Yalova, Çobankale Kazısı Sırlı Seramik Buluntuları: İlk Gözlemler

Yıl 2021, Cilt: 9, 437 - 458, 29.06.2021

Filiz İnanan Selçuk Seçkin

Öz

Çobankale adıyla tanınan kale, Yalova İli, Altınova İlçesi’nde bulunmaktadır. 11. yüzyılda inşa edilen yapının 14. yüzyıla kadar kullanıldığı düşünülmektedir. Çobankale’de 2017 yılında başlatılan kazı çalışmaları ve buluntuları, böl-gedeki yüzey araştırmalarıyla sınırlı bilgiyi genişletmesi açısından son derece önemlidir. Makalemiz konusunu oluşturan seramik buluntuların tümü, yapının temizlenmesiyle ortaya çıkan sarnıç ve çevresinde 2018 yılı sezonunda ele geçmiştir. Bu çalışma kapsamında, Çobankale kazılarının ilk seramik buluntularının değerlendirilmesi amaçlanmış ve bu değerlendirme sonucunda bu bölgede, yüzey araştırmalarında saptanan gruplardan fazlasının olduğu belgelenmiştir. Sarnıçta ele geçen seramikler Orta-Geç Ortaçağ dönemlerinin 12.-14. yüzyıllar arasına tarihlendirilen tanınmış Be-yaz Hamurlu Seramikler, Astar Boyalı Seramikler, Zeuksippus Ailesi seramikleri ve Kazıma Dekorlu Seramiklerdir. Çalışmada değerlendirilen 52 adet sırlı seramik parçasının gruplar içindeki dağılımına bakıldığında, Zeuksippus Ailesi Seramiklerinin yoğunluğu dikkat çekmektedir. 44 kaide, ağız ve amorf gövde parçası Zeuksippus Ailesi seramikleri, 3 kaide parçası Beyaz Ha-murlu Seramikler, 1 kaide parçası Astar Boyalı Seramik, 2 kazıma dekorlu kaide ve ağız parçası Kazıma Dekorlu Seramikler altında tasniflen-miştir. Ön değerlendirmede, Çobankale buluntuları içindeki başlıca grupların saptanma-sına yönelinmiştir ancak devam eden kazılar so-nucunda, belirlenen Ortaçağ seramiklerinin form ve kompozisyon özelliklerine yeni veriler eklenebileceğini öne sürmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Çobankale, Zeuksippus, Sgraffito, Sırlı Seramik, Bithynia

Glazed Pottery Findings from Excavation of Çobankale in Yalova: First Observations

Öz

Çobankale, which is located in Altınova District of Yalova, is thought to have been built in the 11th century and was inhabited until the 14th century. The excavations and finds beginning in 2017 from Çobankale are highly important in terms of expanding the information previously limited to surveys in the region. Glazed pottery finds that form the main subjectc of this paper were found in a cistern and recovered when leveling the whole inner part of the castle. In this study, the aim is to evaluate the first finds from the Çobankale excavation, and as a preliminary result document that there were more pottery groups than idenfied in the surveys in this region. The pottery finds in the cistern from 2018 belong to the well-known groups of the mid and late medieval ages, dated between the 12th and 14th centuries such as: Glazed Wahite Ware, Slip Painted Ware, Zeuxippus Family Ware and Sgraffito Ware. In consideration of distribution of 52 potsherds in the catalogue, the quantity of Zeuxippus Family Ware is noteworthy. In the catalogue 44 pieces including ring bases, rims and body pieces are classed as Zeuxippus Family Ware, 3 ring bases are classified as Glazed White Ware, one ring base classified as Slip Painted Ware, one ring base and one rim as Sgraffito Ware. In this initial re-port, the main pottery groups of Çobankale are indicated, however it can be suggested that new data could be added to these concerning the form and repertoire of the medieval pottery to be identified as a result of the ongoing excavations.

Anahtar Kelimeler

Çobankale, Zeuxippus, Sgraffito, Glazed Pottery, Bithynia

Kaynakça

• Armstrong P. 1992, “Zeuxippus Derivative Bowls From Sparta”. Ed. J. M. Sanders, Philo-lakon, Lakonian Studies in Honour of Hector Catling. Athenes, 1-9.
• Armstrong P. 2001, “From Constantinple to Lakedaimon Impressed White Wares”. The Annual of the British School at Athens, Mosaic: Festschrift for A. H. S. Megaw. BSA 8, 57-67.
• Böhlendorf-Arslan B. 2004, Glasierte Byzantinische Keramik Aus Der Turkei. İstanbul.
• Böhlendorf-Arslan B. 2018, “Gülpınar Pottery Again: Towards a Re-Evaluation of Local and Imported Wares”, Ed. F. Yenişehirlioğlu, XIth Congress AIECM3 on Medieval and Mo-dern Period Mediterranean ceramics Proceedings / XI. AIECM3 Uluslararası Orta Çağ ve Modern Akdeniz Dünyası Çanak Çömlek Kongresi Bildirileri 1, Vekam 52, 19-24 Ekim 2015, İstanbul, 279-290.
• Çaylak Türker A. 2014, “A Byzantine Settlement in Kalabaklı Valley in the Hellespontus: Kepez” . HÖYÜK 5, 69-82.
• Çömezoğlu Uzbek Ö. 2019, “İstanbul Üniversitesi Yüzey Araştırması (İSTYA) Projesi Büyükçekmece Çalışmalarında Elde Edilen Çanak Çömlek Buluntular”. Ed. E. Güldoğan, İstanbul İli Yüzey Araştırması 2016-2017 Büyükçekmece. İstanbul, 91-113.
• D’Amico E. 2007, “Glazed White Wares in the Italian Peninsula: Proposals for A Study”. Eds. B. Böhlendorf & A.O.Uysal & J. Wittle-Orr, Byzas 7, Çanak, Late Antique and Medieval Pottery and Tiles in Mediterranean Archeaological Contexts, 1-3-Haziran 2005. İstanbul, 215-238.
• Doğer L. 2005, “Kuşadası Kadıkalesi/Anaia Kazısı 2003 Yılı Bizans Dönemi Seramik Bulun-tuları”. E.Ü. Sanat Tarihi Dergisi, Lale Bulut’a Armağan XIV/1. İzmir, 105-133.
• Doğer L. 2013, Daskyleion II, Hisartepe/Daskyleion Kazısı Bizans Seramikleri. Prof. Dr. Tomris Bakır’a Armağan. İstanbul.
• Fronçois V. 1997, “Les Ateliers de Céramique byzantine de Nicée/Iznik et leur production (Xe-début XIVe siécle)”. Bulletin de correspondance hellénique 121, 411-442.
• Fronçois V. 2003, “La Céramique Byzantine et Ottomane”. Eds. B. Geyer & J. Lefort, La Bithynie au Moyen Âge, Paris, 287-308.
• Foss C. 2002, Anadolu’daki Ortaçağ Kalelerinin İncelenmesi II Nikomedia. Çev. F. Y. Ulugün, İzmit.
• Hayes J.W. 1992, Excavations At Saraçhane In İstanbul, Volume 2, The Pottery. New Jersey.
• İnalcık H. 1997, “Osman Gazi’nin İznik Kuşatması ve Bafeus Muharebesi”. Ed. E. Zacharia-dou, Osmanlı Beyliği (1300-1389). İstanbul, 78-105.
• İnanan F. 2010, “Anaia - Kadikalesi: A New Zeuxippus Ware Production Centre”. Eds. E. Doksanaltı, E. Aslan, Çağlar Boyu Ticaret ve Üretim Uluslararası Sempozyum, Proceedings of the International Symposium “Trade and Production Through the Ages”, Selçuk University, 25–28 November 2008. Konya, 115–128.
• İnanan F. 2013, “Zeuxippus Type Ceramics and Samples from Kadıkalesi/Anaia, Kusadası”. Ed. Z. Mercangöz, Byzantine Craftsmen-Latin Patrons, Reflections from the Anaian Commercial Production in the Light of the Excavations at Kadıkalesi nearby Kuşadası. İstanbul, 59-76.
• İnanan F. 2014, “Zeuksippus Tipi Seramiklerin Anadolu’daki Dağılımları”. Uludağ Üni-versitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 26, 151-168.
• İnanan F. 2016, “Nilüfer ve Mahalleleri Yüzey Araştırmalarında Ele Geçen Bizans ve Os-manlı Dönemi Seramik Buluntuları / Pottery Findings From the Byzantine and Ottoman Periods Found During Survey Research in Nilüfer and its Neighbourhood)”. Eds. M. Şahin, S. Sevim, D. Yavaş, Odryses’ten Nilüfer’e Uluslararası Nilüfer Sempozyumu (Nilüfer International Symposium 'From Odrysses to Nilüfer, 3-15 Kasım 2015. Bursa, 359-382.
• Lefort J. 2003, “Les Grandes Routes Médiévales”. Eds. B. Geyer & J. Lefort, La Bithynie au Moyen Âge,.Paris, 461-472.
• Megaw A. H. S. 1968, “Zeuxippus Ware”. The Annual of the British School at Athens (BSA) 63, 67-88.
• Megaw A. H. S. 1989 “Zeuxippus Ware Again”. BCH Supplement XVIII, 260-266.
• Megaw A. H. S. & Jones R. E., “Byzantine and Allied Pottery: A contribution by chemical analysis to problem of the origin and distribution”. The Annual of the British School at Athens (BSA) 78, 235-263.
• Mercangöz Z. & L. Doğer 2009, “Kuşadası, Kadıkalesi/Anaia Bizans Sırlı Seramikleri”. Eds. A. G. Türkmenoğlu & A. M. Özer & Ş. Demirci & M. B. Er & A. Tuncer, I. ODTÜ Arkeometri Çalıştayı. Türkiye Arkeolojisi'nde Seramik ve Arkeometrik Çalışmalar. Prof. Dr. Ufuk Esin Anısına, 7–9 Mayıs 2009. Ankara, 83-101.
• Mercangöz Z. 2013 “Latin Patrons of Commercial Production in Kadıkalesi/Anaia”. Ed. Z. Mercangöz, Byzantine Craftsmen-Latin Patrons, Reflections from the Anaian Commer-cial Production in the Light of the Excavations at Kadıkalesi nearby Kuşadası. İstanbul, 161-174.
• Niewöhner P. 2015, “Der Bischofspalast von Milet. Spätrömisches Peristylhaus und frühbyzantinische Residenz”. Archäologischer Anzeiger 2015-2, 182-273.
• Özkul-Fındık N. 2001, İznik Roma Tiyatrosu Buluntuları (1980-1995) Arasındaki Osmanlı Seramikleri. Ankara.
• Özkul-Fındık N. 2007, “Slip Painted Iznik Ceramics”. Eds. B. Böhlendorf & A. O. Uysal & J. Wittle-Orr, Byzas 7, Çanak, Late Antique and Medieval Pottery and Tiles in Mediterranean Archeaological Contexts, 1-3-Haziran 2005. İstanbul, 531-543.
• Özkul-Fındık N. 2014, İznik Sırlı Seramikleri, Roma Tiyatrosu Kazısı (1980-1995). Ankara.
• Polat T. 2016, “Milet İşi Seramiklerde Form Tipolojisi Üzerine Bir Deneme”. Sanat Tarihi Dergisi 25/2, 213-247.
• Seçkin S. 2013. “Castles of Yalova”. Ed. F. Hitzel, 14. International Congress of Turkish Art. 19-21 September 2011. Paris, 697-704.
• Seçkin S. 2018, “Tarihsel Süreçte Yalova/Altınova Çobankale”. Cedrus VI, 535-553.
• Seçkin S. 2020, “Yalova/Altınova Çobankale’de Yapılan Çalışmalar Hakkında İlk Değerlendirmeler”. 24. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildiri Özetleri, 7-9 Ekim 2020. Nevşehir, 176.
• Spieser J. M. 1996, Die Byzantinische Keramik Aus De Stadtgrabung Von Pergamon. Berlin.
• Şahin M. 2016, Bursa ve İlçeleri Arkeolojik Kültür Envanteri – II, Nilüfer İlçesi I. Kitap. Bursa.
• Şahin-Gülsefa 2017 Şahin D. & G. Gülsefa, “Bursa Tophane Seramikleri”. Uludağ Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi 18/32, 77-101.
• Uggeri S. P. 1998, “Ceramica Tipo “Zeuxippus” Dal Castello Di Kyme İn Turchia”. Kyme Eolica 32, CA 32, 70-101, Tav.I-VI.
• Vroom J. 2006, “Some Byzantine Pottery Finds From Kaman-Kalehöyük: A First Obser-vation”. Kaman-Kalehöyük 15, 163-169.
• Waksman S. Y. & V. François 2004-2005, “Vers une redéfinition typologique et analytique des céramiques byzantines du type Zeuxippus Ware”. BCH 128-129, 629-724.
• Waksman S. Y. & Ç. Girgin 2008, “Les Vestiges de Production de Céramiques des Foilles de Sirkeci (İstanbul). Premiers Elements de Caracterisation”. Anatolia Antiqua XVI, 443-469.
• Waksman S. Y. 2013, “The Identification and Diffusion of Anaia’s Ceramic Products: A Preliminary Approach Using Chemical Analysis”. Ed. Z. Mercangöz, Byzantine Craftsmen-Latin Patrons, Reflections from the Anaian Commercial Production in the Light of the Excavations at Kadıkalesi nearby Kuşadası. İstanbul, 101-112.