Investigation of Teachers' Attitudes towards Individuals with Special Needs

Yıl 2021, Cilt: 19 Sayı: 1, 141 - 158, 26.03.2021

Ata Pesen , Merve Demirhan

https://doi.org/10.18026/cbayarsos.652806

Cited By: 9

Öz

This paper aims to investigate the attitudes of teachers towards individuals with special needs in terms of different variables. The sample of the study consisted of 468 primary and secondary school teachers working in the city center of Siirt during the fall semester of the 2017-2018 academic year. The study was carried out applying the general survey model, one of the survey models. “An Attitude Scale Towards Individuals with Special Needs” developed by Yarali (2015) was used as the data collection tool for the study. The Mann Whitney U test and the Kruskal Wallis test were used to compare the averages in the study. As a result of the research, significant differences were found in the attitudes of the teachers towards the special needs individuals according to the variables of the presence of individuals with special needs in the family or environment, seniority and branch of the teachers. However, no significant difference was found in the attitudes of teachers towards individuals with special needs in terms of gender and teaching grade variables.

Anahtar Kelimeler

Individual with Special Needs, Teacher, Student, Attitude

Öğretmenlerin Özel Gereksinimli Bireylere Yönelik Tutumlarının İncelenmesi

Öz

Bu araştırmanın amacı, öğretmenlerin özel gereksinimli bireylere yönelik tutumlarını çeşitli değişkenler açısından incelemektir. Çalışmanın örneklemini 2017-2018 eğitim-öğretim yılının güz döneminde Siirt il merkezinde görev yapan 468 ilkokul ve ortaokul öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırma tarama modeli türlerinden genel tarama modelinde yürütülmüştür. Araştırmada veri toplama aracı olarak Yaralı (2015) tarafından geliştirilen “Özel Gereksinimli Bireylere Yönelik Tutum Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizi SPSS 25.0 istatistik paket programı ile yapılmıştır. Veriler normal dağımı sağlamadığından Mann Whitney U testi ve Kruskall Wallis testi uygulanmıştır. Araştırma sonucunda ailede ya da çevrede özel gereksinimli birey bulunma, kıdem ve branş değişkenlerine göre öğretmenlerin özel gereksinimli bireylere yönelik tutumlarında anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Buna karşın cinsiyet ve çalışılan öğretim kademe değişkenlerinde öğretmenlerin özel gereksinimli bireylere yönelik tutumlarında anlamlı bir farklılık tespit edilmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Özel gereksinim, öğretmen, öğrenci, tutum

Kaynakça

• Akçamete, G. ve Kargın, T. (1994). Hizmet içi eğitim programının öğretmenlerin işitme engelli çocuklara yönelik tutumlarına etkisi. Özel Eğitim Dergisi, 1(4), 13-19.
• Akman, B. ve Okyay, Ö. (2004). Sınıfında Engelli Çocuk Bulunan ve Bulunmayan Okul Öncesi Öğretmenlerinin Engelli Çocukların Kaynaştırılmasına İlişkin Görüşlerinin Karşılaştırılması. XVIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı. 1-3 Ekim. İzmir.
• Aksoy, A. B., & Yıldırım, G. B. (2008). Farklı engel grubundan engelli kardeşe sahip çocukların kardeş ilişkileri ile kardeşlerini kabullenmeleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(3), 751-779.
• Akyıldız, S. (2017). Öğretmen adaylarının engelli bireylere yönelik tutumlarının incelenmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 17(39), 141-169.
• Alexander, C., & Strain, P. S. (1978). A review of educators' attitudes toward handicapped children and the concept of mainstreaming. Psychology in the Schools, 15(3), 390-396.
• Alptekin, S. ve Batık, V.M. (2013). Özel eğitim bölümü öğrencilerinin yetersizlikten etkilenmiş kişilere yönelik tutumlarına özel eğitim dersinin etkisi. International Journal of Educational Research, 4(4), 18-34.
• Altun, T. ve Gülben, A. (2009). Okul öncesinde özel gereksinim duyan çocukların eğitimindeki uygulamalar ve karşılaşılan sorunların öğretmen görüşleri açısından değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 253 -272.
• Ardıç, A. (2012). Özel gereksinimli bireylere yönelik tutumlar. Veysel Aksoy (Ed.), Özel Eğitim içinde (s.237-266). Pegem Akademi Ankara.
• Atalay, T. D., & Atalay, Ö. (2017). Edebiyat öğretmen adaylarının özel gereksinimli bireylere yönelik tutumları ve bazı değişkenlerle ilişkisi. e-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(3).
• Atay, M. (1995). Özel gereksinimli çocukların normal yaşıtları ile birlikte eğitim aldıkları kaynaştırma programlarına karşı öğretmen tutumları üzerine bir inceleme. (Yayınlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Atıcı, R. (2014). Sınıf içerisinde öğrenci davranışlarına etki eden etmenler. The Journal of Academic Social Science Studies, 28(2), 413-427.
• Avramidis, E., Bayliss, P. & Burden, R. (2000). Student teachers' attitudes towards the inclusion of children with special educational needs ın the ordinary school. Teaching And Teacher Education, 16, 277-293.
• Aydın, A., & Tekneci, E. (2013). Zihin engelliler öğretmenliği öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları ile kaygı düzeyleri. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 3(2), 01-12.
• Bandura, A. (1986). The explanatory and predictive scope of self-efficacy theory. Journal of social and clinical psychology, 4(3), 359-373.
• Batu, S., Kırcaali-İftar, G. & Uzuner, Y. (2004). Özel gereksinimli öğrencilerin kaynaştırıldığı bir kız meslek lisesindeki öğretmenlerin kaynaştırmaya ilişkin görüş ve önerileri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5 (2), 33-50.
• Bender, W. N., Vail, C. O., & Scott, K. (1995). Teachers attitudes toward increased mainstreaming: ımplementing effective ınstruction for students with learning disabilities. Journal of Learning Disabilities, 28(2), 87-94.
• Bilen, E. (2007). Sınıf Öğretmenlerinin Kaynaştırma Uygulamalarında Karşılaştıkları Sorunlara İlişkin Görüşleri ve Çözüm Önerileri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Bizer GY, Barden JC, Petty RE. (2003). Attitudes. Encyclopedia of Cognitive Science. London: Nature Publishing Group, 247–53.
• Brownlee, J., & Carrıngton, S. (2000), opportunities for authentic experience and reflection: a teaching programme design to change attitudes towards disability for pre-service teachers, Support for Learning, 15 (3), 99-105.
• Cagney, T. L. (2009). Attitudes of general education teachers toward including students with special needs. (Graduate Theses and Dissertations). Iowa State University. Retrieved from https://lib.dr.iastate.edu/etd/10817.
• Costello, S., & Boyle, C. (2013). Pre-service secondary teachers’ attitudes towards inclusive education. Australian Journal of Teacher Education, 38(4), 8.
• Cowardin, N. W. (1986). Adolescent characteristics associated with acceptance of handicapped peers. Adolescence, 21(84), 931.
• Cüceloğlu, D. (1996) İnsan ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları. (6. baskı). İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Çapa Y., & Çil, N. (2000). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 69–73.
• Çelik, S. (2011). Öğretmen Tutumları ile İlköğretim 5. Sınıf Öğrencilerinin Benlik Saygısı Düzeyleri Arasındaki İlişki. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Çitil, M., Karakoç, T. & Küçüközyiğit, M. S. (2018). Özel eğitim lisans dersinin öğretmen adaylarının bilgi düzeylerine ve engellilere yönelik tutumlarına etkisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (2), 815-833.
• Çolak, M., & Çetin, C. (2014). Öğretmenlerin Engelliliğe Yönelik Tutumları Üzerine Bir Araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29(1), 191-211.
• Çuhadar, Y. (2006). İlköğretim okulu 1-5. Sınıflarda kaynaştırma eğitimine tabi olan çocuklar için bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlanması, uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi ile ilgili olarak sınıf öğretmenlerinin ve yöneticilerin görüşlerinin belirlenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Zonguldak Karaelmas Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
• Dalğar, G. (2011). Okulöncesi öğretmenlerinin ve okulöncesi öğretmen adaylarının kaynaştırmaya ilişkin görüşlerinin karşılaştırılması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Burdur. Daşbaş, S., Kesen, N. F., & Eryılmaz, C. (2013). Eğitim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin engellilere yönelik tutumları. Sağlık ve Toplum, 23, 35-49.
• Demir Atalay, T, Atalay, Ö. (2017). Edebiyat öğretmen adaylarının özel gereksinimli bireylere yönelik tutumları ve bazı değişkenlerle ilişkisi. e-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4 (3) , 20-29 . DOI: 10.30900/kafkasegt.335214.
• Demirezen, S., & Akhan, N. E. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına ilişkin görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(2), 1206-1223.
• Ellins, J., & Porter, J. (2005). Departmental differences in attitudes to special educational needs in the secondary school. British Journal of Special Education, 32(4), 188-195.
• Enç, M., Özsoy, Y., & Çağlar, D. (1987). Özel eğitime giriş. Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Engin, A. O., Tösten, R., Kaya, M. D., & Köselioğlu, Y. S. (2014). İlköğretim öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamasıyla ilgili tutum ve görüşlerinin değerlendirilmesi (Kars İli Örneği). Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (13), 27-44. DOI:10.9775/kausbed.2014.003
• Eripek, S. (2007). Özel Eğitim ve Kaynaştırma Uygulamaları. S. Eripek (Ed.) İlköğretimde Kaynaştırma (s.1-21). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Erişkin, A. Y., Kıraç, S. Y., & Ertuğrul, Y. (2012). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, (193), 200-213.
• Fakolade, O. A., Adeniyi, S. O., & Tella, A. (2009). Attitude of teachers towards the ınclusion of special needs children in general education classroom: the case of teachers in some selected schools in Nigeria. International Electronic Journal of elementary education, 1(3), 155-169.
• Ferguson, D.L.; Ralph, G.R. (1996). The changing role of special educators: A development waiting for a change. Contemporary Education, 68(1), 49-51.
• Fırat, T. (2014). Farklı eğitim kademelerinde görev yapacak öğretmen adaylarının kaynaştırmaya yönelik tutumlarının incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 597-628.
• Forlin, C., & Chambers, D. (2011). Teacher preparation for inclusive education: ıncreasing knowledge but raising concerns. Asia-Pacific Journal of Teacher Education, 39(1), 17-32.
• Forlin, C., Loreman, T., Sharma, U., & Earle, C. (2009). Demographic differences in changing pre‐service teachers’ attitudes, sentiments and concerns about inclusive education. International Journal of Inclusive Education, 13(2), 195-209.
• Garner, P. (1996). Students' views on special educational needs courses in initial teacher education. British Journal of Special Education, 23(4), 176-79.
• Genç, Y. (2016a). Gençleri fiziksel şiddete iten sebepler, öğrenme yolları ve şiddet eğilimleri. The Journal of Academic Social Science Studies,44, 51-62.
• Genç, Y. (2016b). Gençlerin sözel şiddeti öğrenme yoları ve şiddet eğilimleri. The Journal of Academic Social Science, (30), 144-155.
• Gözün, Ö. ve Yıkmış, A. (2004). Öğretmen adaylarının kaynaştırma konusunda bilgilendirilmelerinin kaynaştırmaya yönelik tutumlarının değişimindeki etkililiği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5 (2), 65-77.
• Güleryüz, B. (2014). Sınıf öğretmenlerinin ve sınıf öğretmeni adaylarının kaynaştırma eğitimine ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bülent Ecevit Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
• Güleryüz, B., & Özdemir, M. (2015). Sınıf öğretmenlerinin ve sınıf öğretmeni adaylarının kaynaştırma eğitimine ilişkin tutumlarının incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(3), 53-64.
• Hollins, E. R. (2011). Teacher preparation for quality teaching. Journal of Teacher Education, 62(4), 395-407. İnceoğlu, M. (2010). Tutum, algı, iletişim. İstanbul. Beykent Üniversitesi Yayınları.
• Karasar, N. (1999). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kargın, T., Güldenoğlu, B., & Şahin, F. (2010). Genel eğitim sınıflarındaki özel gereksinimli öğrenciler için yapılması gereken uyarlamalara ilişkin sınıf öğretmenlerinin görüşlerinin incelenmesi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(4), 2431-2464.
• Kayhan, N., Şengül, A., & Akmeşe, P. P. (2012). Kaynaştırma eğitimi ile ilgili birinci kademe ve ikinci kademede görev alacak öğretmen adaylarının görüşlerinin incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 3, 268-278.
• Kocabaşoğlu, H. (2016). Meslek lisesi çocuk gelişimi ve eğitimi bölümü son sınıf öğrencilerinin özel eğitim dersine yönelik tutumlarının belirlenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yakındoğu Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Lefkoşa.
• Köse, A. (2018). Sınıf ve branş öğretmenlerinin kaynaştırma öğrencilerine yönelik tutumlarının incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi/ Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Kösterelioğlu, İ. (2013). Engelli bireylerin eğitilmesine yönelik tutum ölçeğinin geliştirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(3).
• Kuzu S. (2011). Öğretmen adaylarının kaynaştırma eğitimine yönelik tutumları ve öz duyarlılık düzeylerinin karşılaştırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans Tezi). Marmara Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• McQuilkin, J. I., Freitag, C. B., & Harris, J. L. (1990). Attitudes of college students toward handicapped persons. Journal of College Student Development.
• Orel, A., Zerey, Z., & Töret, G. (2004). Sınıf öğretmeni adaylarının kaynaştırmaya yönelik tutumlarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(1), 23-33.
• Özbaba, N. (2000). Okul öncesi eğitimcilerin ve ailelerin özel eğitime muhtaç çocuklar ile normal çocukların entegrasyonuna (kaynaştırılmasına) karşı tutumları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Özyürek, M. (2006). Engellilere Yönelik Tutumların Değiştirilmesi. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Özyürek, M.(2013). Engellilere Yönelik Tutumların Değiştirilmesi (4. Baskı). Ankara: Kök Yayıncılık.
• Parasuram, K. (2006). Variables that affect teachers’ attitudes towards disability and inclusive education in Mumbai, India. Disability & Society, 21(3), 231-242.
• Petty, E. R. ve Caciopp, T. J. (1996) Attitudes and Persuasion: Classic and Contemporary Approaches. Ohio State Univesity, Westview Press, Oxford.
• Rizzo, T. L. (1985). Attributes related to teachers' attitudes. Perceptual And Motor Skills, 60(3), 739-742.
• Saidoğlu, Ö. (2011). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırmaya ilişkin sorunları, beklentileri ve önerilerine yönelik nitel bir araştırma. (Yayımlanmamış doktora tezi). Uludağ Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Sarı, H., & Bozgeyikli, H. (2003). Öğretmen adaylarının özel eğitime yönelik tutumlarının incelenmesi: karşılaştırmalı bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9, 183-203.
• Sarı, H., & Saygın, F. (2002). Üniversite Öğrencilerinin Özel Eğitim Dersi Almalarına Yönelik İhtiyaçlarının Analizi, XI. Ulusal Özel Eğitim Kongresi Bildirileri 11-13 Kasım, 2001, Konya: Eğitim Kitabevi, 61-79.
• Sarı, H., Çeliköz, N., & Seçer, Z (2009). An analysis of pre-school teachers’ and student teachers’ attitudes to ınclusion and their self-efficacy. International Journal of Special Education, 24, 30-44.
• Sharma, U., Forlin, C., Loreman, T., & Earle, C. (2006). Pre-service teachers' attitudes, concerns and sentiments about ınclusive education: an ınternational comparison of novice pre-service teachers. International Journal of Special Education, 21(2), 80-93.
• Sıegel, J. (1992), Teachers’ Attitude Toward Their Integrated Learning Handicapped Students: Relationship to Teacher Perceptions of Students’ Behaviour. (92), 17. Retrieved from https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED359718.pdf
• Şahin, F., & Güldenoğlu, B. (2013). Engelliler konusunda verilen eğitim programının engellilere yönelik tutumlar üzerindeki etkisi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 214-239.
• Tavil, Y. Z. ve Özyürek, M. (2009). Gerçekçi bilgilendirme ve etkileşimde bulunmanın özel eğitim öğretmen adaylarının engelli kişilere yönelik tutumlarının değişmesine etkisi. Ekev Akademi Dergisi, 13(39), 265-276.
• Tavşancıl, E. (2014). Tutumların Ölçülmesi ve Spss ile Veri Analizi(5). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Temel, Z. F. (2000). Okul öncesi eğitimcilerinin engellilerin kaynaştırılmasına ilişkin görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(18).
• Temizkan, M. (2008). Türkçe öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine önelik tutumları üzerine bir araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(3), 461–486.
• Toy, S. N. ve Duru, S. (2016). Sınıf öğretmenlerinin öğretmen öz yeterlikleri ile kaynaştırma eğitimine ilişkin yeterlik inançlarının karşılaştırılması. Ege Eğitim Dergisi, 17(1), 146-173.
• Vaz S, Wilson N, Falkmer M, Sim A, Scott M, Cordier R, et al. (2015) Factors associated with primary school teachers’ attitudes towards the ınclusion of students with disabilities. PLoS ONE 10(8): e0137002. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0137002
• Yaralı, D. (2015). Özel gereksinimli bireylere yönelik bir tutum ölçeğinin geliştirilmesi. e-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(3).
• Yavuz, C. (2005). Okul öncesi eğitimde kaynaştırma eğitimi uygulamalarının değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Anabilim Dalı, Ankara.
• Yıldırım Sarı, H., Bektaş, M. ve Altıparmak, S. (2010). Hemşirelik öğrencilerinin engellilere yönelik tutumlarının belirlenmesi. Yeni Tıp Dergisi, 27: 80-83.
• Yiğiter, S. (2005). Sınıf öğretmenlerinin özel öğrenme güçlüğüne ilişkin bilgi düzeyleri ile özel öğrenme güçlüğü olan çocukların kaynaştırılmasına yönelik tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.