- Hayat’il-İctimaiyye ve’l-İslâm (Mütercim: Hocazâde Mehmed Ubeydullah), Mısır, Ramazan, 1324. Cemil Said, Kur’an-ı Kerim Tercemesi, 2. Baskı, 1926.
• Cündioğlu, D., “Bir Kur’an Mütercimi: Cemil Said Bey’in Kendi Kaleminden Özgeçmişi”, Dergâh Dergisi, C.IX, S.100, Haziran 1998b, ss.46-47.
• Cündioğlu, D., Türkçe Kuran ve Cumhuriyet İdeolojisi, Kitabevi Yay., İstanbul, Ocak 1998a.
• Çalık, E., “Hristiyan Medeniyetinin Dinî Kaynakları”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 12/2 (2010). 57-92.
• Diyanet İşleri Reisi Rıf’at “Beyan-ı Hakikat” Sebilu’r-reşâd, C. 24, Aded 599, s.7-8.
• Doğrul, Ö. R., “Yeni Kur’an-ı Kerim Tercümesi”, Tevhid-i Efkâr, 5 Teşrin-i Evvel 1340.
• El-Haz Muhammed Cemaleddin “Halkın Fıtrat Dinine Doğru”, İctihat, Nu.177, 1 Nisan 1925, ss.3541-3542.
• Erbaş, A., “Protestan Reformu ve Martin Luther”, Dinler Tarihi Araştırmaları - III (Sempozyum, 09-10 Haziran 2001, Ankara) 2000. Yılında Hıristiyanlık (Dünü, Bugünü ve Geleceği), Ankara 2002, ss.197-245.
• Ergin, O. N., Türk Maarif Tarihi, Cilt V, Eser Matbaası, İstanbul 1977.
• Gökalp, Z., Yeni Yol-Doğru Yol, Devlet Kitapları, Güneş Matbaacılık, (1. Baskı) Ankara 1976.
• İbrahim Hilmi, Nuru’l-beyan Kur’an-ı Kerim’in Türkçe Tercümesi, İstanbul 1340.
• Karacan, O., Cemil Said Bey (Dikel) Hayatı-Eserleri ve İran’daki Siyasi Meselelere Bakışı, İnönü Üniversitesi, BDT., Malatya 2019.
• Kur’an-ı Kerim
• Mehmed Ubeydullah, “Lisan Neler Yapıyor”, Millet, 13 Ağustos 1908, Sayı. 9, s.2.
• Milaslı İsmail Hakkı, “Kur’an-ı Kerim Tercüme Olunabilir mi?” Sebilu’r-reşâd, C.15, Aded 390, s.447.
• Muhammed Ali ‘Ayni, “Kur’an-ı Kerim’i Tercüme Meselesi” Mahfil, Aded 4, ss.62-65.
• Rıfat Börekçi, Sebilu’r-reşâd, C. XXIV, S. 620, Ekim 1340.
• S.T. (Süleyman Tevfik), Tercüme-i Şerif Türkçe Kur’an-ı Kerim, Matbaai Hamet Kamil, İstanbul, Recep 1344 ve Kânunusani 1926.
• Shillers, C. N., Bir ABD Büyükelçisinin Türkiye Hatıraları Mustafa Kemal 2, Cumhuriyet yayınları, (Çev: Örgen Uğurlu) Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yay. A.Ş, Şubat 1999.
• Süleyman Tevfik, Türkçe Kur’an-ı Kerim, Maarif Kütüphanesi, İstanbul 1926.
• Mustafa Sabri, Dinî Müceddidler, Sebil Yayınevi, İstanbul, 1969.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: II, İçtima Senesi: II, İçtima: 61, C.14, s.222-223.
• Tüccarzâde İbrahim Hilmi Çığıraçan, Osmalı Devleti’nin Çöküş Nedenleri, (Haz. Başak Ocak), Libra Kitapçılık ve Yayıncılık, (1. Baskı), İstanbul, 2009.
• Tüccarzâde İbrahim Hilmi, Avrupalılaşmak, (Haz. Osman Kafadar-Faruk Öztürk), Gündoğan Yayınları, Ankara, 1997.
• Tüccarzâde İbrahim Hilmi, Kur’an-ı Kerim Tercüme ve Tefsiri (İhvân-ı Dinime), Matbaai Hayriye ve Şürekâsı, İstanbul, 1332.
• Ubeydullah Afganî, Kavm-i Cedîd Kitabu’l-Mevaiz, Şems Matbaası, Dersaadet, 1332.
• Y. ‘A., “Lisanı Beşer Lisan-ı Kurana Tercüman Olamaz”, Sebilu’r-reşâd, C. 24, Aded 602, ss.51-52.
• Yazır, M. H., Hak Dîni Kur’an Dili, Yenda Yayın-Dağıtım, Cilt 1, 2014.