Mesleki Doyum, İş-Aile Çatışması ve Aile-İş Çatışmasının Algılanan İş Stresi Üzerindeki Etkisi

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 32, 157 - 176, 29.11.2018

Z. Mehmet Fırat

Öz

Araştırmada, mesleki doyum, iş-aile çatışması ile aile-iş
çatışmasının öğretmenlerin algıladıkları stres üzerindeki etkileri incelenmiştir.
Örneklem 333 öğretmenden oluşturmuştur. Çalışmada korelasyonel-ilişkisel
yöntem, mesleki doyum ölçeği, algılanan stres ölçeği, iş-aile çatışması ölçeği
ve aile-iş çatışması ölçeği uygulanmıştır. Yapılan analizler sonucunda,
algılanan stresi mesleki doyumun negatif yönde, iş-aile çatışması ile aile-iş
çatışmasının ise pozitif yönde etkilediği tespit edilmiştir. Öğretmenlerin,
iş-aile çatışması ile orta düzeyde, aile-iş çatışması ile düşük düzeyde karşı
karşıya kaldıkları ve yüksek düzeyde mesleki doyum yaşadıkları ve düşük düzeyde
bir stres algıladıkları tespit edilmiştir. Çalışmanın demografik değişkenlere
göre öğretmenlerin algıladıkları stres düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık
bulunmamıştır

Anahtar Kelimeler

İş stresi, mesleki doyum, iş-aile çatışması, aile-iş çatışması

Kaynakça

• Akgemci, Tahir, ‘Örgütlerde Stres ve Yönetimi’, İktisadi ve idari Bilimler Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 1-2, Mart 2001, s. 301-310.
• Albrehct, Karl. Gerilim ve Yönetici, Çev: K. Tosun ve diğerleri. İÜ. İşletme Fakültesi Ya. No: 197, İstanbul 1988.
• Arsham, Hossein and Miodrag Lovric. Bartlett’sTest, In International Encyclopedia of Statistical Science, Springer Berlin Heidelberg, 2011, s. 87-88.
• Aydın, Şule, ‘Otel İşletmelerinde Örgütsel Stres Faktörleri: 4-5 Yıldızlı Otel İşletmeleri Uygulaması’, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 4, 2004, s. 1-21.
• Can, Halil, Organizasyon ve Yönetim. Adım Yayıncılık. Ankara 1992.
• Cinamon, Rachel Gali ve Yisrael Rich, ‘Work-Family Conflict Among Female Teachers’, Teaching and Teacher Education, 21 (4), 2005, s. 365-378.
• Cohen, Sheldon; Tom Kamarck and Robin Mermelstein, ‘A Global Measure of Perceived Stres’, Journal of Health and Social Behavior, 24 (4), 1983, s. 385–396.
• Cula, Serpil, Zehra Muluk. Temel İstatistik Yöntemleri. Başkent Üniversitesi, Ankara 2010.
• Çam, Sabahattin ve İsmail Çakır, ‘Polislerde İş Stresi Algısının Kişisel ve Göreve Bağlı Bazı Değişkenlere Göre Karşılaştırılması’, Polis Bilimleri Dergisi. Cilt: 10, No. 3, 2008, s. 21-40.
• Efeoğlu, İ. Efe ve Hüseyin Özgen, ‘İş-Aile Yaşam Çatışmasının İş Stresi, İş Doyumu ve Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkileri: İlaç Sektöründe Bir Araştırma’, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 16, Sayı: 2, 2007, s. 237-254.
• Ekinci, Hasan ve Süleyman Ekici, ‘İşletmelerde Örgütsel Stres Yönetim Stratejisi Olarak Sosyal Desteğin Rolüne İlişkin Görgül Bir Araştırma’, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 27, No:1, Mayıs 2003, s. 109-120.
• Eren, Erol. Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi. Beta Yayıncılık, İstanbul 2004.
• Ertekin, Yücel, ‘Örgüt ve Stres Üzerine Düşünceler’, Amme İdaresi Dergisi, Cilt. 26, Sayı: 1, 1993, s. 145-157.
• Eskin, Mehmet; Hacer Harlak; Fatma Demirkıran; Çiğdem Dereboy, ‘Algılanan Stres Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması: Güvenirlik ve Geçerlik Analizi’, New/Yeni Symposium Journal, Vol. 51, No. 3, 2013, s. 132-140.
• Fırat, Z.Mehmet ve Serpil Cula, ‘İş-aile Çatışması, Aile-İş Çatışması ve İş Doyumunun Öğretmenlerin Yaşam Doyumu Üzerindeki Etkisi’, Başkent Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 2, 2016, s. 146-155.
• George, Darren and Paul Mallery. Using SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference. Boston, MA: Allyn y Bacon, 2003.
• Giray, M.Deniz ve Canan Ergin, ‘Çift-Kariyerli Ailelerde Bireylerin Yaşadıkları İş-Aile ve Aile-İş Çatışmalarının Kendini Kurgulama Davranışı ve Yaşam Olayları İle İlişkisi’, Türk Psikoloji Dergisi, 21(57), 2006, s. 83-101.
• Greenhaus, Jeffrey H. ve, Gary N. Powell, ‘When Work and Family Collide: Deciding Between Competing Role Demands’, Organizational Behavior and Human Decision Processes, 90 (2), 2003, s. 291–303.
• Gutek, Barbara A.; Sabrina Searle, and Lilian Klepa, ‘Rational Versus Gender Role Explanations For Work-Family Conflict’, Journal of Applied Psychology, 76 (4), 1991, s. 560-568.
• Gümüştekin, Gülten Eren ve Ali Bircan Öztemiz, ‘Örgütsel Stres Yönetimi ve Uçucu Personel Üzerinde Bir Uygulama’, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 23, Temmuz-Aralık 2004, s. 61-85.
• Gümüştekin, Gülten Eren ve Ali Bircan Öztemiz, ‘Örgütlerde Stresin Verimlilik ve Performansla Etkileşimi’, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 14, No. 1, 2005, s. 271-288.
• Gürel, Esra Bulgurcu, ‘Duygusal Tükenmişlik, İş Stresi ve İşe Bağlılığın İş-Aile Çatışması Üzerindeki Etkisi: Amprik Bir Araştırma’, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:48, 2016, s. 349-364.
• Hair Jr, Joseph F.; William C. Black; Barry J. Babin; Rolph E. Anderson. Multivariate Data Analysis (Vol. 6), Pearson Education Limited, Essex 2006.
• Karahan, Atilla, Koray Gürpınar, Pakize Özyürek, ‘Hizmet Sektöründeki İşletmelerin Örgüt İçi Stres kaynakları: Afyon İl Merkezindeki Hastanelerde Çalışan Cerrahi Hemşirelerinin Stres kaynaklarının Belirlenmesi’, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 3, Yıl: 3, Sayı:1, Bahar 2007, s. 27-44.
• Koçyiğit, Seyhan Ç., Emine Çına Bal, Veli Öztürk, ‘Muhasebe Meslek Mensuplarının Örgütsel Stres Kaynaklarını Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma: Ankara İli Örneği’, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 2010, s. 253-275.
• Kuzgun, Yıldız ve Feride Bacanlı. PDR’de Kullanılan Ölçekler. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 2005.
• Kuzgun, Yıldız; Seher Aydemir Sevim; Zeynep Hamamcı, ‘Mesleki Doyum Ölçeğinin Geliştirilmesi’, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, Cilt: II, Sayı: 11, 1999, s. 14-18.
• Küçükusta, Deniz, ‘Konaklama İşletmelerinde İş-Yaşam Dengesinin Çalışma Yaşamı Kalitesine Etkisi’ (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2007), s. 140.
• Lei, Ming and Richard G. Lomax, ‘The Effect of Varying Degrees of Nonnormality in Structural Equation’, Modeling, Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 12: 1, 2005, s. 1-27.
• Luthans, Fred. Organizational Behaviour, Sixth Edition, McGraw-Hill Inc., New York 1992, s. 403-412.
• McGrath, Joseph E. Stress and Behavior in Organizations. Marvin D. Dunette (Ed.) Handbook of Industrial and Organizational Psychology, Chicago: Rand McNally Co, 1976, s. 1369-1370.
• Milli Eğitim İstatistikleri, ‘Örgün Eğitim; 2015/’16. http://sgb.meb.gov.tr/www/mill-egitim-istatistikleri-yayimlanmistir-orgun-egitim-2015-2016/icerik/233’, (Erişim Tarihi: 16 Mart 2016).
• Netemeyer, Richard G.; James S. Boles; Robert McMurrian, ‘Development and Validation of Work-Family Conflict and Family-Work Conflict Scales’, Journal of Applied Psychology, 80, 1996, s. 400-409.
• Özdevecioğlu, Mahmut ve Aylin Aktaş, ‘Kariyer Bağlılığı, Mesleki Bağlılık ve Örgütsel Bağlılığın Yaşam Tatmini Üzerindeki Etkisi: İş-Aile Çatışmasının Rolü’, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 28, 2007, s. 1-20.
• Özdevecioğlu, Mahmut ve Nihal Çakmak Doruk, ‘Organizasyonlarda İş-Aile ve Aile-İş Çatışmalarının Çalışanların İş ve Yaşam Tatminleri Üzerindeki Etkisi’, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 33, 2009, s. 69-99.
• Pehlivan, İnayet. Yönetimde Stres Kaynakları. Pegem Yayınları, Personel Geliştirme Merkezi, No:16, Ankara 1995, s. 12.
• Sayılır, Anıl, ‘KKTC Üniversitelerinde Çalışan İdari Personelin Hizmet İçi Eğitim İle Mesleki Doyumları Arasındaki İlişki ve Görüşleri’ Turkish International Journal of Special Education and Guidance ve Counseling, Volume: 5, İssue: 1, 2016, s. 52-60.
• Sharma, Arun, ‘The Effect of Priming Cues in Sales Interactions: Additional Perspectives’ Journal of Personal Selling and Sales Management, 16, 2 (Spring), 1996, s. 49‐52.
• Soysal, Abdullah, ‘Farklı Sektörlerde çalışan İşgörenlerde Örgütsel Stres Kaynakları: Kahramanmaraş ve Gaziantep’te Bir Araştırma’, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 2, 2009, s. 333-359.
• Sunal, Ayda Büyükşahin; Afife Başak Ok ve Seçil Keskin, ‘İş-Aile Çatışması Boyutları ile Mükemmeliyetçilik Arasındaki İlişkide Evlilik Doyumunun Düzenleyici Rolü’, DTCF Dergisi 56.1, 2016, s. 144-162.
• Swimberghe, Krist; Robert Paul Jones and Mahmoud Darrat, ‘Deviant Behavior in Retail, When Sales Associates “Go Bad”! Examining the Relationship Between the Work–Family İnterface, Job Stress, and Salesperson Deviance’ Journal of Retailing and Consurmer Services, (21), 2014, s. 424-431.
• Taslak, Soner, ‘İş-Aile Çatışmalarının Bireysel ve Örgütsel Sonuçları Üzerine Uygulamalı Bir Araştırma’, Yönetim 18(58), 2007, s. 67-75.
• Tekingündüz, Sabahattin; Aysu Kurtuldu; Sibel Öksüz, ‘İş-Aile Yaşam Çatışması, İş Tatmini ve İş Stresi Arasındaki İlişkiler’ Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3(4), 2015, s. 27-42.
• Turgut, Tülay, ‘Çalışmaya Tutkunluk: İş Yükü, Esnek Çalışma Saatleri, Yönetici Desteği ve İş-Aile Çatışması ile İlişkileri’, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 3-4, 2011, s. 155-179.
• Turunç, Ömer; Mazlum Çelik, ‘Algılanan Örgütsel Desteğin Çalışanların İş-Aile, Aile-İş Çatışması, Örgütsel Özdeşleşme ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisi: Savunma Sektöründe Bir Araştırma’, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 14 (1), 2010, s. 209-232.
• Yılmaz, Zeynep ve Mehmet Murat, ‘İlköğretim Okulu Yöneticilerinin İş Doyumları ile Örgütsel Stres Kaynakları Arasındaki İlişki’, F.Ü.Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 18, Sayı: 2, 2008, s. 203-222.
• Yüksel, İhsan, ‘İş-Aile Çatışmasının Kariyer Tatmini, İş Tatmini ve İş Davranışları ile İlişkisi’, Atatürk Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 19(2), 2005, s. 301-314.