Büyükanneden Toruna: Yaşamboyu Öğrenme Sürecinde Değer Ve Beceri Aktarımı

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 26 - 42, 30.06.2018

Selen Altan Sinem Tarhan

Öz

Büyük anne/büyükbaba–torun arasındaki etkileşim üçüncü kuşağa kültür aktarımını sağlarken diğer  taraftan da yaşlılar için manevi bir doyum kaynağı olmaktadır. Ülkemizde her iki ebeveynin çalıştığı ailelerde okul öncesi eğitim çağına gelmemiş çocukların büyükanneleri tarafından bakılıp büyütülmesi son derece yaygındır. Anne-baba birinci derecede yakınına çocuğunu emanet ettiği için işine rahat gitmekte,  büyük ebeveynler ise torunlarına fiziksel bakım yanında sevgi, hoşgörü, saygı, sorumluluk vb. değerleri aktarmaktadır. Bu çalışmada büyükannelerin okul öncesi dönemdeki torunlarına yaşam boyu öğrenme sürecinde büyüme ve yetişme sürecinde hangi değer ve becerileri aktardıkları, belirlenmeye çalışmıştır. Nitel araştırma deseninde yapılan çalışmada  amaçlı örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanan veriler, betimsel analiz yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir. Bu araştırma sonucunda büyükannelerin torunlarına değer kazandırmak konusunda kendi deneyimlerinden yararlandıkları, bu süreçte sosyal öğrenme kuramı ile doğru orantılı olarak istendik davranışları pekiştirmek için öncelikle örnek davranış sergiledikleri belirlenmiştir. Ayrıca büyükanneler bu öğrenme sürecinin tek taraflı olmadığını, yaşları küçük de olsa  çağın gereği olarak bilişim alanındaki yeni bilgileri torunları sayesinde  öğrendiklerini vurgulamışlardır.

Anahtar Kelimeler

Değerler Eğitimi, Büyük Ebeveyn, Okul Öncesi Eğitim

Kaynakça

• Ada, E. (2016) Erken çocukluk döneminde yaratıcı drama yönteminin değerler eğitimine olan etkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Kastamonu Üniversitesi.Akbaş, O. (2008). Değer eğitimi akımlarına genel bir bakış. Değerler Eğitimi Dergisi Cilt 6, No. 16, 9-27. Akın, Ö.E.(2006), Yetişkinlik ve yaşlılıkta ruh sağlığı, H. Bacanlı, Ş. Işık Terzi (Ed.), Yetişkinlik ve yaşlılık gelişimi ve psikolojisi. İstanbul: Açılım Kitap. 311- 355.Arpacı, F. , Bekar, A. (2013) Çocukların büyük ebeveynleri ile etkileşimlerine ilişkin görüşleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 29, 11-29.Arpacı, F., Şahin, F. T. (2015). Yaşlı bireylerin yaşlı ve çocuk etkileşimine ilişkin görüşleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(1), 231-246.EYHGM, (2002). Yaşlanma 2002 uluslararası eylem planı. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü.Aydın, A. ( 1999). Gelişim ve öğrenme psikolojisi, Ankara: Anı.Aydın, M.Z. (2010). Okulda değerler eğitimi, Eğitime Bakış, Ankara, 6 (18), 16-19.Aydın, A., Sayılan, A.(2014). Aktif yaşlanma ile yaşam boyu öğrenme arasındaki ilişkiye teorik bir bakış. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi 4 (2): 76-81.Avrupa Birliği (2012 ). Avrupa aktif yaşlanma ve nesillerarası dayanışma yılı hakkında bilgi notu. https://www.ab.gov.tr/files/SBYPB/Sosyal%20Politika%20ve%20%C4%B0stihdam/aktif_yaslanma_bilgi_notu.pdf Erişim: 29 Aralık 2017.Bakioğlu, A. ve Ülker, N. (2011). Yükseköğretimde mentorluk. A.Bakioğlu (Ed.). Eğitimde mentorluk içinde (s.1-40). Ankara: Nobel Yayıncılık.BBC (2017) http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-39019901 Erişim: 10.08.2017. Bengtson, V. L. (2001). Beyond the nuclear family: The increasing importance of multigenerational bonds. Journal of Marriage and Family, 63(1), 1-16.Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınları.Birleşmiş Milletler Yaşlı İlkeleri (1991). https://eyh.aile.gov.tr/uygulamalar/yasli-hizmetleri/birlesmis-milletler-yasli-ilkeleri adresinden Erişim: 14.10.2017.Canatan, A. (2008). Toplumsal değerler ve yaşlılar. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, (1): 62-71.Cevherli, K. (2014). Okul öncesinde değerler eğitimi: boğaziçi eğitim modeli. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi. European Commıssıon (2010). Decısıon of The European Parlıament and of the Councıl on the European Year for Active Ageing. http://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=5692&langId=en Erişim:12 Ocak 2018.Çiftçi, A. (2008). “Ailede yaşlı bireyler”. V. Aile Şurası Aile Destek Hizmetleri Bildirileri. T. C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü. Ankara. http://ailetoplum.aile.gov.tr/data/54293ea2369dc32358ee2b25/kutuphane_52___v__aile_surasi____aile_destek_hizmetleri____bildirileri.pdf Erişim: 7 Temmuz 2017.Demircioğlu, İ., Tokdemir, M. (2008). Değerlerin oluşturulma sürecinde tarih eğitimi: amaç, işlev ve içerik. Değerler Eğitimi Dergisi 6 (15), 69-88.Demirtaş, S. (2009). Çocuk yuvasında kalan korunmaya muhtaç çocukların değer eğitiminde yaratıcı dramanın etkililiği. Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi.Demirutku, K. (2007). Çocuk yetiştirme tarzları, değerlerin içselleştirilmesi ve benlik kavramı. Doktora Tezi. ODTÜ.DPT (2001). Sekizinci beş yıllık kalkınma planı. hayat boyu eğitim veya örgün olmayan eğitim özel ihtisas komisyonu raporu. Ankara: DPT: 256 ÖİK: 584.Duyar, İ. (2005). İnsanda yaşlılığın evrimi. Türk Geriatri Dergisi 8, 209-214.Durak, M. (2016). Yaşlılık döneminde psikososyal ve bilişsel gelişim, H. Bacanlı, Ş. Işık Terzi (Ed.), Yetişkinlik ve yaşlılık gelişimi ve psikolojisi, 275-310, İstanbul: Açılım Kitap. Ekiz, D. (2003). Eğitimde Araştırma Yöntem ve Metodlarına Giriş: Nitel, Nicel ve Eleştirel Kuram Metodolojileri, Ankara: Anı Yayıncılık. ENIL (2012). Intergenerational Learning and Active Ageing . European Report October. http://www.enilnet.eu/Intergenerational_Learning_and_Active_Ageing-European_Report.pdf Erişim: 5 Ocak 2018. Erkan, S. (2008). Eğitim Psikolojisi, Ankara: Pegem Akademi.Hayat Boyu Öğrenme Strateji Belgesi (2009). MEB Hayat Boyu Öğrenme Genel md. http://mesbil.meb.gov.tr/genel/hayat%20boyu%20%C3%B6%C4%9Frenme%20dokuman.pdf Erişim: 29 Mayıs 2016.Hazer, O. (2012). Büyük ebeveynlerinin ergenler tarafından algılanan özelliklerini etkileyen faktörlerin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 29 (1), 123-141. Hiemstra, R. (1975). The Older Adult and Learning. University of Nebreska. Lincoln, Nebreska.Hayslip, B & Kaminski, P.L. (2005). Grandparents raising their grandchildren: a review of the literature and suggestions for practice. The Gerontologist, 45 (2), 262–269.İçli, G. (2008). Yaşlılar ve yetişkin çocuklar, Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 2008 (1): 29-38.İş Kanunu (4857 sayılı) (2003). http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4857.pdf Erişim:17.07.2017.Kalaycıoğlu, S. (2012). Kuşaklararası dayanışma ve aktif yaşlanma. Kuşaklararası Dayanışma Ve Aktif Yaşlanma Sempozyumu Bildirileri 20-21 Mart. 2012 (51-58), Ankara. http://eyh.aile.gov.tr/data/545886b5369dc3281c69af4f/kusaklararasi_dayanisma_ve_aktif_yaslanma_sempozyumu_bildirileri.pdf Erişim: 30.11.2017.Karatay, H. (2007). Dil edinimi ve değer öğretimi sürecinde masalın önemi ve işlevi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi Yaz, 2007, 5(3), 463-475.Kartal, A., Turan, T., Kurban, N.K., Zencir, M. (2010). Büyükanne ve büyükbabalarda torun bakmanın depresyon ve yasam kalitesine etkisi. Bilimsel Araştırma Projesi Sonuç Raporu. Bilimsel Arastırma Projeleri Koordinasyon Birimi. Pamukkale Üniversitesi. Kibar, B. (2008). Büyükanneleriyle yetişen ve yetişmeyen 5-6 yaş çocuklarının sosyo duygusal gelişim düzeyleri, davranış sorunları ile aile işlevlerinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi.Kurt, İ. (2008). Yetişkin Eğitimi. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.Maxwell, J. A. (2013). Qualitative research design: An interpretative approach. Thousand Oaks, CA: Sage Publications, Inc.Merrıam, Sharan B. (2013). Qualitative research, a guide of design and implementation (Çev. Ed. Selahattin Turan), Nitel Araştırma, Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber, 16-85, Ankara: Nobel Yayınları. Miller, P. H. (2008). Gelişim Psikolojisi Kuramları. İmge Yayınları.Önder Erol, P., Arslan Cansever, B. (2016). Çocuğun dinsel toplumsallaşma sürecinin aile kurumu bağlamında incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (42). Övgü, P. (2017) Yaşlılarla çocukları buluşturan yuva,http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-39019901 Erişim: 17.07.2017. Öz, F. (2002) Yaşamın son evresi: yaşlılık psikososyal açıdan gözden geçirme. Kriz Dergisi 10 (2): 17-28.Öztürk Samur, A. (2011) Değerler eğitimi programının 6 yaş çocuklarının sosyal ve duygusal gelişimlerine etkisi. Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi.Rani R Sharma S, (2004), Attitude of Teenagers Towards Their Grandparents, J. Hum. Ecol., 15(3): 183-185.Santrock,J.W. (2011). Yaşamboyu Gelişim. Nobel Yayınları. Sözkesen, A. (2015). 60-72 Aylık çocukların değer eğitiminde öykü temelli yaratıcı drama yönteminin etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Adnan Menderes Üniversitesi.Tarhan, S., Kılıç, Ş. Genel gelişim teorileri, H. Bacanlı, Ş. Işık Terzi (Ed.), Yetişkinlik ve yaşlılık gelişimi ve psikolojisi, 87-135, İstanbul: Açılım Kitap. T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2010). Türkiye’de aile değerleri araştırması. (Ed. ) Mustafa Turgut. http://ailetoplum.aile.gov.tr/data/54292ce0369dc32358ee2a46/kutuphane_61_turkiyede_aile_degerleri.pdf Erişim: 2 Kasım 2017.Yahyaoğlu, R. (2013). Yaşlanma ve zaman algısı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Arel Üniversitesi.Yavuzer, H. (2005). Ana – Baba ve Çocuk. İstanbul: Remzi Kitabevi.Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.WHO (2002). Active Ageing - A Policy Framework. http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/67215/1/WHO_NMH_NPH_02.8.pdf Erişim: Aralık 2017.