Özolguların Türkçeden Rusçaya Çevirisi Sorunu

Yıl 2020, Sayı: 29, 210 - 226, 31.12.2020

Fatih Yapıcı

https://doi.org/10.37599/ceviri.823853

Öz

Çeviri etkinliği, biçem, sözdizimi ve anlam parçacıklarından meydana gelmiş kaynak metni, anılan unsurların hedef dildeki eşdeğerleriyle yeniden oluşturmak olarak tanımlanabilir. Çeviri etkinliği basitçe bu şekilde tanımlansa da çeviriyi güçleştiren birçok unsur bulunmaktadır. Bunların başında da özolgular sayılabilir. Zira özolgular çevrilemez sözcük ya da sözcük grupları anlamına gelir. Özolguların çevrilemez olmasının temel nedeni bu sözcük ya da kavramların sadece bir kültürde bulunmasıdır. Çevirmenler, en başta karşılarına çıkan özolguları tespit etmekle yükümlüdürler. Ancak ondan sonra özolguların çevirisinde ne tür bir yol izleneceği konusunda kafa yorabilir ve çözümler ortaya koyabilirler. Kültüre has birimler olarak özolgulara en fazla rastlanan metinlerden biri masallardır. Türk masalları birçok farklı kültürden esintiler taşısalar da, Türk kültürünün en güzel taşıyıcılarından biri olarak kabul edilirler. Masallarda Türk kültürüne özgü günlük yaşam, inanışlar, birey toplum ilişkisi, örf ve adetler gibi pek çok alana ait kültürel unsurları gözlemlemek mümkündür. Masalların Türk kültüründeki yeri dikkate alınarak çalışmamızda Oğuz Tansel’e ait Al’lı ile Fırfırı adlı masallar kitabının Rusçaya çevirisi incelendi. Eserde geçen özolguların çevirmen tarafından hangi yöntemler izlenerek aktarıldığı araştırıldı. Özolguların sınıflandırılması konusunda Batı’da da sıkça başvurulan S.İ. Vlahov ve S.P. Florin’in [Çeviride Çevrilemeyen] (Neperevodimoye v perevode) adlı çalışmasından yararlanıldı. Karşılaştırmalı bir yöntem izlediğimiz çalışmamız sonucunda özolguların çevrisinde en çok yaklaşık anlam çevirisinin uygulandığını tespit ettik. Bununla birlikte diğer yöntemlerden de örnekler incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

özolgu, masal çevirisi, kültürdilbilim, eşdeğerlik

The Problem of Realia’s Translation from Turkish to Russian

Öz

Translation activity can be defined as reconstructing the source text consisting of snippets of style, syntax and meaning with the equivalents of these elements in the target language. Although translation activity is simply defined in this way, there are many factors that make translation difficult. Among these factors, “realia” leads. Because realia means untranslatable words or phrases. The main reason why “realia” cannot be translated is that these words or concepts only exist in one culture. Primarily, translators are obliged to identify realia that they encounter. Only then they can ponder what kind of path to follow in the translation of realia and come up with solutions. One of the most common texts in which encountered realia as cultural units are fairy tales. Even though they have influences from many different cultures in the historical process, Turkish tales are among the most beautiful carriers of Turkish culture. In the tales, it is possible to observe cultural elements belonging to many areas such as daily life, beliefs, individual-society relationship, customs and traditions special to Turkish culture. In this respect, in our study, the Russian translation of the book of fairy tales named Al'lı ile Fırfırı by Oğuz Tansel was examined. The methods used by the translator to translate the realia in the work were investigated. In the classification of realia, S.İ. Vlahov and S.P. Florin's work titled Untranslatable in Translation (Neperevodimoye v perevode) was used. As a result of our study, in which we followed a comparative method, we determined that approximate translation of meaning is mostly applied in the translation of realias. However, samples from other methods were also examined.

Anahtar Kelimeler

realia, fairy tale translation, linguistics of culture, equilvalence

Kaynakça

• Alişar, F. (1990). Mersin'in Musalı Köyünde Oynanan Çocuk Oyunları. İçel Kültürü. 4, 10, Ocak, 10-13.
• Bogdanoviç, G.Yu. (2004). O nekotorıh terminah sovremennoj lingvokulturologii. Kultura narodov priçornomorya. 53, 65-69.
• Demirci, K. (2001). Kafdağı. TDV İslam Ansiklopedisi. Cilt 24. İstanbul: TDV Yayınları.
• Fenenko, N.A. (2007). Lingvistiçeski status termina realiya. Vestnik VGU, Seriya: Lingvistika i mejkulturnaya kommunikatsiya. 2, Ç. 1.
• Gültek, V. (2004). Rusça-Türkçe Sözlük. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Karavin, H. (2016). Çeviri Kuramları Bağlamında Eşdeğerlik Kavramının İzini Sürmek. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 6(12), 125‐144.
• Komissarov, V. N. (1973). Slovo o perevode. Moskva: İzd. Mejdunarodnıye otnoşeniya.
• Komissarov, V. N. (1990). Teoriya perevoda (Lingvistiçeskiye aspektı). Moskva: Vısşaya şkola.
• Kurat, A. N. (1999). Rusya Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Leskov, N. (2016). Mtsenskli Lady Macbeth. Çev. Uğur Büke. İstanbul: Dedalus Kitap.
• Morsy, T. A. (2019). Newmark’ın Çeviri Yöntem Ve Stratejileri Bağlamında Teneke Romanının Arapça Çevirilerinde Yerel Kültür Unsurlarının Aktarımı Üzerine Bir İnceleme. Turkish Studies, 14(4), 2595-2624.
• Mosiyenko, L. V. (2014). Kültürdilbilimde Özolguların Sınıflandırması Sorunu. Çev. E. Uğurlutan. Kültürdilbilim, Temel Kavramlar ve Sorunlar. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Ojegov, S. İ. & Şvedova, N. Yu. (2006). Tolkovıy slovar velikogo russkogo yazıka: 80000 slov i frazeologiçeskih vrajenii. Rossiiskaya akademiya nauk. İnstitut russkogo yazıka im. V.V. Vinogradova. 4-e izd. M.: OOO “A TEMP”.
• Oyman, N.R. (2019). Bazı Anadolu Kilim Motiflerinin Sembolik Çözümlemesi. Arış Dergisi, 14, 4-22.
• Tansel, O. (2017). Al’lı ile Fırfırı. Ankara: Elips.
• Tansel, O. (2018). Al i Farfara. Skazki. Per. A.M. Jerdeva. LitRes: “Samizdat”.
• Türkçe Sözlük. (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Vlahov, S. & Florin, S. (1980). Neperevodimoye v perevode. Moskva: Mejdunarodnıye otnoşeniya.