Kıta Yunanistan Mimarisinde Birden Fazla Girişi ve Mekânı Olan Anıtsal Yapılar: Tarihöncesi ve Tarihsel Uzamlar, Kütleler ve Çevirileri

Yıl 2020, Cilt: 8, 117 - 134, 30.06.2020

R. Eser Kortanoğlu Müge Savrum Kortanoğlu

https://doi.org/10.13113/CEDRUS.202005

Öz

Yunanistan’ın tarih öncesi anıtsal kütleleri için alan, topografya ve plan gibi bazı parametrelerdeki benzerlikleri belirlemek, bölgeleri ve yapıları detaylı kümeler
içerisinde değerlendirmek mümkündür. Bu kümelerin öğeleri Kuzey Yunanistan'ın Teselya Bölgesi’ndeki Sesklo, Dimini ve Nea Nikomedeia gibi yerleşim alanlarındaki
merkezi ve üretken kütlelerdir. Ancak aynı bölgede bulunan Magoula Visviki'de, yaklaşık olarak aynı döneme tarihlendirilen bir yapının plan tipolojisi ve bu tipolojinin anlamsal üretimi onu başka bir kümenin primitif örneği yapabilir. Sesklo, Dimini ve Nea Nikomedeia gibi önemli arkeolojik alanlarda Neolitik Yunanistan'ın anıtsal ve merkezi kütleleri olan megaronlarla karşılaşıyoruz. Magoula Visviki megaronu neredeyse aynı döneme ait olmakla birlikte dikdörtgen bir plan tipine sahiptir. Ancak temel küme öğelerinden oldukça radikal bir ayrım göstererek çoklu giriş düzenlemesi göstermektedir. Magoula Visviki’nin, Yunanistan’daki Geç Arkaik Dönem ve Klasik Dönem’e tarihlendirilen bazı anıtsal dinsel yapılarla farklı parametrelerd bazı ortak özellikleri vardır. Magoula Visviki kütlesinin Erken Hellas Dönemi’nde Lerna, Protogeometrik Dönem’de Lefkandi Heroon ve Nikhoria gibi örneklerle anıtsallık, çoklu giriş ve birden fazla salon gibi büyük benzerlikleri bulunmaktadır. Bu yazıda mimari kurgu, süreklilik ve etkileşim olgusu, tarih öncesi ve tarihsel dönem arasındaki uzun zaman dilimine yayılmış olan anıtsal yapıların farklılıkları ve benzerlikleri ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yunanistan Neolitiği, Yunan Arkeolojisi, Yunan Mimarlığı, Yunan Tapınakları, Anıtsallık

Monumental Structures with Multiple Entrances and Halls in the Architecture of Greece Continental: Prehistoric and Historical Spaces, Masses and Their Translations

Öz

It is possible to determine similarities in some parameters such as space, topography and plan for prehistoric monumental masses of Greece and to evaluate the
areas and structures in detailed sets. The spaces of these sets are the central and productive masses in the settlements as Sesklo, Dimini and Nea Nikomedeia in the Thessaly region of northern Greece. However, a structure in the Magoula Visviki was founded in the same area with approximately the same dating. Plan typology of this structure and the production of the meaning of this typology can make it a primitive example of an another set form. In important archaeological sites such as Sesklo, Dimini and Nea Nikomedeia, we encounter the megarons who monumental and central masses of Neolithic Greece. Magoula Visviki belongs to almost the same periods, it shows a completely rectangular plan type and multiple entry arrangement at the expense of a rather radical separation from the basic set. After a long period, Magoula Visviki has some common features in though different parameters with some monumental religious structures such as the Late Archaic Period, the Classical Period in Greece. However, Magoula Visviki has great similarities as monumentalism, multiple entrance and more than one hall, with examples such as in Early Hellas Period at Lerna, Lefkandi Heroon and Nikhoria in Protogeometric Period. In this paper, the architectural fiction, continuity and interaction
phenomena are discussed with the differences and similarities of the monumental structures spread over a long between prehistoric and historical period.

Anahtar Kelimeler

Greece Neolithic, Greek Archaeology, Greek Architecture, Greek Temples, Monumentality

Kaynakça

• Ainian 1992 A. M. Ainian, “Nichoria in the South Western Peloponnese: Units IV-1 and IV-5 Reconsidered”. Opuscula AtheniensiaXIX-7 (1992) 75-84. AJA American Journal of Archaeology.
• Alram-Stern –Dousougli-Zachos 2015 E. Alram-Stern – A. Dousougli-Zachos, Visviki-Magula/Velestino. Die Neolithischen Befunde und Funde. Bonn 2015.
• Alram-Stern 2015 E. Alram-Stern, “Visviki Magoula-Velestino: The so-called Megaron Reconsidered”. Archaiologiko Ergo Thessalias kai Stereas Elladas(2015) 75-84.
• Alram-Stern 2018 E. Alram-Stern, “Visviki Magoula, Thessaly: Reconsidering Cultural Change from the Arapi to the Dimini Phase”. Eds. S. Dietz, F. Mavridis, Z. Tonkosic,
• T. Takaoğlu, Communities in Transition. The Circum-Aegean Area During the 5th and 4th Millennia BC. Oxford (2018) 217-226.
• Andreou et al. 1996 S. Andreou – M. Fotiadis – K. Kotsakis, “Review of Aegean Prehistory V:
• The Neolithic and Bronze Age of Northern Greece”. AJA 100/3 (1996) 537- 597.
• Braudel 2007 F. Braudel, Bellek ve Akdeniz. Tarihöncesi ve Antikçağ. Çev.: A. Berktay. İstanbul 2007.
• Caskey 1968 J. L. Caskey, “Lerna in the Early Bronze Age”. AJA72 (1968) 313-316.
• Coulton 1982 J. J. Coulton, Ancient Greek Architects at Work. New York 1982.
• Dinsmoor 1932a W. B. Dinsmoor, “The Burning of the Opisthodomos at Athens. I. The Date”. AJA36/2 (1932) 143-172.
• Dinsmoor 1932b W. B. Dinsmoor, “The Burning of the Opisthodomos at Athens. II. The Site”. AJA36/3 (1932) 307-326.
• Dinsmoor 1947 W. B. Dinsmoor, “The Hekatompedon on the Athenian Acropolis”. AJA 51/2 (1947) 109-151.
• Dinsmoor 1975 W. B. Dinsmoor, The Architecture of Ancient Greece. New York 1975.
• Dörpfeld 1902 W. Dörpfeld, Troja und Ilion. Ergebnisse der Ausgrabungen in den vorhistorischen und historischen Schichten von Ilion 1870–1894. Atina 1902.
• Dürauer 2013 C. Dürauer, “Zwei Mittelneolithische Figurinen von der Visviki-Magula bei Velestino”. Diomedes 6 (2013) 17-26.
• Dürauer 2015 C. Dürauer, “Visviki Magoula Near Velestino”. Eds. A. Sarris et al. Archaiologiko Ergo Thessalias kai Stereas Elladas.Ann Arbor (2015) 85-94.
• Erhat 1988 A. Erhat, “Çoban Krallar”. Homeros, İlyada. İstanbul (1988) 48-49.
• Foucault 2016a M. Foucault, Entelektüelin Siyasi İşlevi. Çev.: I. Ergüden – T. Birkan. İstanbul 2016.
• Foucault 2016b M. Foucault, Özne ve İktidar. Çev.: I. Ergüden –O. Akınhay. İstanbul 2016.
• Foucault 2017 M. Foucault, Hermenötiğin Kökeni. Kendilik Hakkında – Dartmouth Konferansları. Çev.: Ş. Solmaz. İstanbul 2017.
• Gallis 1996 K. Gallis, “Neolithic Habitation in Central and Western Thessaly”. Ed. G.A. Papathanassopoulos, Neolithic Culture in Greece, Museum of Cycladic Art. Atina (1996) 60-66.
• Gates 2015 C. Gates, Antik Kentler. Antik Yakındoğu, Mısır, Yunan ve Roma’da Kentsel Yaşamın Arkeolojisi. Çev.: B. Cezar. İstanbul 2015.
• Gruben 2001 G. Gruben, Griechische Tempel und Heiligtümer.Münih 2001.
• Gruben 2007 G. Gruben, Klassische Bauforschung. Münih 2007. 134 R. Eser KORTANOĞLU – Müge SAVRUM-KORTANOĞLU
• Hellmann 2006 M.-C. Hellmann, L’Architecture grecque. V.2: Architecture religieuse et funérarire. Paris 2006.
• Hellmann 2007 M.-C. Hellmann, L’Architecture grecque. Paris 2007.
• Hodder 2018 I. Hodder, Dolanıklık. Çev.: B. Yılmazyiğit. İstanbul 2018.
• Holtzmann 2003 B. Holtzmann, L’Acropole d’Athènes. Monuments, cultes et histoire du sanctuaire d’Athèna Polias. Paris 2003.
• Işık 1998 F. Işık, “Megaron. Özel Bir Yapı Tipinin Kökeni, Gelişimi ve Bir Ege Tapınağına Dönüşümü”. Adalya 2 (1998) 1-49.
• Ivanova 2013 M. Ivanova, “Domestic architecture in the Early Bronze Age of western Anatolia: the row-houses of Troy I”. AS 63 (2013) 17-33.
• Jakobson 1990 R. Jakobson, Sekiz Yazı.Çev.: M. Rifat – S. Rifat. İstanbul 1990.
• Jenkins 2006 I. Jenkins, Greek Architecture and Its Sculpture. Londra 2006.
• Lacan 2012 J. Lacan, Benim Öğrettiklerim. Çev.: M. Erşen. İstanbul 2012.
• Kortanoğlu 2015 R. E. Kortanoğlu, “Yunan Tapınağı Olarak İsimlendirilmiş Yapının Temel
• Doğasına Yüklenmiş Anlamlar”. Colloquium Anatolicum14 (2015) 83-101.
• Kortanoğlu 2018 R. E. Kortanoğlu, Varlık ve Tapınak. Eski Yunan Tapınağının Kavramsal İnşası Üzerine Arkitektonik Bir Deneme. Ankara 2018.
• Kotsakis 1996 K. Kotsakis, “The Coastal Settlements of Thessaly”. Ed. G.A. Papathanassopoulos, Neolithic Culture in Greece. Atina (1996) 49-57.
• Lawrence 1990 A. W. Lawrence, Greek Architecture. New Haven 1990.
• Martin 2003 R. Martin, Greek Architecture.Milano 2003.
• Peperaki 2004 O. Peperaki, “The House of the Tiles at Lerna: Dimensions of ‘Social Complexity’”. Eds. J. C. Barrett – P. Halstead, The Emergence of Civilisation Revisited. Oxford (2004) 214-231.
• Perles 2001 C. Perles, The Early Neolithic in Greece. The First Farming Communities in Europe. Cambridge 2001. Pomeroy 2016 S. Pomeroy, Antik Yunan’ın Kısa Tarihi. Çev.: O. Yarlıgaş. İstanbul 2016.
• Robertson 1988 D.S. Robertson, Greek and Roman Architecture.Cambridge 1988.
• Schliemann 1886 H. Schliemann, Tiryns. Leipzig 1886.
• Shaw 1987 J. W. Shaw, “The Early Helladic II Corridor House: Development and Form”. AJA91 (1987) 59-79.
• Spawforth 2006 T. Spawforth, The Complete Greek Temples. London 2006.
• Theocharis 1973 D. R. Theocharis, Neolithiki Hellas.Atina 1973.
• Travlos 1980 J. Travlos, Pictorial Dictionary of Ancient Athens. New York 1980.
• Tsountas 1908 C. Tsountas, The Prehistoric Acropolis of Dimini and Sesklo. Atina 1908.
• Wiencke 2010 M. H. Wiencke, “Lerna”. The Oxford Handbook of the Bronze Age Aegean.Oxford (2010) 660-670.