Öz
В этой статье рассматриваются составные особенности дериватологии и ее проблемы. Лексикологический отдел азербайджанской лингвистики включает ономологию, семасиологию, этимологию и дериватологию. Дериватология тесно связана почти со всеми лингвистическими отделами. Девиталогия была сформирована как самостоятельное подразделение примерно в 60-х годах XX века в азербайджанской лингвистике. Для выражения той или иной идеи, в каждом современном языке появляются новые слова и выражения, которые развивают словарный состав языка. Одним из средств для обогащения словарного состава является создание нового слова на этом языке. Почти большинство слов на языке образуются словообразовательным способом. В статье также рассматриваются методы образования дериватологии, т.е. словообразования. В азербайджанском языке слово в основном образуется четырьмя способами: 1) семантическим; 2) фонетическим; 3) морфологическим; 4) синтаксическим. Словообразование – это основное средство в развитии и формировании языка. Анализируются источники, возможности, средства, формы, особенности и другие аспекты словообразования.
Kaynakça
- Cəfərov, S.Ə. (2007). Müasir Azərbaycan dili. Leksika. II hissə. Bakı: Şərq-Qərb, 2007, 192 s.
- Həsənov, H.Ə. (1987). Azərbaycan dilinin leksikası. Ali məktəblər üçün dərs vəsaiti. Bakı: Maarif.
- Hüseynzadə, M.H. (2007). Müasir Azərbaycan dili (Morfologiya). III hissə, Bakı: Şərq-Qərb.
- Qurbanov, A. M. (2003). Müasir Azərbaycan ədəbi dili. 2 cilddə. I c., Bakı: Nurlan.
- Məhərrəmqızı, A. (2004). Dil quruculuğunun yeni mərhələsi (təkmilləşdirilmiş, əlavələr daha da zənginləşdirilmiş II nəşr). Bakı: Azərnəşr, 2004, 104 s.
- Məmmədov, M.Ə., Əliyev A.B. (2015). Müasir dilçilik problemləri. Bakı: Elm və təhsil.
- Müasir Azərbaycan dili. (1978). (Red. M.A.Şirəliyev, Z.İ.Budaqova). 3 hissədə, I hissə, Bakı: Elm.
- Seyidov, Y.M. (2002). Azərbaycan dilinin qrammatikası. Morfologiya (ikinci nəşr). Monoqrafik dərs vəsaiti. Bakı: Bakı Universiteti.
- Кононов, А.Н. (1956). Грамматика современного турецкого литературного языка. Москва: Изд-во.
- Серебренников, Б.А., Гаджиева Н.З. (1966). Сравнительно-сторическая грамматка тюркских языков. Москва: Наука.
- Юлдашев, А.А. (1988). Словообразавание глагола, сравнительно-историческая грамматка тюркских языков. Москва: Наука.
Öz
Destekleyen Kurum
AMEA Naxçıvan Bölümü
Kaynakça
- Cəfərov, S.Ə. (2007). Müasir Azərbaycan dili. Leksika. II hissə. Bakı: Şərq-Qərb, 2007, 192 s.
- Həsənov, H.Ə. (1987). Azərbaycan dilinin leksikası. Ali məktəblər üçün dərs vəsaiti. Bakı: Maarif.
- Hüseynzadə, M.H. (2007). Müasir Azərbaycan dili (Morfologiya). III hissə, Bakı: Şərq-Qərb.
- Qurbanov, A. M. (2003). Müasir Azərbaycan ədəbi dili. 2 cilddə. I c., Bakı: Nurlan.
- Məhərrəmqızı, A. (2004). Dil quruculuğunun yeni mərhələsi (təkmilləşdirilmiş, əlavələr daha da zənginləşdirilmiş II nəşr). Bakı: Azərnəşr, 2004, 104 s.
- Məmmədov, M.Ə., Əliyev A.B. (2015). Müasir dilçilik problemləri. Bakı: Elm və təhsil.
- Müasir Azərbaycan dili. (1978). (Red. M.A.Şirəliyev, Z.İ.Budaqova). 3 hissədə, I hissə, Bakı: Elm.
- Seyidov, Y.M. (2002). Azərbaycan dilinin qrammatikası. Morfologiya (ikinci nəşr). Monoqrafik dərs vəsaiti. Bakı: Bakı Universiteti.
- Кононов, А.Н. (1956). Грамматика современного турецкого литературного языка. Москва: Изд-во.
- Серебренников, Б.А., Гаджиева Н.З. (1966). Сравнительно-сторическая грамматка тюркских языков. Москва: Наука.
- Юлдашев, А.А. (1988). Словообразавание глагола, сравнительно-историческая грамматка тюркских языков. Москва: Наука.
Öz
Bu məqalədə derivatologiyanın tərkibi xüsusiyyətləri və onun problemləri araşdırılır. Azərbaycan dilçilik elminin leksikolologiya bölməsinə onomalogiya, semasiologiya, etimologiya və derivatologiya daxildir Derivatologiya demək olar ki, dilçiliyin bütün şöbələri ilə sıx əlaqədardır. Derivatologiya termini Azərbaycan dilçilik elminə ötən əsrin ortalarından daxil olmuşdur. Derivatologiya demək olar ki, Azərbaycan dilçilik elminin dörd sahəsi ilə sıx sürətdə bağlıdır. Bu əsnada qeyd etmək lazımdır ki, derivatologiya leksika, morfologiya və sintaksislə bir başa əlaqədə inkişaf edir. Dildəki bütün sözləri sözyaratma yolu ilə yaranırr. Həmçinin məqalədə derivatologiyanın yəni sözyaratmanın yaranma yollarından bəhs açılır. Azərbaycan dilində başlıca olaraq dörd yolla söz yaradılır: 1) semantik; 2) fonetik; 3) morfoloji və 4) sintaktik yolla. Son illər müxtəlif dillərdə derivatologiya problemləri ilə bağlı yazılan əsərlər bu dilçilik bölməsinin gərəkliliyini bütün aydınlığı ilə göstərdi. Dilin derivatoloji quruluşundakı mexanizmi açmaq, dil sisteminin qədim dövrünə enmək, onun daxili inkişaf tendensiyalarını üzə çıxarmaq imkanına malik olan derivatologiyanın öyrənilməsi Azərbaycan dilçiliyinin qarşısında duran ən aktual problemlərdən biridir. Derivatologiya problemlərinin araşdırılmasından alınan nəticələr, təkcə Azərbaycan dilinin deyil, başqa türk dillərinin tarixinə də yeni baxışla yanaşmağa imkan verir. Türk dilləri sisteminin neçə min il əvvəl aldığı vəziyyətdə pozulmadan davam etməsi və ümumi inkişaf tendensiyaları əsasında bugünkü vəziyyətə gəlib çatması derivatoloji yozumda daha aydın görünür. Hətta Azərbaycan dilinin derivatologiyası üzərində aparılan ilkin müşahidələr əsasında söylənilən fikirlər belə ümumi dilçilik əhəmiyyəti kəsb edə bilər.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Cəfərov, S.Ə. (2007). Müasir Azərbaycan dili. Leksika. II hissə. Bakı: Şərq-Qərb, 2007, 192 s.
- Həsənov, H.Ə. (1987). Azərbaycan dilinin leksikası. Ali məktəblər üçün dərs vəsaiti. Bakı: Maarif.
- Hüseynzadə, M.H. (2007). Müasir Azərbaycan dili (Morfologiya). III hissə, Bakı: Şərq-Qərb.
- Qurbanov, A. M. (2003). Müasir Azərbaycan ədəbi dili. 2 cilddə. I c., Bakı: Nurlan.
- Məhərrəmqızı, A. (2004). Dil quruculuğunun yeni mərhələsi (təkmilləşdirilmiş, əlavələr daha da zənginləşdirilmiş II nəşr). Bakı: Azərnəşr, 2004, 104 s.
- Məmmədov, M.Ə., Əliyev A.B. (2015). Müasir dilçilik problemləri. Bakı: Elm və təhsil.
- Müasir Azərbaycan dili. (1978). (Red. M.A.Şirəliyev, Z.İ.Budaqova). 3 hissədə, I hissə, Bakı: Elm.
- Seyidov, Y.M. (2002). Azərbaycan dilinin qrammatikası. Morfologiya (ikinci nəşr). Monoqrafik dərs vəsaiti. Bakı: Bakı Universiteti.
- Кононов, А.Н. (1956). Грамматика современного турецкого литературного языка. Москва: Изд-во.
- Серебренников, Б.А., Гаджиева Н.З. (1966). Сравнительно-сторическая грамматка тюркских языков. Москва: Наука.
- Юлдашев, А.А. (1988). Словообразавание глагола, сравнительно-историческая грамматка тюркских языков. Москва: Наука.
Öz
This article examines the compositional features of derivatology and its problems. The lexicological division of Azerbaijani linguistics includes onomalogy, semasiology, etymology and derivation. Derivatology is closely related to almost all branches of linguistics. The term Derivatology entered the Azerbaijani linguistic science from the middle of the last century. Derivatology is closely related to the four branches of Azerbaijani linguistic science. At the same time, it should be noted that derivationology develops in close connection with lexicon, morphology and syntax. All words in the language are formed through word formation. The article also talks about the ways of derivation word creation. In the Azerbaijani language, words are created mainly in four ways: 1) semantic; 2) phonetic; 3) morphologically and 4) syntactically. In recent years, the works written on the problems of derivatology in different languages clearly showed the necessity of this linguistic section. The study of derivatology, which has the opportunity to open the mechanism in the derivational structure of the language, go down to the ancient period of the language system, and reveal its internal development trends, is one of the most urgent problems facing Azerbaijani linguistics. The results obtained from the study of the problems of derivativeology allow to approach the history of not only the Azerbaijani language, but also the history of other Turkic languages with a new perspective. The fact that the system of Turkic languages continued in the state it took several thousand years ago and reached its current state based on general development trends is more evident in my derivational interpretation. Even the opinions expressed on the basis of preliminary observations on the derivation of the Azerbaijani language can be of general linguistic importance.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Cəfərov, S.Ə. (2007). Müasir Azərbaycan dili. Leksika. II hissə. Bakı: Şərq-Qərb, 2007, 192 s.
- Həsənov, H.Ə. (1987). Azərbaycan dilinin leksikası. Ali məktəblər üçün dərs vəsaiti. Bakı: Maarif.
- Hüseynzadə, M.H. (2007). Müasir Azərbaycan dili (Morfologiya). III hissə, Bakı: Şərq-Qərb.
- Qurbanov, A. M. (2003). Müasir Azərbaycan ədəbi dili. 2 cilddə. I c., Bakı: Nurlan.
- Məhərrəmqızı, A. (2004). Dil quruculuğunun yeni mərhələsi (təkmilləşdirilmiş, əlavələr daha da zənginləşdirilmiş II nəşr). Bakı: Azərnəşr, 2004, 104 s.
- Məmmədov, M.Ə., Əliyev A.B. (2015). Müasir dilçilik problemləri. Bakı: Elm və təhsil.
- Müasir Azərbaycan dili. (1978). (Red. M.A.Şirəliyev, Z.İ.Budaqova). 3 hissədə, I hissə, Bakı: Elm.
- Seyidov, Y.M. (2002). Azərbaycan dilinin qrammatikası. Morfologiya (ikinci nəşr). Monoqrafik dərs vəsaiti. Bakı: Bakı Universiteti.
- Кононов, А.Н. (1956). Грамматика современного турецкого литературного языка. Москва: Изд-во.
- Серебренников, Б.А., Гаджиева Н.З. (1966). Сравнительно-сторическая грамматка тюркских языков. Москва: Наука.
- Юлдашев, А.А. (1988). Словообразавание глагола, сравнительно-историческая грамматка тюркских языков. Москва: Наука.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Azerice |
|---|---|
| Konular | Güney-Batı (Oğuz) Türk Lehçeleri ve Edebiyatları |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 25 Haziran 2023 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2023 |
| Gönderilme Tarihi | 10 Mart 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 3 Sayı: 1 |
