CUMHURİYET'İN İLANI VE HÜSEYİN RAUF ORBAY

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: Özel Sayı, 70 - 81, 26.09.2024

Nazire Doğan

https://doi.org/10.18221/bujss.1431727

Öz

Türk tarihinin önemli şahsiyetlerinden biri olan Hüseyin Rauf Orbay’ın tarihte en çok eleştirildiği konulardan biri; Cumhuriyet’in ilanı konusudur. Bu eleştirinin çıkış noktası da Rauf Bey’in Cumhuriyetin ilanını müteakip İstanbul gazetelerine verdiği beyanattır. Bu beyanatta Rauf Bey; Cumhuriyetin erken ilan edildiği ve bu ilan dolayısıyla halkta bir endişe meydana geldiğine yönelik cümleler sarf etmiştir. Bu beyanatı Ankara’da büyük yankı uyandırmıştır. Ankara gazeteleri Rauf Bey’i eleştiren yazılar kaleme alırken dönemin Cebel-i Bereket Milletvekili İhsan Bey meclise bir önerge vermiş ve Rauf Bey’in beyanatından dolayı açıklama yapmasını istemiştir. Bu önerge neticesinde Rauf Bey Ankara’ya giderek Halk Fırkası’nın 22 Kasım 1923 tarihli oturumunda açıklama yapmıştır. Açıklamalarında Cumhuriyetin ilanı konusunu İstanbul gazetelerinden öğrendiğini ve verdiği beyanattaki ifadelerin gazetelerde yazılanlardan edindiği izlenim dolayısıyla olduğunu ifade etmiştir. Cumhuriyet karşıtı olmadığını da defalarca vurgulamıştır. Bu çalışmanın amacı; Rauf Bey’in Cumhuriyet karşıtı mı yoksa Cumhuriyet taraftarı mı olduğunu ortaya koymaktır. Araştırma bulguları Rauf Bey’in Cumhuriyet karşıtı bir kimse olmadığını ve Cumhuriyet karşıtı olduğu izlenimini yaratan beyanatındaki ifadeleri İstanbul basınında çıkan haberlerden etkilenerek söylediğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet, Rauf Bey, Vatan Gazetesi, Tevhid-i Efkâr Gazetesi, Halk Fırkası Oturumu

THE PROCLAMATİON OF THE REPUBLİC AND HÜSEYİN RAUF ORBAY

Öz

One of the issues on which Hüseyin Rauf Orbay, one of the important figures of Turkish history, was criticized the most in history; It is the subject of the declaration of the Republic. The starting point of this criticism is Rauf Bey's statement to Istanbul newspapers following the declaration of the Republic. In this statement, Rauf Bey; He made statements that the Republic was declared early and that there was concern among the people due to this declaration. This statement had a great impact in Ankara. While Ankara newspapers were writing articles criticizing Rauf Bey, the then Cebel-i Bereket Deputy İhsan Bey made a motion to the parliament and asked Rauf Bey to make an explanation for his statement. As a result of this proposal, Rauf Bey went to Ankara and made a statement at the session of the People's Party on 22 November 1923. In his statements, he stated that he learned about the declaration of the Republic from Istanbul newspapers and that the statements he made were based on the impression he gained from what was written in the newspapers. He has repeatedly emphasized that he is not anti-Republican. The purpose of this study; It is to reveal whether Rauf Bey is anti-Republican or pro-Republican. Research findings show that Rauf Bey is not an anti-Republican person and that he made the statements in his statement that gave the impression that he was anti-Republican, influenced by the news published in the Istanbul press.

Anahtar Kelimeler

Republic, Mr. Rauf, Vatan Newspaper, Tevhid-i Efkar Newspaper, People

Kaynakça

• Atatürk, M. K. (2006). Nutuk 1919-1927 (Z. Korkmaz, Haz.). Araştırma Merkezi Yayınları.
• Atay, F. R. (2004). Çankaya Atatürk’ün doğumundan ölümüne kadar. Pozitif Yayınları.
• Baran, T. A. (1999). İstanbul basınında Cumhuriyetin ilanına tepkiler-yorumlar. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 15(44), 627-643.
• Cebesoy, A. F. (2002). Siyasi hatıralar Lozan’dan cumhuriyete II. Temel Yayınları.
• Çeçen, A. (1981). Atatürk ve cumhuriyet. Tisa Matbaası.
• Demirel, Y. ve Konur, O. Z. (2002). CHP grup toplantısı tutanakları (1923-1924). Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Fırkanın Heyecanlı Bir Celsesi. İkdam Gazetesi (1923, Kasım 23), s.1, https://dijital-kutuphane.mkutup.gov.tr/tr/Periodicals/Catalog/Issue/?IssueId=111614.
• Halk Fırkasının Dünkü İçtimaı, Anadolu’da Yenigün Gazetesi, (1923, Kasım 23), s.1, https://dijital-kutuphane.mkutup.gov.tr/tr/Periodicals/Catalog/Issue/?IssueId=72337.
• Müeyyed, M. (1923, Kasım 23). Halk Fırkasının Fevkalade İçtimaı. Tanin Gazetesi, s.1, https://dijital-kutuphane.mkutup.gov.tr/tr/Periodicals/Catalog/Issue/?IssueId=50777.
• İpekçi, A. (2004). İnönü Atatürk’ü anlatıyor. Dünya Kitapları.
• Karal, E. Z. (1981). Türkiye Cumhuriyeti tarihi 1918-1965. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Karpat, K. (2017). Türk demokrasi tarihi sosyal kültürel ekonomik temeller. Timaş Yayınları.
• Keskin, A. (2014). İmparatorluktan Cumhuriyete Rauf Orbay. Parola Yayınları.
• Kocahanoğlu, O. S. (2018). Atatürk-Rauf Orbay kavgası kurtuluş, kuruluş ve sonrası. Temel Yayınları.
• Okyar, F. (1980). Üç Devir’de bir adam (C. Kutay, Haz.). Tercüman Yayınları.
• Orbay, R. (1993). Cehennem değirmeni siyasi hatıralarım II. Emre Yayınları.
• Orbay, R. (2018). Siyasi hatıralar. Örgün Yayınevi.
• Rauf Bey’in İzahatı Üzerine Ortada Mesele Kalmamıştır. Vatan Gazetesi, (1923, Kasım 23), s.1, https://dijital-kutuphane.mkutup.gov.tr/tr/Periodicals/Catalog/Issue/?IssueId=124427.
• Dâhili İnkişafımız Cumhuriyet Esasına Müteveccih Olacaktır. Anadolu’da Yenigün Gazetesi, (1923, Eylül 24), https://dijital-kutuphane.mkutup.gov.tr/tr/Periodicals/Catalog/Issue/?IssueId=72540
• Soyak, H. R. (2004). Atatürk’ten hatıralar. Yapı Kredi Yayınları.
• TBMM Zabıt Cerideleri, Devre: II, Cilt: 8, İçtima Senesi:1, 29 Ekim 1923.
• Uçarol, R. (2010). Siyasi tarih 1789-2010, Der Yayınları.
• Ünal, S. (2017). Mustafa Kemal Paşa’nın yol arkadaşlarının cumhuriyetin ilanına tepkileri. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 7(3), 665-675.
• Yalman, A. E. (1923, Kasım 1). Sabık Heyet-i Vekile reisi Rauf Beyle mühim bir mülakat. Vatan Gazetesi,s.1,https://dijitalkutuphane.mkutup.gov.tr/tr/Periodicals/Catalog/Issue/?IssueId=12432.
• Yalçın, D. (2016). Türkiye Cumhuriyeti tarihi II. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Zürcher, E. J. (2000). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. (Y.S. Gönen, Çev.), İletişim Yayınları.