Türkiye’de Buğday ve Buğday Mamulleri Dış Ticaret Yapısı

Yıl 2019, , 552 - 564, 31.12.2019

Sinan Duru , Aykut Gül , Seyit Hayran

https://doi.org/10.33905/bseusbed.563347

Cited By: 6

Öz

Tahıllar,
insanlığın yerleşik hayata geçip geleneksel tarıma başladığından beri en çok
üretilen ve tüketilen tarımsal ürün gruplarından biri olmuştur. Dünyada en
önemli beslenme kaynağı tahıllardan biri olan buğdayın öğütülmesi sonucu oluşan
undan yapılan ekmek, insanlığın en önemli besin kaynağıdır. Buğdayın protein ve
karbonhidrat açısından diğer gıdalara göre kolay ve ucuz elde edilebilir olması
stratejik bir ürün olmasını sağlamıştır. Son yıllarda tarımsal üretim ve
teknolojik gelişmelerle birlikte dünya buğday üretim ve veriminde artış
sağlanmış ve bu üretimin yaklaşık %20’si dış ticarete konu olmuştur. Bu
çalışmada ülkemizin 1996 yılında Gümrük Birliğine üye olması ile birlikte
ihracatı teşvik etmek amacıyla uygulanmaya başlanan dahilde işleme rejiminin
buğday ve buğday mamullerine dış ticaretine etkileri araştırılması amacıyla
1996-2016 dönemi buğday üretim, ihracat ve ithalat istatistikleri ile un,
makarna, bisküvi ve bulgur gibi buğday mamullerinin ihracat rakamları ortaya
konarak yaşanan gelişmeler yorumlanmıştır. Çalışma sonucunda dahilde işleme
rejiminin sektörde kapasite kullanım oranı düşüklüğü sebebiyle kaçınılmaz
olduğu, buna bağlı olarak buğday ithalatının ve buğday mamulleri ihracatının
arttığı gözlemlenmiş olup, ayrıca buğday üretim ile buğday mamulleri
ihracatının artışı için geleceğe yönelik tahmin ve öneriler ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Buğday Dış Ticareti, Buğday Mamulleri, Dahilde İşleme Rejimi

Wheat and Wheat Products Structure of Foreign Trade in Turkey

Öz

Grains have become one of the most produced and consumed agricultural product groups since mankind has settled down and started traditional foods. One of the most important nutrition source grains in the world is milling of wheat formed flour made bread is the most important food source of mankind. It is a strategic product that wheat can be obtained easily and cheaply in terms of protein and carbonhydrate compared to other foods. In recent years, together with agricultural production and technological developments, world wheat production and yield have been increased and about %20 of this production has been subject to foreign trade. In this study, it is aimed that investigate the effects of the inward processing regime on wheat and wheat products foreign trade, which started to be implemented in order to encourage exports in Turkey become a member of the Custom Union in 1996, wheat production, export and import statistics for the period of 1996-2016 and wheat such as flour, pasta, the export figures of the products are revealed and the developments experienced are interpreted. As a result of the study, it is concluded that the inward processing regime is inevitable due the low capacity utilization rate in the sector, consequently the import of wheat and the exports of wheat products are observed to increase also forecasts and suggestions has been put forward for future growth of wheat and wheat products exports. 

Kaynakça

• Aktaş, Erkan ve Oğuz Yurdakul (2000) “Türkiye’de Un Sanayi Sektörünün Yapısı”, IV.Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, 6-8 Eylül, Tekirdağ.
• Burkibayeva, Saule and William A. Kerr (2013) “The Accession of Kazakhstan, Russia and Ukraine to the WTO: What Will It Mean For The World Trade in Wheat? Canadian Agricultural Trade Policy And Competitiveness Research”, Network Commissioned Paper 2013-06. 26p.
• Carter, Colin, Donald MacLaren and Alper Yilmaz (1999) “How Competitive is the World Wheat Market?”, Working Paper, Department of Agricultural and Resource Economics, University of California, No.99-002.
• Çetinkaya, Şahin (2012) “Türkiye’nin Son On Yıllık Buğday Üretimindeki Miktar-Fiyat İlişkisinin Ekonometrik Analizi:Koyck-Almon Tekniği”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4 (1):52-66.
• Demiraslan, Volkan (2013) “Türkiye’deki Un ve Unlu Mamul İşletmelerinin Pazarlama Yönetimleri Açısından İncelenmesi: Edirne İli Örneği”, Akademik Bakış Dergisi, 34.
• Demirbaş, Nevin ve Ela Atış (2005) “Türkiye Tarımında Gıda Güvencesi Sorununun Buğday Örneğinde İrdelenmesi”, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 42(1): 179-190.
• Ekonomi Bakanlığı (2016) “Tarım Ürünlerine İlişkin Dahilde İşleme Rejimi Genelgesi (İhracat:2016/1)”, Ankara.
• Eser, Hatice Şerefnur (2009) “Türkiye’de Makarnalık Buğday Üretiminde Uygulanan Politikalar ve Makarna Sektörünün Üretici ve Tüketici Düzeyinde Analizi”, Namık Kemal Üniversitesi Fen Bil. Ens., Tarım Ekonomisi Gençosmanoğlu, Tarık (2015) “Gümrük Birliği’ne Tarım Ürünlerinin Dahil Edilmesi: Türkiye İçin Ticaret Politikası Önerileri”, Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi, 23 (1): 25-47.
• FAOSTAT (2018).http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC. (Erişim Tarihi: 12.07.2018).
• Gomez-Plana, Antonio and Stephen Devadoss (2004) “A Spatial Equilibrium Analysis of Trade Policy Reforms on The World Wheat Market”, Journal Applied Economics, 36 (15): 1643-1648.
• Götz, Linde, Thomas Glauben and Bernhard Brümmer (2010) “Impacts of Export Controls on Wheat Markets During the Food Crisis 2007/2008 in Russia and Ukraine” Agricultural & Applied Economics Association Joint Annual Meeting, July 25-27, Denver, Colorado.
• Kalkınma Bakanlığı (2014) “10.Kalkınma Planı Bitkisel Üretim Özel İhtisas Komisyonu Raporu”, Ankara. 113s.
• Karakuş, Serkan (2017) “Toprak Mahsulleri Ofisi’nin Üretici Kararları Üzerindeki Etkisi; Konya İli Çumra İlçesi Örneği”, Selçuk Üniversitesi Fen Bil. Ens., Tarım Ekonomisi ABD, Yüksek Lisans Tezi, 109 s.
• Kaya, Mehmet (2018) “Türkiye’de Buğday Piyasası: TMO Alımlarının Ekonometrik Analizi”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bil. Ens., İktisat ABD, Yüksek Lisans Tezi, 116 s.Kızılaslan, Halil ve Senem Aktaş (2003) “Türkiye’de Buğday Destekleme Politikaları ve Uygulamaları”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 20 (1): 41-50.
• Kızılaslan, Halil (2004) “Dünya’da ve Türkiye’de Buğday Üretimi ve Uygulanan Politikaların Karşılaştırılması”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 21 (2): 23-38.
• Konyalı, Sema ve Okan Gaytancıoğlu (2007) “Türkiye’de Buğdayda Uygulanan Tarım Politikaları ve Trakya Bölgesi Buğday Üreticilerinin Sorunları”, Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 4 (3): 249-259.
• Kurt, Çiğdem (2012) “Buğday İşleme Fabrikasındaki İşlem Akışı ve Enerji Sarfiyatı”, Namık Kemal Üniversitesi Fen Bil. Ens., Biyosistem Mühendisliği ABD, Yüksek Lisans Tezi, 52s.
• Liefert, William, Olga Liefert, Gary Vocke and Ed Allen (2010) “Former Soviet Union Region To Play Larger Role in Meeting World Wheat Needs”, Amber Waves, 8(2): 12-19.
• Onurlubaş, Hatice Ebru ve Halil Kızılaslan (2007) “Türkiye’de Bitkisel Yağ Sanayindeki Gelişmeler ve Geleceğe Yönelik Beklentiler”, Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü, Ankara.
• OAİB (Orta Anadolu İhracatçılar Birlikleri Genel Sekreterliği) (2010) “Değirmencilik Ürünleri Sektör Raporu”, Haziran-2010. Ankara.
• Parlakay, Oğuz ve Sinan Duru (2017) “Türkiye’de İşlenmiş Tarım Ürünleri Dış Ticaretinde Dahilde İşleme Rejiminin Etkilerinin Trend Analizi Yöntemiyle İncelenmesi”, Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 21(1): 62-72.
• Selmanov, Deniz (2011) “Tahıl ve Yağlı Tohumlarının Fiyatlarının Belirlenmesi ve Fiyat Değişimlerinin Tahmin Edilmesi”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bil. Ens., İktisat ABD, Yüksek Lisans Tezi, 123s.
• TTB (Tarsus Ticaret Borsası) (2017) “2017 Yılı Buğday Durum Değerlendirme Raporu”, Tarsus.
• TMO (Toprak Mahsulleri Ofisi) (2012) “Mamul Madde İmalatçı-İhracatçılarına İhracattan Sonra Hububat Satışlarına Ait Uygulama Esasları”, Ankara.
• TMO (Toprak Mahsulleri Ofisi) (2017) “2016 Yılı Hububat Sektör Raporu-2016”, Ankara.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) (2017) “https://biruni.tuik.gov.tr/disticaretapp/menu.zul. (Erişim Tarihi: 12.01.2018).
• Yiğit, Ali Ata (2019) “Türkiye’nin Tarıma Dayalı Sanayi Politikası (1923-1938)”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 13(2): 315-326.