Thoughts on Iconography, the Dating and Cultural Identity of the Düver Rider-Griffin Tile

Yıl 2017, Cilt: 5, 21 - 55, 01.06.2017

Tarkan Kahya

Öz

Research on the Düver Rider-griffin tile a gei­son-sima-spouted tile forms the major part of the au­thor’s PhD dissertation at the Istanbul University with the title, Düver Architectural Terracotta Revetments. Unfor­tunately, these architectural terracottas from Yarışlı Gölü, Yarım Ada in Pisidia have been ripped out of their archae­ological context from 1960 onwards due to repeated illegal excavations. This material has been the subject of the au­thor’s post-doctoral research, which aims to re-establish the context of these terracottas within the Düver Settle­ment History Research Project. This paper presents sever­al conclusions from field survey results and from a detailed analysis of all the terracottas today scattered in many col­lections, mainly in the USA and Europe, as well as those in Turkish museums. First, the tile’s function as an architec­tural element in the roofing system, its position on the structure, and the roof genre to which it belongs have been identified. Three figures on the plate have been individu­ally examined; stylistic comparisons have been made in the light of the other existing examples and the iconogra­phy of the scene has been re-interpreted. Furthermore, this paper discusses the production workshops and en­deavors to cast a clearer light concerning the dating that has been proposed by various scholars for these architec­tural terracottas and on the question of cultural identity.

Anahtar Kelimeler

Architectural Terracotta • Düver Rider- Griffin Tile • Archaic Pisidia

Düver Atlı-Griffon Levhası’nın İkonografisi, Tarihlendirilmesi ve Kültürel Kimliği Üzerine Düşünceler

Öz

Aşağıda detaylı bir şekilde ele alınan Düver Atlı-Grif­fon Levhası bu satırların yazarının İstanbul Üniversite­si’nde ta­mamladığı Düver Pişmiş Toprak Mimari Kapla­ma Levhaları ve Çatı Elemanları başlıklı doktora tezinin önem­li bir bölümünü oluşturmaktadır. Pisidia Bölgesi, Ya­rışlı Gölü, Yarım Ada orijinli bu mimari terrakottalar ne ya­zık ki 1960’lı ve sonraki yılların yoğun kaçak kazıları nede­niyle kontekslerinden koparılmışlardır. Malzeme, Düver Yerleşim Tarihi Araştırmaları Projesi kapsamında, yazarın ter­rakottaların kontekstini tespite yönelik post doktora çalışmasına da konu edilmiştir. Makale başta A.B.D. ol­mak üzere Avrupa’da dağıldığı bir düzine koleksiyondaki ve Türkiye müzelerindeki tüm terrakottaları detaylı bir şe­kilde inceleyerek ve arazide yapılan tüm araştırmaları da göz önüne alarak birtakım sonuçlara ulaşmaktadır. Önce­lik­le levhanın bir çatı elemanı olarak fonksiyonu, bina üze­rinde yerleştirildiği konumu ve ait olduğu çatı tipi tespit edilmiştir. Bilinen mevcut örneklerden yola çıkarak levha üzerinde yer alan üç figür önce tek tek ele alınmış, benzer ör­nekler ışığında stilistik karşılaştırmaları yapılmış, bir­birleri ile ilişkileri ve sahne içindeki rolleri incelenmiş ve sah­nenin ikonografisi yeniden yorumlanmıştır. Birçok araştırmacı tarafından farklı yorumlanan tarihlendirilme, kültürel kimlik sorunsalı gibi konulara açıklık getirilmeye çalışılmış ve de üretildiği atölye tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mimari Terracotta • Düver Atlı- Griffon Levhası • Arkaik Pisidia

Kaynakça

• Hdt. (= Herodotos, Historiae) Kullanılan Çeviri: Herodotos, Herodotos Tarihi. Çev. M. Ökmen. İstanbul 1991.
• Strab. (= Strabon, Geographika) Kullanılan Çeviri: Strabon, Antik Anadolu Coğrafyası (Geographika: XIIXIII-XIV). Çev. A. Pekman. İstanbul 1993.
• Akbıyıkoğlu 1994 K. Akbıyıkoğlu, “Güre Basmacı Tümülüsü”. Arkeoloji ve Sanat 64/65 (1994) 2-8.
• Akbıyıkoğlu 1991 K. Akbıyıkoğlu, “Güre Basmacı Tümülüsü Kurtarma Kazısı”. I. Müze Kurtarma Kazıları Semineri 19-20 Nisan 1990. Ankara (1991) 1-23.
• Åkerström 1966 Å. Åkerström, Die Architektonischen Kleinasiens. Lund 1966.
• Åkerström 1964 Å. Åkerström, “A Horseman from Asia Minor”. MedelhavsMusB 4 (1964) 49-53.
• Åkerström 1951 Å. Åkerström, Architektonische Terrakottaplatten in Stockholm. Lund 1951.
• Akurgal 1993 E. Akurgal, Eski Çağ’da Ege ve İzmir. İzmir 1993.
• Akurgal 1992 E. Akurgal, “Zur Entstehung des griechishen Greifenbildes”. Eds. H. Froning, T. Hölscher –H. Mielsch, Kotinos: Festschrift für Erika Simon.Mainz am Rhein (1992) 33-52.
• Akurgal 1987 E. Akurgal, Griechische und römische Kunst in der Türkei. München 1987.
• Akurgal 1983 E. Akurgal, Eski İzmir I, Yerleşme Katları ve Athena Tapınağı. Ankara 1983.
• Akurgal 1966 E. Akurgal, Orient und Okzident. Die Geburt der Griechischen Kunst. Baden 1966.
• Akurgal 1961 E. Akurgal, Die Kunst Anatoliens von Homer bis Alexander. Berlin 1961.
• Akurgal 1955 E. Akurgal, Phrygische Kunst. Ankara 1955.
• Akurgal 1943 E. Akurgal, “Pazarlı’da çıkan eserler üzerinde yeni araştırmalar”. Belleten VII/25 (1943) 1-22.
• Arias – Hirmer 1960 P. E. Arias – M. Hirmer, Tausend Jahre griechische Vasenkunst. München 1960.
• Ateşlier 2006 S. Ateşlier, “Euromos Arkaik Mimari Terrakottaları Üzerine İlk Gözlemler”. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Dergisi VIII/2 (2006) 59-78.
• Bastet 1982 F. L. Bastet, “Zwei Neuerwerbungen des Rijksmuseum van Oudheden in Leiden”. BABesch 57 (1982) 153-158.
• Betancourt 1977 P. P. Betancourt, The Aeolic Style in Architecture. A survey of its Development in Palestine, the Halikarnassos Peninsula, and Greece, 1000-500 B.C.. Princeton - New Jersey 1977.
• Billot 1980 M.-F. Billot, “Style et chronologie des terres cuites architecturales de Sardes”. RA 2 (1980) 263-294.
• Blome 1999 P. Blome, Antikenmuseum Basel und Sammlung Ludwig. Museen der Schweiz. Zürich 1999.
• Boardman 1994 J. Boardman, Griechische Plastik. Die archaische Zeit. 4. Auflage. Mainz am Rhein 1994.
• Borchhardt 1999 J. Borchhardt, Limyra. Zemuri Taşları. Likya Bölgesi’nde Limyra Antik Kenti’nin Gizemli Sularında Yapılan Arkeolojik Araştırmalar. Çev. G. Yümer. İstanbul 1999.
• Braun 1998 K. Braun, Katalog der Antikensammlung des Institut für Klassische Archälogie der Universität des Saarlandes. Möhnesee 1998.
• Burdur 1933 “Burdurda Afyonculuk”. 1923-1933 Burdur İktisadi Vaziyeti.İstanbul 1933.
• Buzzi 1999 S. Buzzi, Die architektonischen Terrakotten aus Düver. Der archäologischen Sammlung der Universität Zürich. Zürich 1999.
• Cahill 2010 Ed. N. D. Cahill, Lidyalılar ve Dünyaları/The Lydians and Their World. İstanbul 2010.
• Cahill 2006 N. Cahill, “Lydia. Altın Mucize”. Arkeo Atlas 5 (2006) 86-94.
• Carratelli 1996 G. P. Carratelli, The Western Greeks. Classical Civilization in the Western Mediterranean. London 1996.
• Coulton 1993 J. J. Coulton, “North Lycia before the Romans”. Eds. J. Borchhardt – G. Dobesch, Akten des II. Internationalen Lykien-Symposiums I. Vienna (1993) 79-85.
• Çokay-Kepçe 2009 S. Çokay-Kepçe, “The pottery from Burdur Uylupınar Necropolis”. Adalya XII (2009) 29-76.
• Çolak 1999 F. Çolak, “İzmir Ticaretinde Afyonun Yeri ve Önemi”. Ed. G. Eren, Osmanlı 3. Ankara (1999) 528-532.
• Cummer 1970 W. W. Cummer, “Phrygian Roof Tiles in the Burdur Museum”. Anatolia XIV (1970) 29-54.
• Dedeoğlu 2003 H. Dedeoğlu, The Lydians and Sardis. İstanbul 2003.
• Devries 2006 K. Devries, “Phryg Krallığı, Midas’ın Ülkesi”. Arkeo Atlas 5 (2006) 41-62.
• Dierichs 1981 A. Dierichs, Das Bild des Greifen in der frühgriechischen Flächenkunst. Revize Edilmiş Doktora Tezi, Universität Regensburg. Münster 1981.
• Eisenberg 2009 J. M. Eisenberg, Arts of the Ancient World. Greek, Etruscan, Roman, Egyptian & Near Eastern Antiquities XX/86. Newyork 2009.
• Eisenberg 2003 J. M. Eisenberg, Arts of the Ancient World. Greek, Etruscan, Roman, Egyptian & Near Eastern Antiquities XIV/78. Newyork 2003.
• Eisenberg 1995 J. M. Eisenberg, Arts of the Ancient World. Greek, Etruscan, Roman, Egyptian & Near Eastern Antiquities VIII/71-2. Newyork 1995.
• Erden 1998 A. Erden, Anadolu Giysi Kültürü. Anatolian Garment Culture.Ankara 1998.
• Gjerstad 1977 E. Gjerstad, Greek Geometric and Archaic Pottery found in Cyprus. Stockholm 1977.
• Glendinning 1996 M. R. Glendinning, Phrygian Architectural Terracottas at Gordion.Yayımlanmamış Doktora Tezi, University of North Carolina at Chapel Hill. Chape Hill 1996.
• Goldberg 1983 M. Y. Goldberg, “Greek Temples and Chinise Roofs”. AJA 87/3 (1983) 305-310.
• Green 1981 Ed. J. R. Green. Antiquities. The Classics Department Museum in Australian National University. Canberra 1981.
• Greenewalt 2010 C. H. Greenewalt, “Atçılık”. Ed. N. D. Cahill, Lidyalılar ve Dünyaları/The Lydians and Their World. İstanbul (2010) 217-223.
• Greenewalt 1968 C. H. Greenewalt, “Lydian Vases from Western Asia Minor”. California Studies in Classical Antiquity 1 (1968) 139-154.
• Greifenhagen 1966 A. Greifenhagen, “Ein architektonisches Terrakottarelief aus Kleinasien”. AA (1966) 44-47.
• Grimal 1997 P. Grimal, Mitoloji Sözlüğü; Yunan ve Roma. İstanbul 1997. Gschwantler – Freiberger 2008K. Gschwantler – V. Freiberger, “Efes Artemisionu iki altın heykelciğin tekniği üzerine”. Ed. W. Seipel, Efes Artemisionu. Bir Tanrıçanın Kutsal Mekânı 22 Mayıs - 22 Eylül 2008. İstanbul (2008) 165-171.
• Gürtekin-Demir 2003 G. Gürtekin-Demir, “Bereketin, Zenginliğin ve Paranın Krallığı, Lydia Uygarlığı”. Toplumsal Tarih 113 (2003) 86-89.
• Hanfmann 1983 G. M. A. Hanfmann, Sardis from Prehistoric to Roman Times. Results of the Archaeological Exploration of Sardis 1958-1975. Cambridge 1983.
• Hanfmann 1975 G. M. A. Hanfmann, From Croesus to Constantine. The Cities of Western Asia Minor and Their Arts in Greek and Roman Times. Ann Arbor 1975.
• Hanfmann 1964 G. M. A. Hanfmann, “The Sixth Campaign at Sardis”. BASOR 174 (1964) 3- 49.
• Haspels 1951 C. H. E. Haspels, Phrygie. Exploration Archéologique. Tome III. La Cité de Midas Ceramique et Trouvailles Diverses. Paris 1951.
• Haspels 1971 C. H. E. Haspels, The Highlands of Phrygia: Sites and Monuments. Princeton 1971.
• Hayes 1992 J. W. Hayes, Greek and Greek-Style Painted and Plain Pottery in the Royal Ontario Museum. Excluding Black-Figure and Red-Figure Vases. Ontario 1992.
• Hemelrijk 1982 J. M. Hemelrijk, “Gezicht van de Oudheid”. Randleiding langs enige aanwinsten. De afdelingen Egypte en het Nabije Oosten. Ver Amst Meded 24 (1982) 6.
• Herrmann 1979 H. V. Herrmann, Die Kessel der Orientalisierenden Zeit. Berlin 1979.
• Higgins 1954 R. A. Higgins, Catalogue of the Terracottas in the department of Greek and Roman Antiquities British Museum II. London 1954.
• Hoffmann 1970 H. Hoffmann, Ten Centuries that Shaped the West. Greek and Roman Art in Texas Collections. Mainz 1970.
• Işık 2008 F. Işık, “Pişmiş Toprak Mimari Levhaların Frig Kökenine Yeni Bir Kanıt”. Eds. T. Tarhan, A. Tibet – E. Konyar, Muhibbe Darga Armağanı. İstanbul (2008) 275-281.
• Işık 2003 F. Işık, Die Statuetten vom Tumulus D bei Elmalı. Ionisierung der neuhethitisch-phrygischen Bildformen in Anatolien. Lykia V. Antalya 2000. İren 2003 K. İren, Aolische Orientalisierende Keramik. İstanbul 2003.
• Kahya – Ekinci 2015 T. Kahya – H. A. Ekinci, “Temples to the Mother Goddess Discovered on the Düver Peninsula”. Adalya XVIII (2015) 45-71.
• Kahya 2012a T. Kahya, “Rock-cut tombs at Düver-Peninsula: An Early Example from Pisidia and Remarks on Cultural Interactions”. Adalya XV (2012) 13-32.
• Kahya 2012b T. Kahya, Düver Pişmiş Toprak Mimari Kaplama Levhaları ve Çatı Elemanları. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi. İstanbul 2012.
• Kjellberg 1940 L. Kjellberg, Larisa am Hermos II, Die Architektonischen Terrakotten. Stockholm 1940.
• Koldewey 1891 R. Koldewey, Neandria. Berlin 1891.
• Koşay 1941 H. Koşay, Türk Tarih Kurumu tarafından yapılan Pazarlı Hafriyatı Raporu. Les Fouilles de Pazarlı. Entreprises par la Societe d’Histoire Turque. Ankara 1941.
• Louvre 1936 Encyclopédie Photographique de l’art. Le musée du Louvre. Tome II. Paris 1936.
• Louvre 1937 Encyclopédie photographique de l’art. Le musée du Louvre. Tome II. Paris 1937.
• Louvre 1938 Encyclopédie photographique de l’art. Le musée du Louvre. Tome III. Paris 1938.
• Lulof 2007 P. S. Lulof, Architectural Terracottas in the Allard Pierson Museum Amsterdam. Collections of the Allard Pierson Museum 2. Amsterdam 2007.
• Marangou 1995 L. I. Marangou, Ancient Greek Art from the Collection of Stavros S. Niarchos. Athens 1995.
• Mayo 1981 M. E. Mayo, “Architectural Terra Cottas from Phrygia”. Arts in Virgina 21 (1981) 28-35.
• Mellink 1998 M. J. Mellink, Kizilbel: An Archaic Painted Tomb Chamber in Northern Lycia. Philadelphia 1988.
• Mellink 1964 M. J. Mellink, “Archaeology in Asia Minor”. AJA 68/2 (1964) 149-188.
• Merhav 1974 R. Merhav, “The Jan Mitchell Gift to the Israel Museum. Past and Present I”. The Israel Museum 124/1 (1974) 10-11.
• Miller 2010 S. G. Miller, “Kuzey Likya’da iki boyalı mezar odası: Kızılbel ve Karaburun”, Eds. L. Summerer –A. von Kienlin, Tatarlı. Renklerin Dönüşü. İstanbul (2010) 319-329.
• Noelke 1973 P. Noelke, “Bruchstück einer Verkleidungsplatte”. Antiken aus Rheinischem Privatbesitz. Ausstellung im Rheinischen Landesmuseum. Bonn 9.11.73-13.1.1974 (Köln 1973) 163-164.
• Özel 1992 M. Özel, Folklorik Türk Kıyafetleri/Turkish Folkloric Costumes. Ankara 1992.
• Özgen – Özgen 1992 E. Özgen – İ. Özgen, Antalya Museum. Ankara 1992.
• Özgen – Öztürk 1996 İ. Özgen – J. Öztürk, Heritage recovered. The Lydian treasure.İstanbul 1996.
• Özsait 1980 M. Özsait, İlkçağ Tarihinde Pisidya. Başlangıçtan Büyük İskenderin Sonuna Kadar. İstanbul 1980.
• Özyiğit 2008 Ö. Özyiğit, “Phokaia Griffon Protomları ve Griffon Protomlu Bronz Kazanların Kronolojisi”. Eds. H. Sağlamtimur, E. Abay, Z. Derin,A. Ü. Erdem, A. Batmaz, F. Dedeoğlu,M. Erdalkıran, M.B. Baştürk, E. Konakçı, Altan Çilingiroğlu’na Armağan: Yukarı Denizin Kıyısında Urartu Krallığına Adanmış Bir Hayat. İstanbul (2008) 489-501.
• Persische Weltreich 2006 Pracht und Prunk der Grosskönige. Das Persische Weltreich. Herausgegeben vom Historischen Museum der Pfalz Speyer. Stuttgart 2006.
• Planhol 1958 X. De, Planhol, De la plaine Pamphylienne aux lacs Pisidiens. Nomadisme et vie paysanne. Paris 1958.
• Prayon 1987 F. Prayon, Phrygische Plastik. Die früheisenzeitliche Bildkunst Zentral-Anatoliens und ihre Beziehungen zu Griechland und zum Alten Orient. Tübingen 1987.
• Radtke 2010 S. M. Radtke, At terbiyesi (Dresaj). İstanbul 2010.
• Ramage 1978 A. Ramage, Lydian Houses and Architectural Terracottas. Archaeological Exploration of Sardis. Cambridge 1978.
• Richter 1960 G. M. A. Richter, Kouroi. Archaic Greek Youths. London 1960.
• Roller 1987 L. E. Roller, Nonverbal Graffiti, Dipinti, and Stamps. Philadelphia 1987.
• Romano 1995 I. B. Romano, The Terracotta Figurines and Related Vessels. Gordion Special Studies II. Philadelphia 1995.
• Seipel 2008 W. Seipel, Efes Artemisionu. Bir Tanrıçanın Kutsal Mekanı. Sergi Kataloğu İstanbul Arkeoloji Müzeleri. 22. Mayıs - 22. Eylül 2008. Viyana (2008) 281- 295.
• Simon 1976 E. Simon, Die griechischen Vasen. München 1976.
• Summerer 2010 L. Summerer, “Duvar Resimleri”. Ed. N. D. Cahill, Lidyalılar ve Dünyaları/The Lydians and Their World. İstanbul (2010) 121-185.
• Taşyürek 2010 O. Taşyürek, Adana Bölgesindeki Urartu Kemerleri / The Urartian Belts in the Adana Regional Museum. Ankara 2010.
• Tezcan 1992 B. Tezcan, “1969 Göllüdağ Kazısı”. Türk Arkeoloji Dergisi XXX (1992) 1-11.
• Tekçe 1993 E. F. Tekçe, Pazırık: Altaylardan Bir Halının Öyküsü. Ankara 1993.
• Thomas 1965 N. Thomas, “Recent Acquisitions by the Birmingham City Museum”. ARepLond (1964/65) 64-70.
• Trichon 1967 J.-R. Trichon, “Deux plaques de cimaise en terre cuite d’Asie Mineure”. Rlouvre 17 (1967) 353-355.
• Tuplin 2010 C. Tuplin, “Tatarlı Mezar Odasının Tarihi Önemi”. Ed. N. D. Cahill, Lidyalılar ve Dünyaları/The Lydians and Their World.İstanbul (2010) 187-195.
• Türkoğlu 2002 S. Türkoğlu, Tarih Boyunca Anadolu’da Giyim-Kuşam (Tarih öncesi Çağlardan, Osmanlı Devletine Kadar) I. İstanbul 2002.
• van Buren 1921 E. D. van Buren, Figurative Terra-cotta Revetments in Etruria and Latium in the VI. and V. Centuries B.C.. London 1921.
• Waelkens 1998 M. Waelkens, “The Survey and Archaeometrical Research at Sagalassos 1996”. Arkeometri Sonuçları Toplantısı XIII (1998) 1-29.
• Walter-Karydi 1973 E. Walter-Karydi, Samische Gefässe des 6. Jahrhunderts v. Chr. Landschaftsstile Ostgriechischer Gefässe. Bonn 1973.
• Walter 1968 H. Walter, Frühe samische Gefässe. Chronologie und Landschaftsstile Ostgriechischer Gefässe. Bonn 1968.
• Winter 2009 N. A. Winter, Symbols of Wealth and Power. Architectural Terracotta Decoration in Etruria & Cenral Italy, 640-510 B.C. Ann Arbor - Michigan 2009.
• Winter 1993 N. A. Winter, Greek Architectural Terracottas. From the Prehistoric to the End of the Archaic Period. Oxford 1993.
• Young 1964 R. S. Young, “The 1963 Campaign at Gordion”. AJA 3 (1964) 279-292.
• Young 1978 R. S. Young, “The Phrygian Contribution”. The Proceedings of the Xth International Congress of Classical Archaeology Ankara - İzmir 23-3 Eylül 1973. Ankara (1978) 9-24.