Cami İç Mekânlarında Tekerlekli Sandalye Uyumlu Abdest Alma Ünite Önerisi

Yıl 2022, Cilt: 10, 437 - 454, 26.06.2022

Ayşegül Durukan Esra Önal

Öz

Abdest alma ünitesinin cami kompleksinde ilksel kullanımı bir su kuyusu formu ile 622-623 yıllarında inşa edilen Mescid-ül Nebevi’de görülmektedir. Bu kullanım ile başlayan cami içinde abdest alma alanı kavramı ilerleyen zamanlarda cami kompleksinin içinde önemli bir değere sahip olmuştur. Şadırvanlar sahip oldukları estetik form nedeniyle cami merkez avlusunda değerlendirilmeye yüzyıllar boyunca devam etmiştir. Fonksiyonel bir görev taşıyan abdest alma alanları ise camilerin iç mekânlarına taşınmıştır. Bu şekilde ana abdest alma alanlarının daha mahrem, konforlu ve ergonomik bir ortama taşınması gerçekleşmiştir. Bu mekânların sahip olduğu fonksiyonel ve ergonomik kriterler bu çalışma kapsamında incelenmiş olup özellikle yürüme engellilere, yaşlılara ya da geçici olarak tekerlekli sandalye kullanımına ihtiyacı olanlara yönelik tasarım önerisi gerçekleştirilmeye çalışılmıştır. Bunun amacı geçmişten günümüze gelen cami abdesthanesi modellerinde henüz istenilen standartlarda tekerlekli sandalye kullanıcıları için abdest alma ünitelerinin yer almamasıdır. Bu noktadan hareketle belirlenen bu makale özelinde camilerimizde yürüme engellilere ve farklı nedenlerden tekerlekli sandalye kullanmak durumunda olan kişilerin ihtiyaçlarına yönelik abdest alma ünitesi tasarımı önerisinde bulunulacaktır. Yeni savlanan abdest alma ünitesi tekerlekli sandalye ile uyumlu ölçülerde tasarlana-rak öneri olarak sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Cami, Şadırvan, Abdest Alma Mekanı, Erişilebilirlik, Tekerlekli Sandalye Kullanımı, Abdest Alma Ünitesi Tasarımı

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Recommendation of Wheelchair Compatiable Ablution Unit in Mosque Interiors

Öz

The primary use of the ablution unit in the mosque complexes is seen in the Masjid-ul-Nabawi, which was built in 622-623 in the form of a water well. The concept of the ablution area in the mosque, which started with this use, gained an important value in mosque complexes. Shadirvans have continued to be used in the central courtyard of the mosque for centuries due to their fuctionality and aesthetic form. The ablution areas appointed for functional use have been moved to the interiors of the mosques. In this way, the main ablution areas were moved to a more private, comfortable and ergonomic environment. The functional and ergonomic criteria of these places have been examined within the scope of this study, and a design study has been attempted, especially for the walking disabled, the elderly or those who temporarily need wheelchair use. The purpose of this is the absence of ablution units for wheelchair users in the desired standards in the mosque ablution room models that have come from the past to the present day. This article struck by this presents a proposed design of an ablution unit that can be used in mosques by for the needs of people with walking disabilities and those who for different reasons have to use a wheelchair. The proposed ablution unit was designed in dimensions compatible with wheelchairs and presented as a design proposal

Anahtar Kelimeler

Mosque, Shadirvan, Ablution Place, Accessibility, Wheelchair Use, Ablution Unit Design

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Altınok M. & Kars M. M. 2010, “Tekerlekli Sandalye Kullanan Engellilere Yönelik Islak Mekân Düzenle¬melerinde Fonksiyonel Yaklaşımlar”. Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 20, 107-122.
• Avcı Erdemli K. 2013, “Cami Mimarisinde Kadınların Yeri ve İstanbul Müftülüğü: Camilerin Kadınlar Bölümünü Güzelleştirme (3T) Projesi”. Din ve Hayat: İstanbul Müftülüğü Dergisi 20, 66-71.
• Baltacı B. 1985, “İslam Medeniyetinde Cami”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3, 225-241.
• Bilaloğlu A. 1993, Şadırvanların Mimarideki Yeri, Onarım, Bakım, Koruma Geliştirme, Mimari ve Çevre Öğesi Olarak Kullanılma İmkânlarının Araştırılmasından Örnekler. Yayımlan¬mamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi. Antalya.
• Çetintaş S. 1944, “Türklerde Su–Çeşme-Sebil”. Güzel Sanatlar Dergisi 5, 125-147.
• Çınar H., A. R. Arslan & K. Doğar 2015, “İbadethaneler: Tekerlekli Sandalye Kullanıcılarının Kullanım Memnuniyeti”. Süleyman Demirel Üniversitesi Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi 3/3, 319-327.
• Eyice S. 1974, “Trakya’da Meydan Şadırvanları”. Mélanges Mansel, Mansel’e Armağan. Ankara, 831-862.
• Eyice S. 1993, “Cami Mimarlık Tarihi”. TDV İslam Ansiklopedisi, vol. 7. İstanbul, 56-90.
• Geyik H. 2006, Tekerlekli Sandalye Kullanıcılarının Fiziksel İş Yapabilme Kabiliyetini Ölçen ve Artıran Te¬kerlekli Sandalye Ergonometresinin Tasarımı ve İmalatı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mar¬mara Üniversitesi. İstanbul.
• Kasapoğlu A. 2006 “Abdestin Sembol ve Dinî Tecrübe Boyutu”. Diyanet İlmi Dergi 42/4, 93-108.
• Mohekar A. A., S. V. Kendre, T. N. Shah, P. D. Sonawane & S. T. Chavan 2015, “Design of an Innovative Retrofitted Tricycle for a Disabled Person”. International Journal of Advance Research Science and En-gineering 4/7, 275-288.
• Önge Y. 1972, Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Camilerinde Sebil ve Şadırvanlar. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi. Ankara.
• Önge Y. 1976, “Mimar Koca Sinan’ın Türk Mimarisine Getirdiği Bazı Yenilikler”. VIII. Türk Tarih Kong¬resi III. Ankara, 1697-1704.
• Önkal A. & Bozkurt N. 1993, “Cami Dinî ve Sosyokültürel Tarihi”. TDV İslam Ansiklopedisi, vol. 7. İstan¬bul, 46-56.
• Öztekten Ö. 2019, “Türkçe’deki Abdest Sözünün Kökeni”. Ed. M. Aça, Uluslararası Toplum ve Kültür Araştırmaları Sempozyumu. Balıkesir, 3-5 Ekim 2019. Çanakkale, 644-653.
• Rohimi R., W. W. Ismail, A. I. Yusra, M. N. Haizal, & S. Mohamed 2020, “Innovative Design Develop¬ment of Ergonomic Ablution Station for Wheelchair User”. PalArch's Journal of Archaeology of Egypt/Egyptology 17/10, 1-16.
• Salimi A. 2013, İslam Ülkelerinde Çağdaş Cami Mimarisi Sorunsalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yakın Doğu Üniversitesi. Lefkoşa.
• Sâmî Ş. 1989, Kâmûs-ı Türkî. İstanbul.
• T.C.C.D.İ.B 2021, Cami Planlama ve Tasarımı Kılavuzu.
• Tali Ş. 2009, Osmanlı Dönemi İstanbul Camilerinde Şadırvanlar. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi. Erzurum.
• Tiyek R., B. H. Eryiğit & E. Baş 2016, “Engellilerin Erişilebilirlik Sorunu ve TSE Standartları Çerçevesinde Bir Araştırma”. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 12, 225-261.
• Tosun G. 2010, Tekerlekli Sandalye Kullanıcılarına Yönelik Banyo Sağlık Gereçlerinin İşlevsellik Analizi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi. İstanbul.
• Türkyılmaz E. & İskender E. 2018, “Mimari Tasarımda Ulaşılabilirlik Kavramının Tekerlekli Sandalye Kullanıcıları Açısından İrdelenmesi”. Megaron 13/2, 297-323.