MUSTAFA NECATİ SEPETÇİOĞLU'NUN TİYATRO ESERLERİNDE BİR ANLATIM TEKNİĞİ OLARAK MONTAJ

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 187 - 211, 30.12.2023

Gülçin Yörük , Yunus Ayata

Öz

Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatı sanatçılarından Mustafa Necati Sepetçioğlu, sanatsal duygulanıma sebep olan ve düşünsel yönü güçlü tiyatro eserleri kaleme almıştır. Geçmiş ile kültürel bağın koparılmasını, yazarları körleştiren ve içinde bulundukları topluma yabancılaştıran bir durum olarak gören Sepetçioğlu; millî ve kültürel bilince hizmet eden oyunlarıyla, toplumsal ve evrensel değerleri aşılama gayretinde olmuştur. Sepetçioğlu; kültürü yansıtan verimleri, Türk musikisine ait unsurları, Türkçeye ait kelime hazinelerini eserlerinde birer ifade aracı olarak kullanmıştır. Sanatçı; tiyatro eserlerinde bağlamına uygun düşen ve bütünlük sağlayan unsurları tercih ederek orijinal bir ifade oluşturur ve üslubunu zenginleştirir. Tiyatro eserlerinde anlatının ve dramatizenin imkânlarından eşit ölçüde faydalanan sanatçının bir anlatım tekniği olarak montajı kullandığı görülür. Bu çalışmada, sanatçının oyunlarında montaj tekniğini öne çıkarışı ile sanat anlayışı ve üslubu arasındaki ilişki belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmaya sanatçının tüm oyunları dâhil edilmiş; oyunlarda; açık, örtülü, orijinal hâlinde ya da dönüştürülerek kullanılan montaj örnekleri tespit edilmiştir. Sanatçının, bazı montaj unsurlarını, eserin yapısını etkileyecek şekilde kullandığı görülmüş, bunlar; kahraman oluşturma, kahramanın psikolojisini yansıtma, mekânı sahici kılma, olay örgüsünde çatışmayı besleme gibi başlıklar altında gösterilmiştir. Montaj unsurlarının; eserin anlam dünyasına ve eserde verilen mesaja etkileri değerlendirilerek muhtevaya sağladığı doğrudan ya da dolaylı katkı belirlenmiştir. Sanatçının, bazı oyunlarında, montaj unsurlarına leitmotiv özellik yükleyerek onları; oyunun akışında heyecan ve merak duygularını beslemek, seyirciyi oyuna hazırlamak gibi amaçlar için kullandığı görülmüştür. Oyunlarda uygulanan montaj tekniğinin, sanatçının üslubuna etkileri de değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tiyatro, kültürel hafıza, montaj tekniği, Mustafa Necati Sepetçioğlu

Teşekkür

Mustafa Necati Sepetçioğlu'nun yayımlanmamış tiyatro eserlerine ulaşmamıza sağladığı kolaylıktan dolayı İrfan Yayıncılık'a teşekkür ederiz.

MONTAGE AS A NARRATİVE TECHNİQUE İN SEPETÇİOĞLU’S TEATRİCAL WORKS

Öz

Mustafa Necati Sepetçioğlu, one of the Turkish literature artists of the Republican Period, wrote theater Works that evoke artistic emotion and have a strong intellec-tual aspect. Sepetçioğlu, sees the severing of cultural ties with the past as a situa-tion that blinds writers and alienates them from the society they live in; he strived to instill social and universal values through his plays that served national and cultural consciousness. Sepetçioğlu, used the products reflecting the culture, the elements of Turkish music and the Turkish vacabulary as a means of expression in his works. Artist; creates an original expression and enriches his style by choosing elements that fit the context and provide integrity in theater works. It is seen that the artist, who equally benefits from the possibilities of narrative and dramatiza-tion in her theater works, uses montage as a narrative technique. In this study, the relationship between the artist’s emphasis on the montage technique in his plays and his artistic understanding and style has been tried to be determined. All of the artist’s plays were included in the work; in games; assembly examples that were used openly, implicitly, in their original form or in a transformed from were identi-fied. It was seen that the artist used some montage elements in a way that affected the structure of the work, these are; creating a hero, reflecting the psychology of the hero, making the place authentic, and fostering conflict in the plot. Assembly elements; by evaluating the effects of the work on the World of meaning and the message given in the work, its direct or indirect contribution to the content has been determined. It has been observed that in some of her plays, the artist attributes leitmotiv features to the montage elements and uses them for purposes such as fostering feelings of excitement and curiosity during the flow of the play and pre-paring the audience fort he play. The effects of the montage technique applied in the plays on the artist’s style were also evaluated.

Anahtar Kelimeler

Theatre, montage technique, cultural memory, Mustafa Necati Sepetçioğlu

Kaynakça

• Aka, İ. (2012). “Timur”. Diyanet İslam Ansiklopedisi (s.173-177). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Aktaş, Ş. (2015). Anlatma Esasına Bağlı Edebî Metinlerin Tahlili Teori ve Uygulama. Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
• Argunşah, H. (2019). “Mustafa Necati Sepetçioğlu”. Diyanet İslam Ansiklopedisi (ss.495-496) içinde. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Aytaç, G. (1990). Çağdaş Türk Romanları Üzerine İncelemeler. Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Azak, G. (2007). “Okunmayı Hak Eden Adam, Sepetçioğlu”. H. Argunşah (Ed.), Mustafa Necati Sepetçioğlu (1, 62-63) içinde. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Cengiz, A. (2017). “Dîvân Şiirinde Destan Kahramanı Olarak Zâloğlu Rüstem”. Millî Kültür Araştırmaları Dergisi (1)1, 33-43. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/mikad/issue/29638/315819 (Erişim Tarihi 2 Haziran 2023).
• Çalık, E. (1993). Mustafa Necati Sepetçioğlu Hayatı Sanatı ve Eserleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Çetişli, İ. (2014). Metin Tahlillerine Giriş 2. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ergun, P. (2008). Dede Korkut Hikâyeleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gölpınarlı, A. (1958). Manakıb-ı Hacı Bektâş-ı Velî: Vilâyet-nâme. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• İmam Nevevî, Riyazüs Salihin:513) (http://islamport.com/c/Turkish/books/tr3963.pdf ,1 (Erişim Tarihi 1 Haziran 2023)
• Karabulut, M. (2023). Ihlamur Dergisi (ss. 20-24) içinde. Kayseri: Girişim Ajans Ofset.
• Kut, G. (1989). “Ahmet Paşa Bursalı”. Diyanet İslam Ansiklopedisi (ss.111) içinde. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özcan, N. (1988). “Abdülkâdir-i Merâgî”. Diyanet İslam Ansiklopedisi (ss.242-244) içinde. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Pekolcay, A. N. (2004). “Mevlid”. Diyanet İslam Ansiklopedisi (s.485-486). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Sepetçioğlu, M. N. (1969a) Çardaklı Bakıcı. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Sepetçioğlu, M. N. (1969b) Köprü. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Sepetçioğlu, M. N. (1990) Bir Büyülü Dünya ki. İstanbul: Akran Yayınları.
• Sepetçioğlu, M. N. (2004) Yunus Emre. İstanbul: İrfan Yayıncılık.
• Sepetçioğlu, M. N. (2013a) Her Bizans’a Bir Fatih. İstanbul: İrfan Yayıncılık.
• Sepetçioğlu, M. N. (2013b) Meragalı Abdülkadir. İstanbul: İrfan Yayıncılık.
• Sepetçioğlu, M. N. (2020) Büyük Otmarlar. İstanbul: İrfan Yayıncılık.
• Sepetçioğlu, M. N. Ak Sinekler Sürüsü. Yayımlanmamış.
• Sepetçioğlu, M.N. Cehennemde Gün Işığı. Yayımlanmamış.
• Sepetçioğlu, M. N. Çölde Bir İbrahim. Yayımlanmamış.
• Sepetçioğlu, M. N. Değirmen. Yayımlanmamış.
• Sepetçioğlu, M. N. Mehveş Hanım. Yayımlanmamış.
• Sepetçioğlu, M. N. Trampacılar, Yayımlanmamış.
• Sepetçioğlu, M. N. Zehirci. Yayımlanmamış.
• Şen, C. (2017). Necip Fazıl Kısakürek’in Tiyatroları Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış doktora tezi, Bartın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bartın.
• Şener, S. (2003). İnsanı Geçitlerde Sınayan Sanat Dram Sanatı, İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
• Şener, S. (2006). Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi Ankara: Dost Kitabevi Yayınları
• Tekin, M. (2014). Roman Sanatı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Tatcı, M. (2012). Yunus Emre Divanı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• http://islamport.com/c/Turkish/books/tr3963.pdf (Erişim. Tarihi: 1 Haziran 2023).