Tüketim Toplumunda Metalaştırılan Dini Yeniden Okuma Önerisi: Bireyin Dine Yabancılaşması Üzerine Bir Giriş

Yıl 2019, Sayı: 13, 141 - 167, 25.06.2019

Bekir Koç

https://doi.org/10.34085/buifd.554550

Cited By: 5

Öz

Tüketim
Toplumunda Metalaştırılan Dini Yeniden Okuma Önerisi: Bireyin Dine
Yabancılaşması Üzerine Bir Giriş*

A
Proposal for Reconsidering the Religion Commodified in the Consumer Society: An
Introduction to the Individual's Alienation to Religion

Bekri Koç, Araştırma Görevlisi, Bingöl
Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Din Sosyolojisi Anabilim Dalı

RA, Bingol University, Faculty of Theology, Department of İslamic
Art History

Bingol, Turkey

[e-mail]

orcid.org/0000-0002-5298-0448

Öz

Tüketim,
insanın yeryüzüne attığı ilk adımından günümüze kadar uzanan bir olgudur. Din
de aynı tarihi serüven içerisinde kendine yer edinmektedir. Bu bağlamda tüketim
ile din veya dini inanç, ibadet ve değerler, tarih boyunca farklı ilişkiler
içinde olmuşlardır. Birçok sosyolog, tüketim ve din ilişkisini çeşitli
yönlerden ele alarak, kendi toplumlarındaki tezahürlerini yorumlamaya çalışmışlardır.
Nitekim Marx, hem tüketim hem de din konusundaki düşünceleriyle günümüze kadar
uzanan bu ilişkileri analiz etmemize fayda vermektedir. Yabancılaşma kavramı,
Marx tarafından her ne kadar sanayileşme ve kapitalist sistem üzerinden kendi
toplumunu analiz için kullanılmışsa da; günümüz tüketim toplumlarında
metalaştırılan dini inanç, ibadet ve değerlerin durumunun gösterilmesine de
katkı sunabilmektedir.

Bu
çalışma, dini inanç, ibadet ve değerlerin, tüketim kodlarıyla sarmalanması, metalaştırılması
ve topluma sunulmasının sebep olduğu, bireylerin dine yabancılaşması konusunu
içermektedir. Bu konu, Marx’ın yabancılaşma kavramı üzerinden günümüz Türkiye
tüketim toplumunun analiz edilmesi ve dindar bireylerin toplumsal durumunun
gösterilmesi amacını taşımakta ve metalaştırılan dini yeniden okuyabilme önerisini
sunmaya çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Tüketim
Toplumu, Yabancılaşma, Din, Marx, Dine Yabancılaşma, Türkiye.

 

Abstract

Consumption
is a phenomenon that extends from the first step taken by man into the earth to
the present day. Religion also takes its place in the same historical
adventure. In this context, the relationship between consumption and religion,
or religious beliefs, worships and values has taken different forms throughout
history. Many sociologists have studied the relationship between consumption
and religion from various aspects and tried to interpret its manifestations in
their own societies. As a matter of fact, Marx helps us analyze these relations
that extend over to the present day with his suggestions about both consumption
and religion. Although the concept of alienation has been used by Marx for
industrialization and for the analysis of his society through the capitalist
system, it can contribute to the demonstration of the state of religious
beliefs, worships and values commodified in today's consumption societies.

This
study examines the alienation of individuals to religion, which is caused by
the encapsulation and commodification of religious beliefs, worships and values
by the consumption codes and its conveyance to society. The study aims to
analyze the consumer society in contemporary Turkey through Marx's concept of
alienation and to show the social status of religious individuals, and tries to
suggest the proposal of reconsidering the religion that has been commodified.

Keywords:  Consumer
Society, Alienation, Religion, Marx, Alienation to Religion, Turkey.

---

 

Anahtar Kelimeler

Tüketim Toplumu, Yabancılaşma, Din, Marx, Dine Yabancılaşma, Türkiye

Kaynakça

• Atay, Tayfun. Din Hayattan Çıkar. İstanbul: İletişim Yayınları, 2004.
• Aydın, Mustafa. Güncel Kültürde Temel Kavramlar. İstanbul: Açılımkitap Yayınevi, 2011.
• Aytaç, Ömer. “Tüketimcilik ve Metalaşma Kıskacında Boş Zaman”. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11/1 (2006): 27-53.
• Barbarosoğlu, Fatma. Şov ve Mahrem. İstanbul: Timaş Yayınları, 2006.
• Baudrillard, Jean. Tüketim Toplumu Söylenceleri Yapıları. Trc. Hazal Deliceçaylı - Ferda Keskin. 5. Baskı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2012.
• Bauman, Zygmunt. Özgürlük. Trc. Kübra Eren. 2. Baskı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2016.
• Berger, Peter Ludwig. Kutsal Şemsiye Dinin Sosyolojik Teorisinin Ana Unsurları. Trc. Ali Coşkun. 4. Baskı. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2011.
• Binark, Mutlu - Kılıçbay, Barış. Tüketim Toplumu Bağlamında Türkiye’de Örtünme Pratiği ve Moda İlişkisi. Ankara: Konrad Adenauer Vakfı, 2000.
• Bocock, Robert. Tüketim. Trc. İrem Kutluk. 3. Baskı. Ankara: Dost Kitapevi, 2009.
• Bulaç, Ali. İnsanın Özgürlük Arayışı. İstanbul: İnkılap Kitapevi, 2015.
• Coşgun, Melek. “Popüler Kültür ve Tüketim Toplumu”. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi 1/1 (2012): 837-850.
• Çakmak, Muhammet. “Yabancılaşma Kavramı Üzerine Bazı Değerlendirmeler ve Kur’an’ın Yabancılaşma Kavramına Bakışı”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1996): 301-312.
• Çarkoğlu, Ali - Kalaycıoğlu, Ersin, “Türkiye’de Dindarlık: Uluslararası Bir Karşılaştırma”. İstanbul Politikalar Merkezi (2009): 1-43.
• Çubukçuoğlu, M. Emre - Haşılıoğlu, S. Burak, “Dindarlık Olgusunun Satınalma Davranışı Faktörleri Üzerine Etkisi”. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi 4/1 (2012): 1-18.
• Debord, Guy. Gösteri Toplumu ve Yorumları. Trc. Ayşen Ekmekçi - Okşan Taşkent. 4. Baskı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2012.
• Demirezen, İsmail. “Tüketim Toplumunun Oluşumu ve Din ile Etkileşimi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 10/3 (2010): 97-109.
• Demirezen, İsmail. Tüketim ve Din. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2015.
• Featherstone, Mike. Postmodernizm ve Tüketim Kültürü. Trc. Mehmet Küçük. 3. Baskı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2013.
• Fromm, Erich. Marx’ın İnsan Anlayışı. Trc. Kaan H. Ökten. İstanbul: Antan Yayınevi, 2004. Göle, Nilüfer. Modern Mahrem Medeniyet ve Örtünme. 10. Baskı. İstanbul: Metis Yayınları, 2010.Hürriyet Gazetesi. “Tepki Geldi Asena'lı Tesettür Partisi İptal”. Erişim: 3 Nisan 2019. http://www.hurriyet.com.tr/gundem/tepki-geldi-asenali-tesettur-partisi-iptal-26581649Hürriyet Gazetesi. “Tesettürde Vücut Hatları Devrimi”. Erişim: 2 Nisan 2019. http://www.hurriyet.com.tr/tesetturde-vucut-hatlari-devrimi-3567169Hürriyet Gazetesi. “VIP Hac butik umre”. Erişim: 2 Nisan 2019. http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/vip-hac-butik-umre-40362973Iannaccone, Laurence Robert. “Voodoo Economics? Reviewing The Rational Choice Approach to Religion”. Journal for the Scientific Study of Religion 34/1 (1995): 76-88.Köksal, Emrah. “Kurumsal Yabancılaşma”. Polis Bilimleri Dergisi 12/2 (2010): 107-123.
• Marshall, Gordon. “Suç”. Sosyoloji Sözlüğü. Trc. Osman Akınbay - Derya Kömürcü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2014.
• Marx, Karl. Kapital, Kapitalist Üretimin Eleştirel Bir Tahlili. Trc. Alaattin Bilgi. 2. Baskı. 1. Cilt. Ankara: Sol Yayınları, 1978.
• Marx, Karl. “1844 El Yazmaları”. Yabancılaşma. Trc. Barışta Erdost. 4. Baskı. Ankara: Sol Yayınları, 2010.
• Milliyet Gazetesi. “ İslamcı basında tesettür kavgası”. Erişim: 2 Nisan 2019. http://www.milliyet.com.tr/islamci-basinda-tesettur-kavgasi/guncel/haberdetayarsiv/05.08.2001/248926/default.htm
• Ofluoğlu, Gökhan - Büyükyılmaz, Ozan, “Yabancılaşmanın Teorik Gelişimi ve Tarihsel Süreç İçinde Farklı Alanlarda Görünümleri”. Kamu-İş Dergisi 10/1( 2008): 113-144.
• Okutan, Birsen Banu. Türkiye’de Popüler Kültür Din ve Kadın Marjinalizasyondan Entegrasyona. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2013.
• Orçan, Mustafa. Osmanlı’dan Günümüze Türk Tüketim Kültürü. 2. Baskı. Ankara: Harf Eğitim Yayıncılığı, 2008.
• Özbudun Sibel - Demirer, Temel – Markus, George. Yabancılaşma Ve…. Ankara: Ütopya Yayınevi, 2007.
• Pappenheim, Fritz. Modern İnsanın Yabancılaşması Marx’a ve Tönnies’ye Dayalı Bir Yorum. Trc. Salih Ak. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2002.
• Swain, Dan. Yabancılaşma Marx’ın Teorisine Bir Giriş. Trc. Hande T. Urbarlı. İstanbul: Durak İstanbul Yayıncılık, 2013.
• Şeriati, Ali. Dine Karşı Din. Trc. Doğan Özlük. Ankara: Fecr Yayınları, 2009.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü. “İnanç Turizmi”. Erişim: 2 Nisan 2019. http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/TR,10173/inanc-turizmi.html
• The Guardian. “Be Muslim for a month in Istanbul: pray five times a day and fast”. Erişim: 2 Nisan 2019. https://www.theguardian.com/travel/2011/apr/21/muslim-for-month-istanbul-turkey
• Tuğcu, Tuncar. Yabancılaşma Problemi Hıristiyanlığın ve Marksizmin Kökleri. Ankara: Alesta Yayınevi, 2002.
• Türk Dil Kurumu. “Tüketim”. Erişim: 1Nisan 2019. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5cb1af99a82563.73286365
• Veblen, Thorstein. Aylak Sınıfın Teorisi. Trc. Zeynep Gültekin - Cumhur Atay. (İstanbul: Babil Yayınları, 2005