Simpsons Çizgiromanı’nda Karakterizasyon Aracı Olarak Kullanılan Edebi ve Dini Göndermelerin Türkçe Çevirisi Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2020, Sayı: 29, 161 - 187, 31.12.2020

Aslı Özlem Tarakcıoğlu , Müge Kalıpcı

https://doi.org/10.37599/ceviri.798592

Öz

Çevirmen bir metni çevirirken arasında göndermelerin de önemli bir rol oynadığı bazı unsurları hesaba katmak durumundadır. Gönderme, birçok yazarın eserinde çeşitli amaçlarla kullandığı edebi bir araçtır. Çoğunlukla, kısa ve dolaylı yoldan yapılan atıf olarak tanımlanan gönderme, edebi bir eserden ünlü bir kişiye, önemli bir tarihi olaya, popüler ürün ve sloganlara kadar her şeye atıfta bulunabilir. Üstü kapalı anlam ve bu yolla amaçlanan etkilerin kaynak kültürle iç içe olması göndermelerin çevirisini zorlu bir süreç haline getirmektedir. Zira söz konusu etkiler ve ima edilen anlamlar bir diğer kültür ve dilde muhakkak aynı değildir. Buradan hareketle, mevcut çalışma Simpsons Comics çizgi roman serisinden seçilen beş kitabı inceleyerek, söz konusu eserlerde yer alan edebi ve dini göndermeleri tespit etmek ve Türkçe’ye çevirilerinde kullanılan stratejileri ortaya çıkarmayı hedeflemektedir. Ayrıca, göndermelerin bir karakterizasyon aracı olarak nasıl kullanıldığına değinilerek, Türkiye’de göndermeler üzerine yapılan çalışmaların nispeten daha az incelenen bir yönüne de katkıda bulunmak amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda, öncelikli olarak kaynak metinde yer alan edebi ve dini göndermeler tespit edilmiş, Leppihalme’nin (1997) gönderme çevirileri için önerdiği sınıflandırmaya göre PN ve KP göndermeleri olarak kategorize edilmiş ve Türkçe çevirilerinde kullanılan stratejiler incelenmiştir Son olarak, karakterlerin dolaylı yoldan geliştirilmesi sürecinde bir araç olarak kullanılan göndermeler verilerden seçilen örneklerle tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

gönderme, karakterizasyon, çeviri, Simpsons

Simpsonlar Çizgi Romanında Karakter Oluşum Aracı Olarak Kullanılan Edebi ve Dini Göndermelerin Türkçe Çevirisi Üzerine Bir İnceleme

Öz

Çevirmen bir metni çevirirken arasında göndermelerin de önemli bir rol oynadığı bazı unsurları hesaba katmak durumundadır. Gönderme, birçok yazarın eserinde çeşitli amaçlarla kullandığı edebi bir araçtır. Çoğunlukla, kısa ve dolaylı yoldan yapılan atıf olarak tanımlanan gönderme, edebi bir eserden ünlü bir kişiye, önemli bir tarihi olaya, popüler ürün ve sloganlara kadar her şeye atıfta bulunabilir. Üstü kapalı anlam ve bu yolla amaçlanan etkilerin kaynak kültürle iç içe olması göndermelerin çevirisini zorlu bir süreç haline getirmektedir. Zira söz konusu etkiler ve ima edilen anlamlar bir diğer kültür ve dilde muhakkak aynı değildir. Buradan hareketle, mevcut çalışma Simpsons Comics çizgi roman serisinden seçilen beş kitabı inceleyerek, söz konusu eserlerde yer alan edebi ve dini göndermeleri tespit etmek ve Türkçe’ye çevirilerinde kullanılan stratejileri ortaya çıkarmayı hedeflemektedir. Ayrıca, göndermelerin bir karakter oluşum aracı olarak nasıl kullanıldığına değinilerek, Türkiye’de göndermeler üzerine yapılan çalışmaların nispeten daha az incelenen bir yönüne de katkıda bulunmak amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda, öncelikli olarak kaynak metinde yer alan edebi ve dini göndermeler tespit edilmiş, Leppihalme’nin (1997) gönderme çevirileri için önerdiği sınıflandırmaya göre PN (özel isim) ve KP (anahtar cümle) göndermeleri olarak kategorize edilmiş ve Türkçe çevirilerinde kullanılan stratejiler incelenmiştir Son olarak, karakterlerin dolaylı yoldan geliştirilmesi sürecinde bir araç olarak kullanılan göndermeler verilerden seçilen örneklerle tartışılmıştır. Analizler, PN ve KP türündeki göndermelerin çevirisinde tercih edilen stratejilerin dağılımında farklılık olduğunu ortaya koymaktadır. PN göndermelerinin çevirisinde tercih edilen stratejiler arasında aşağı yukarı dengeli bir dağılım varken, KP göndermeleri ağırlıklı olarak birebir çeviri yoluyla çevrilmiştir. Araştırmanın sonucu, incelenen göndermelerin %41'inin dolaylı olarak karakter oluşturmada dikkate değer bir işlevi olduğunu göstermektedir. Buradan hareketle, göndermelerin yazar tarafından dolaylı olarak karakter oluşturmada kullanılan önemli bir araç olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

gönderme çevirisi, karakter oluşturma, dini göndermeler, edebi göndermeler, Simpsonlar

An Analysis of the Turkish Translation of Literary and Religious Allusions as a Means of Characterization in Simpsons Comics

Öz

In translating a text, a translator will have to take several elements into account among which allusions play a significant role. Allusion is a literary device that many authors employ in their writing for various purposes. Usually defined as a brief, indirect reference in text to something that is typically well-known, an allusion can refer to anything from a literary work to a famous person, a significant event in history, famous products, or catchphrases. The interweaving of the allusive meanings and the intended effects with the source culture render the translation of allusions a challenging process as those special effects and implied meanings are not necessarily the same in other cultures or languages. Considering this fact, the present study aims to investigate the literary and religious allusions in five books selected from Simpsons Comics series to find out the most common strategies used in their translations into Turkish language. In accordance with this purpose, the study also aims to contribute to the less widely examined aspect of allusion studies in Turkey by addressing the way the above-mentioned allusions are used as a device for characterization. To this end, first the literary and religious allusions in the source text are identified and categorized into PN (Proper-name) and KP (Key-phrase) allusions according to Leppihalme’s (1997) classification for translating allusions, and analyzed to see what specific strategies are used in their Turkish translations. Finally, the allusions used to establish characters through implicit means are examined with selected examples from the data. The analyses reveal that the distribution of the strategies preferred in the translation of PN and KP allusions differ. While there is a more or less balanced distribution among the strategies preferred in translating PN allusions, KP allusions are predominantly rendered through literal translation. The result of the research shows that 41 % of the allusions in the study serve a function in indirect characterization. Thus, it can be suggested that allusion is an important tool employed by the author for building characters implicitly.

Anahtar Kelimeler

allusion translation, characterization, religious allusions, literary allusions, Simpsons Comics

Kaynakça

• Bakhtin, M. M. 1981 [1934–1935]. Discourse in the Novel. In Michael Holquist (Ed.), The dialogic imagination: Four essays by M. M. Bakhtin, (pp.259–422). Austin, TX: University of Texas Press.
• Ben-Porat, Z. (1976). The Poetics of Literary Allusion. PTL: A Journal for Descriptive Poetics and Theory of Literature, 1, 105-128.
• Chatman, S. (1993). Reading Narrative Fiction. New York: MacMillan.
• Groening, M. (1994). Simpsons Comics Extravaganza (Simpsons Comic Compilations). New York: Harper Collins Publishers.
• Groening, M. (1995). Simpsons Comics Spectacular (Simpsons Comic Compilations). New York: Harper Collins Publishers.
• Groening, M. (1996a). Simpsons Comics Simpsorama (Simpsons Comic Compilations). New York: Harper Collins Publishers.
• Groening, M. (1996b). Simpsons Comics Strike Back (Simpsons Comic Compilations). New York: Harper Collins Publishers.
• Groening, M. (2003). Simpsons Comics Madness (Simpsons Comic Compilations). New York: Harper Collins Publishers.
• Groening, M. (2013a). Simpsonlar - Hücum Vakti! (I. Kocabay, S. Canbolat, & F. Canbolat, Trans.). İstanbul: Aylak Kitap.
• Groening, M. (2013b). Simpsonlar - Makara Kukara (I. Kocabay, S. Canbolat, & F. Canbolat, Trans.). İstanbul: Aylak Kitap.
• Groening, M. (2014a). Simpsonlar - Simpsonistan (I. Kocabay, S. Canbolat, & F. Canbolat, Trans.). İstanbul: Aylak Kitap.
• Groening, M. (2014b). Simpsonlar - Hava Binbeşyüz (I. Kocabay, S. Canbolat, & F. Canbolat, Trans.). İstanbul: Aylak Kitap.
• Groening, M. (2015). Simpsonlar Delirdi (I. Kocabay, S. Canbolat, & F. Canbolat, Trans.).İstanbul: Aylak Kitap.
• Hamlin, H. (2013). The Bible in Shakespeare. OUP: Oxford.
• Harving, D.P. (1962). The Club of Hercules: Studies in the Classical Background of ‘Paradise Lost’. Urbana: University of Illionis Press. Irwin, W. (2001). What is an allusion?. Journal of Aesthetics and Art Criticism, 59(3), 287-297.
• Khairunnisa, A. (2018). A Journey to Maturity in A Walk to Remember by Nicholas Spark. Passage (6)2, 1-18.
• Lennon, P. (2004). Allusions in the press: An applied linguistic study. Berlin: Mouton de Gruyter.
• Leppihalme, R. (1997). Culture Bumps: An Empirical Approach to the Translation of Allusions. Clevedon: Multilingual Matters Ltd.
• Patmarinanta, A. and Ernawati, P. (2016). A Study on Characterization of the Main Character in “The Fault in Our Stars”. Research in English and Education (READ), 1(1), 26-33. Reams. J. (2015). Characterization in Fiction. Honors Thesis, Texas State University, Texas.
• Rowlett, S. E. (1997). An Analysis of Literary Allusions and Their Significance in Doris Betts's Heading West. Honors Thesis Project, University of Tennessee, Knoxville.
• Ruokonen, M. (2010). Cultural and textual properties in the translation and interpretation of allusions. Finland: University of Turku.
• Wheeler, L.K. (2018). Literary Terms and Definitions. Retrieved on March 11, 2020 from https://web.cn.edu/kwheeler/lit_terms_A.html