Karadora: Bafra Ovası’nda Yeni Bir Prehistorik Lokalite

Yıl 2021, Cilt: 9, 1 - 19, 29.06.2021

Atila Türker

Öz

Karadora, Samsun Bölgesi Kıyı Kesimi’nde gerçekleştirilen arkeolojik yüzey araştırmalarında Bafra Ovası’nda keşfedilen bir lokalitedir. Kızılırmak’ın 4 km doğusunda ve Karadeniz’in 11 km güneyinde konumlanan lokalite, “Höyük” ve “Tepe” olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır. Höyük yüzeyinden bulunan keramik parçalarının form çeşitliliği azdır ve özgün bir bütünlüğe sahiptir. Diğer buluntular bir taş balta, bir bikonik sapan taşı ve yontma taş (iki obsidyen ve bir çakmaktaşı) aletleridir. Karadora Höyük buluntuları tek tabakalı ve çok evreli bir yerleşim görünümündedir ve kendisine sadece 5 km mesafedeki İkiztepe Geç Kalkolitik Çağ tabakalarıyla uyumlu bir seyir izlemektedir. Höyüğün kuzey-kuzeydoğusundaki Karadora Tepe’de ise Paleolitik ve Geç Prehistorik çağlara tarihlenen yontma taş aletler bulunmuştur. Paleolitik, Samsun Bölgesi’nde Tekkeköy’den sonra Samsun Bölgesi’nde bulunan ikinci lokalitedir. Burası değişik dönemlerde kullanılmış bir açık işlik alanı veya konar-göçer toplulukların geçici barınakları olabilir. Bu yeni keşfedilen lokalite, Bafra Ovası’ndaki dönem lokalitelerinin sadece sayısına katkı yapmamış, aynı zamanda uzun dönemler boyunca demo-grafik olarak yoğun bir hareketliliğin yaşandığını da doğrulamıştır.

Anahtar Kelimeler

Samsun, Bafra, Yüzey Araştırması, Karadora, Prehistorik Çağ

Karadora: A New Prehistoric Location in Bafra Plain

Öz

Karadora is located in the Bafra Plain which was discovered during the archaeo¬logical survey that we carried out in the Samsun Region Coastal Section in 2019. Located 4 km’s east of the Halys and 11 km’s south of the Black Sea, the locatlity consists of two sections: namely the “Höyük” (Mound) and the “Tepe” (Hill). The surface pottery finds of the Mound do not vary much and reflect an authentic integrity in regards of their forms. Other finds are composed of; one stone axe, one biconical slingstone and chipped stone tools (two obsi¬dian and one silex). Karadora Höyük finds; reflect a single stratum and multi-phased settlement, also follow a compatible pattern with the Late Chalcolithic Age stra¬tums of İkiztepe Mounds which are located app¬roxima¬tely 5 km’s away. At Karadora Tepe which is located to the north-northeast of the Höyük, Paleolithic and Late Prehistoric stone tools were discovered. Being the se¬cond Paleolithic locality after Tekkeköy in the Sam-sun Region. Here, during different time periods could have been used as an open air workshop or tempo¬rary shelters of nomadic communities. This newly disco¬vered locality, has not only contributed to the quantity of known period localities in the Bafra Plain, but also has confir-med a dense demographical move¬ment was wit-nessed.

Anahtar Kelimeler

Samsun, Bafra, Karadora, Survey, Prehistoric Age

Kaynakça

• Akkan E. 1970, Bafra Burnu-Delice Kavşağı Arasında Kızılırmak Vadisi’nin Jeomorfolojisi. Ankara.
• Alkım U. B. 1977, “İkiztepe Kazısı ve Samsun Bölgesi Araştırmaları (1977)”. TAD XXV/2, 3-9.
• Alkım H. 1986, “İkiztepe Geç Kalkolitik Çağ Keramiği”. VII. Türk Tarih Kongresi-I. Ankara, 99-109.
• Alkım U. B., H. Alkım & Ö. Bilgi 1988, İkiztepe I, Birinci ve İkinci Dönem Kazıları. Ankara.
• Alkım U. B., H. Alkım & Ö. Bilgi 2003, İkiztepe II, Üçüncü, Dördüncü, Beşinci, Altıncı, Yedinci Dönem Kazıları. Ankara.
• Arsebük G. & Korfmann M. 1976, “Tülintepe Kazılarından Sapan Taneleri Toplu Buluntusu, 1972”. Ke¬ban Projesi 1972 Çalışmaları. Ankara, 134-144 & 163-172.
• Ay-Efe D. 2001, “The Small Finds of Orman Fidanlığı”. Eds. T. Efe, The Salvage Excavations at Orman Fidanlığı, A Chalcolithic Site in Inland Northwestern Anatolia. İstanbul, 127-157.
• Ayengin N. 2016, “2014 Düzce İli Yüzey Araştırması”. AST XXXIII/1, 425-436.
• Azeri H. 2015, Aşağı Pınar Höyüğü Kalkolitik Dönem Kemik Buluntularının Değerlendirilmesi. Yayımlan¬mamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi. İstanbul.
• Bağcı H. R. & Bahadır M. 2019, “Kızılırmak Deltasında (Samsun) Arazi Kullanımı ve Zamansal Değişimi (1987-2019)”. The Journal of Academic Social Science Studies 78, 295-312.
• Bayri-Baykan S. 1988, “İkiztepe Kazısının 1974-1975 Dönemi Taş Alet Malzemesi”. İkiztepe I, Birinci ve İkinci Dönem Kazıları. Ankara, 110-118.
• Bayri-Baykan S. 2003, “İkiztepe Kazılarının 1975-1979 Kazı Yıllarına Ait Yontma Taş Malzemesi Tipsel Ayrımı”. İkiztepe II, Üçüncü, Dördüncü, Beşinci, Altıncı, Yedinci Dönem Kazıları. Ankara, 157-165.
• Baysal A. 2016, “Zonguldak Ereğlisi Prehistorik Yüzey Araştırması: 2014 Yılı Araştırma Raporu”. AST XXXIII/2, 563-580.
• Berndt C., C. Yıldırım C., A. Çiner A., M. R. Strecker, G. Ertunç, M. A. Sarıkaya, O. Özcan, T. Öztürk & N. G. Kiyak 2018, “Quaterny Uplift of the Northern Margin of the Central Anatolian Plateau: New OSL Dates of Fluvial and Delta-Terrace Deposits of the Kızılırmak River, Black Sea Coast, Turkey”. Quaterny Science Reviews 201, 446-469.
• Bilgi Ö. 1994, “İkiztepe Kazılarının 1992 Dönemi Sonuçları”. KST XV/1, 235-244.
• Bilgi Ö. 2000, “İkiztepe Kazısı 1998 Dönemi Sonuçları”. KST XXI/1, 381-396.
• Bilgi Ö. 2001, Protohistorik Çağ’da Orta Karadeniz Bölgesi Madencileri, Hind-Avrupalıların Anavatanı So¬rununa Yeni Bir Yaklaşım. İstanbul.
• Bilgi Ö. 2012, “İkiztepe Kazısı 2010 Dönemi Sonuçları”. KST XXXIII/1, 91-102.
• Bostancı E. Y. 1952, “Gök Irmak Vadisinde Prehistuvar Araştırmaları, Yeni Paleolitik Buluntular”. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi X/2, 137-142.
• Burney C. A. 1956, “Northern Anatolia before Classical Times”. Anatolian Studies VI, 179-203.
• Braidwood R. & Braidwood L. 1960, Excavations in the Plain of Antioch I. The Earlier Assemblages Phases A-J. OIP LXI. Chicago.
• Chataigner C. 1998, “Turkish Occurrences of Obsidian and Use by Prehistoric Near East from 14,000 to 6000 BP”. Journal of Volcanology and Geothermal Research 85, 517-537.
• Dönmez Ş. 2000, İlk Tunç Çağı II Öncesi Orta Karadeniz Bölgesi’nin Kültürel Gelişimi (İkiztepe Çanak-Çömleği ile Küçük Eserleri Işığında). Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi. İstanbul.
• Dönmez Ş. 2006, “Orta Karadeniz Bölgesi’nin İlk Tunç Çağı II Öncesi Kültürel Gelişimi Üzerine Yeni Gözlemler”. Eds. B. Erciyas & E. Koparal, Karadeniz Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri. İstanbul, 63-88 & 89-98.
• Duru R. 1996, Kuruçay Höyük II. 1978-1988 Kazılarının Sonuçları, Geç Kalkolitik ve İlk Tunç Çağı Yerle¬şimleri. Ankara.
• Duru R. & Umurtak G. 1996, Bademağacı Höyüğü Kazıları Neolitik ve Erken Kalkolitik Çağ Yerleşimleri I. İstanbul.
• Düring B. 2011, The Prehistory of Asia Minor: From Complex Hunter-Gatherers to Early Urban Societies. Cambridge.
• Düring B. S. & Gratuze B. 2013, “Obsidian Exchange Networks in Prehistoric Anatolia: New Data from the Black Sea Region”. Paléorient 39/2, 173-182.
• Ekmen F. G. 2020, “İnönü Mağarası Kazıları Işığında Kalkolitik Çağ’da Batı Karadeniz Bölgesi”. TÜBA-AR 26, 45-64.
• Erol A. F. 2013, “Ordu İli, Fatsa İlçesi Arkeolojik Yüzey Araştırması 2011”. AST XXX/2, 183-196.
• French D. 2010, Canhasan Sites 3-Canhasan I: The Small Finds. BIAA 45. Ankara.
• Furholt M. 2017, Das ägäische Neolithikum und Chalkolithikum. Transformationen sozialer Handlungs¬muster in Anatolien und Griechenland zwischen 6500 und 4000 v. Chr. Bonn.
• Gündüzalp N. 1986, “İçdoğu Karadeniz Bölgesinden Prehistorik Buluntular”. IX. Türk Tarih Kurumu Kongresi Bildirileri 1. Ankara, 49-54.
• Işın M. A. 1998, “Sinop Region Field Survey”. Anatolia Antiqua VI, 95-139.
• Karul N. 2007, “Aktopraklık: Kuzeybatı Anadolu’da Gelişkin Bir Köy”. Eds. M. Özdoğan & N. Başgelen, Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı: Türkiye’de Neolitik Dönem, Yeni Kazılar, Yeni Bulgular. İstanbul, 387-392.
• Korfmann M. 1972, Schleuder und Bogen in Südwestasien. Von den frühesten Belegen bis zum Beginn der Historischen Stadtstaaten. Antiquitas 3, 13. Bonn.
• Korfmann M. 1973, “The Sling as a Weapon”. Scientific American 229/4, 34-42.
• Korfmann M. O., F. Dedeoğlu & M. Erdalkıran 2007, “Ulucak Höyük Neolitik Dönem Sapan Taneleri”. Eds. G. Umurtak, Ş. Dönmez & A. Yurtsever, Refik Duru’ya Armağan/Studies in Honour of Refik Duru. İstanbul, 41-50.
• Kökten İ. K. 1951, “Kuzeybatı Anadolu’nun Tarih Öncesi Hakkında Yeni Gözlemler”. Dil Tarih ve Coğ¬rafya Fakültesi Dergisi IX/3, 201-2014.
• Kökten İ. K. 1963, “Anadolu Ünye’de Eskitaş Devrine (Paleolitik) Ait Yeni Buluntular”. Dil Tarih ve Coğ¬rafya Fakültesi Dergisi XX/3-4, 277-278.
• Kökten İ. K., T. Özgüç & N. Özgüç 1945, “Türk Tarih Kurumu Adına Yapılan Samsun Bölgesi Kazıları Hakkında İlk Kısa Rapor”. Belleten IX/35, 361-400.
• Lichter C. 2008, “Varna und İkiztepe-Untersuchungen zu zwei Fundplätzen am Schwarzen Meer”. Ed. V. Slavchev, Studia in Memoriam Ivani Ivanov: The Varna Eneolithic Necropolis and Problems of Prehis¬tory in Southeast Europe. Acta Musei Varnaensis VI. Varna, 177-194.
• Matthews R. 2001, “Project Paphlagonia: Regional Survey in Çankırı and Karabük Provinces, 1999”. AST XVIII/2, 249-256.
• Mellink M. J. 1966, “Archaeology in Asia Minor”. AJA LXX/2, 139-159.
• Milić B. 2014, “A Preliminary Evaluation of the Chipped Stone Industry at Late Chalcolithic Çamlıbel Tarlası”. Archäologischer Anzeiger 2014/1, 153-159.
• Mustafaoğlu G. 2008, “Sorunlar, Modeller ve Hipotezler Çerçevesinde Anadolu’da Orta Paleolitik Dö¬nemden Üst Paleolitik Döneme Geçiş Evrelerine Genel Bir Bakış”. Anadolu/Anatolia 34, 1-15.
• Mustafaoğlu G. 2018, “Preliminary Observations on the Paleolithic Period Finds Found in the Western Black Sea Region Between the Ereğli and Akçakoca District”. Eds. D. Yiğitpaşa, H. Öniz & A. Temür, Black Sea Archaeology Studies Recent Developments. Antalya, 160-170.
• Öner E. 1996, “Samsun ve Çevresinin Jeomorfolojisi”. Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Coğ¬rafya Araştırmaları 4, 191-224.
• Özbek M. 2007, Dünden Bugüne İnsan. Ankara.
• Özdoğan M. 1996, “Pre-Bronze Age Sequence of Central Anatolia: An Alternative Approach”. Eds. U. Magen & M. Rashad, Vom Halys zum Euphrat. Thomas Beran zu Ehren. Altertumskunde des Vorderen Orients, Band 7. Münster, 185-202.
• Parzinger H. 1993, Studien zur Chronologie und Kulturgeschichte der Jungstein-, Kupfer- und Frühbron¬zezeit zwischen Karpaten und Mittlerem Taurus. Band I-II. Mainz am Rhein.
• Sağır M., E. Özer, İ. Baykara, S. Şahin, S. Sağır 2017, “2015 Yılı Kırıkkale ve Çorum İlleri Yüzey Araştır¬ması”. AST XXXIV/1, 281-294.
• Schmidt K. 2002, Norşuntepe, Kleinfunde II: Artefakte aus Felsgestein, Knochen und Geweih, Ton, Metall und Glas. Mainz am Rhein.
• Schoop U. F. 2005, Das Anatolische Chalkolithikum Eine chronologische Untersuchung zur vorbronzezeitlichen Kultursequenz im nördlichen Zentralanatolien und den angrenzenden Gebieten. Ramshalden.
• Steadman S. R., G. McMahon & J. C. Ross 2007, “The Late Chalcolithic at Çadır Höyük in Central Ana¬tolia”. Journal of Field Archaeology 32/4, 385-406.
• Steadman S. R., J. C. Ross, G. McMahon & R. L. Gorny 2008, “Excavations on the North-Central Plateau: The Chalcolithic and Early Bronze Age Occupation at Çadır Höyük”. Anatolian Studies 58, 47-86.
• Thissen L. 1993, “New Insights in Balkan-Anatolian Connections in the Late Chalcolithic: Old Evidence from the Turkish Black Sea Littoral”. Anatolian Studies 43, 207-237.
• Türker A. 2016, “Samsun Bölgesi Arkeolojik Yüzey Araştırması 2015 Yılı Çalışmaları Sonuç Raporu: Ata¬kum Lokalitesi ve Kültürel Mirasını Koruma Önerileri”. Ed. B. Şişman, Atakum’a Akademik Bir Bakış-Yeni Atakum. Samsun, 27-44.
• Türker A. 2017a, “Samsun Bölgesi 2016 Yılı Prehistorik ve Protohistorik Dönem Arkeolojik Yüzey Araş¬tırması Sonuç Raporu”. AST XXXV/1, 117-146.
• Türker A. 2017b, “Samsun Bölgesi Arkeolojik Yüzey Araştırması 2015 Yılı Çalışmaları: İlkadım ve Canik Lokaliteleri”. AST XXXIV/1, 391-416.
• Türker A. 2019, “A Holemouth Jar with Unique Appliqués from Uzgur Höyük (Samsun, Turkey)”. Arke¬oloji Dergisi XXIV, 81-93.
• Türker A., S. Y. Çizikçi & C. G. Tırıl 2019, “Samsun Bölgesi Post-Neolitik Dönem Arkeolojik Yüzey Araş¬tırması 2017 Yılı Çalışma Raporu”. AST XXXVI/1, 213-236.
• Welton L. 2010, Mobility and Social Organization on the Ancient Anatolian Black Sea Coast: An Archaeo¬logical, Spatial and Isotopic Investigation of the Cemetery at İkiztepe, Turkey. Unpublished Ph.D. The¬sis, University of Toronto. Toronto.
• Welton L. 2017, “Reforging Connections: The Black Sea Coast of Anatolia in the 4th-3rd Millennia BC”. Anatolica 52, 117-156.