MÜTEVAZI LİDERLİĞİN İŞ PERFORMANSI ETKİSİNDE ÇALIŞAN SESLİLİĞİNİN ARACI ROLÜ

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 56, 714 - 737, 19.03.2025

Şehnaz Sarigül Gökçe , Sebahattin Yıldız

https://doi.org/10.35408/comuybd.1529069

Öz

Mütevazı liderlik astlarını ve kendisini çok yönlü ve objektif olarak değerlendiren, astların güçlü yönlerini ön plana çıkarıp takdir eden ve geri bildiri isteyen bir liderlik şeklidir. Güncel liderlik yaklaşımlarından birisi olan mütevazı liderliğin hatalarını kabul etmek, çalışanların olumlu yönlerini ve katkılarını takdir etmek ve yeni fikirlere ve geri bildirimlere açık olmak bağlamında öğretilebilirlik özellikleri vardır. Bu çalışmanın amacı mütevazı liderliğin iş performansına etkisinde çalışan sesliliğinin aracı rolünü incelemektir. Çalışmanın kuramsal temelleri sosyal mübadele teorisi, karşılıklılık normu teorisi ve sosyal öğrenme teorisine dayanmaktadır. Araştırma neden sonuç ilişkisini açıklayacı şekilde tasarlanmıştır. Araştırmanın kapsamını bir kamu üniversitesindeki personeller oluşturmaktadır. Kolayda örnekleme yoluyla 124 akademik ve 127 idari personele anket yapılarak veriler toplanmıştır. Veriler SPSS programında analiz edilmiştir. Tanımlayıcı istatistiki analizler, korelasyon analizi ve Hayes’in Process Makrosu ile aracılık testleri yapılmıştır. Ölçeklerin geçerliliği için açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Ölçeklerin güvenilirliği Cronbach’s Alpha katsayısı ile hesaplanmıştır. Bulgulara göre çalışmanın yapıldığı kamu üniversitesinde mütevazı liderlik algısının orta düzeylerde (3,29) olduğu gözlenmiştir. Korelasyon analizi sonuçları, mütevazı liderlik ile çalışan sesliliği arasında pozitif; mütevazi liderlik ile iş performansı arasında pozitif; çalışan sesliliği ile iş performansı arasında pozitif ilişkiler olduğunu göstermiştir. Yine mütevazı liderliğin çalışan sesliliğini pozitif yönde etkilediği; mütevazı liderliğin iş performansını pozitif yönde etkilediği; çalışan sesliliğinin iş performansını pozitif yönde etkilediği; mütevazı liderliğin iş performansına etkisinde çalışan sesliliğinin aracı rolü olduğu ortaya çıkmıştır. Sonuçta mütevazı liderliğin işle ilgili çıktılara olumlu ve pozitif katkı yaptığı söylenebilir. İlerleyen çalışmalara özgü öneri ve çıkarımlarda bulunulmuştur. Tartışmalar yapılmış, araştırmacılara ve uygulayıcılara öneriler getirilmiş ve kısıtlar belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mütevazi Liderlik,, Çalışan Sesliliği,, İş Performansı

Etik Beyan

“Bu çalışma Araştırma ve Yayın Etiğine uygun olarak hazırlanmıştır.” Bu çalışma Prof. Dr. Sebahattin YILDIZ danışmanlığında Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans öğrencisi Şehnaz SARIGÜL GÖKÇE tarafından hazırlanan yüksek lisans tez çalışmasından türetilmiştir.

THE MEDIATING ROLE OF EMPLOYEE VOICE IN THE EFFECT OF HUMBLE LEADERSHIP ON JOB PERFORMANCE

Öz

Humble leadership involves a leader assessing both themselves and their subordinates from a multi-dimensional and objective perspective, appreciating the strengths and contributions of their subordinates, and seeking feedback from them. As one of the current leadership approaches, humble leadership features teachable characteristics such as: accepting limitations and mistakes, recognizing and appreciating employees’ strengths and contributions, and being open to new ideas and feedback. The aim of this study is to investigate the mediating role of employee voice in the effect of humble leadership on job performance. The theoretical foundations of the study are based on social exchange theory, the norm of reciprocity theory, and social learning theory. The research is designed to explain cause-and-effect relationships. The sample consists of employees from a public university. Data was collected through surveys administered to 124 academic and 127 administrative staff using a convenience sampling method. The data were analyzed using SPSS programme. Descriptive statistical analyses, correlation analysis, and mediation tests using Hayes' Process Macro were conducted. Exploratory and confirmatory factor analyses were performed to assess the validity of the scales. The reliability of the scales was calculated using Cronbach’s Alpha coefficient. According to the findings, the perception of humble leadership in the public university where the study was conducted was observed to be at a moderate level (3.29). According to the results of the correlation analysis, there is a significant and positive relationship between humble leadership and employee voice and job performance. Additionally, the analysis results show a significant and positive relationship between employee voice and job performance. It was also found that humble leadership affects positively employee voice; humble leadership positively affects job performance; employee voice positively affects job performance; and employee voice mediates the effect of humble leadership on job performance. In conclusion, it can be said that humble leadership contributes positively to job-related outcomes. Recommendations and implications for future studies were provided. Discussing, suggestions for researchers and practitioners were offered, and limitations were noted.

Anahtar Kelimeler

Humble Leadership, Employee Voice, Job Performance

Kaynakça

• Ali, M., Zhang L., Shah, S.J.,Khan,.S. ve Shah, A. M. (2020). Impact Of Humble Leadership on Project Success: the Mediating Role of Psychological Empowerment and İnnovative Work Behavior, Leadership and Organization Development Journal, 41, 349–367.
• Akdemir, A. ve İnal, İ. H. (2022). Z kuşağında algılanan liderlik tarzlarının takım performansı üzerine etkisi. Yönetim Bilimleri Dergisi, 20 (45), 635-666.
• Akgemci, T., Kalfaoğlu, S. ve Erkunt, N. (2019). Hizmetkâr Liderlik Davranışlarının Çalışan Sesliliğine Etkisini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 9 (2), 757-771.
• Aktaş, H. ve Şimşek, E. (2014). Örgütsel sessizlik ile algılanan bireysel performans, örgüt kültürü ve demografik değişkenler arasındaki etkileşim. Akdeniz İİBF Dergisi, 28, 24-52.
• Alimoğlu Özkan, Ardıç S., K. ve Özsoy, E. (2022). Mütevazı liderliğin yenilikçi iş davranışına etkisinde psikolojik iyi oluşun rolü. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11 (3), 1179-1191.
• Argon, T. ve Eren, A. (2004). İnsan Kaynakları Yönetimi, Ankara: Nobel.
• Arslan, A. ve Yener, S. (2016). “İşgören Sesliliği Ölçeğinin Türkçe’ye Uyarlanması Çalışması”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 14 (1), 173-191.
• Bandura, A. (1977). Social learning theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
• Bhatia R. ve Bhatia A. (2020). The psychological effect of humble leadership on employee turnover and resilience. Palarch’s Journal of Archaeology of Egypt/Egyptology, 17 (9), 6827-6856.
• Bingöl D. (2019). İnsan Kaynakları Yönetimi, İstanbul: Beta.
• Blau, P. (1964). Exchange and Power in Social Life, New York: Wiley.
• Botha L. ve Steyn R. (2022). Employee voice and innovative work behaviour: emprical evidence from. South Africa, Cogent Psychology, 9, 1-19.
• Bowen F. ve Blackmon K. (2003). Spirals of Silence: The Dynamic Effects of Diversity on Organizational Voice. Journal of Management Studies, 40 (6), 1393-1417.
• Bulut, H. ve Meydan, C.H. (2018). Liderlik Tarzlarının Çalışanların Ses Verme Davranışına Etkisi, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 73 (1), 223-244.
• Çelik, Ç. ve Büyükbeşe, T. (2022). Örgütsel Demokrasi’nin Örgütsel Performansa Etkisinde Örgütsel Sesliliğin Aracı Rolü” Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 18 (3), 912-928.
• Çoban, O. (2019). Okul müdürlerinin hizmetkar liderlik davranışları ile öğretmenlerin iş doyumu arasındaki ilişkiler. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi. Denizli.
• Çöl, G. (2008). Algılanan Güçlendirmenin İşgören Performansı Üzerine Etkileri. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 9 (1), 35-46.
• Doğan, S. ve Kır, A. (2018). Örgütsel sessizlik, tükenmişlik sendromu ve çalışan performansı ilişkisi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İİBF Dergisi, 11(4), 1-14.
• Erkal, P. (2022). Pozitif Psikolojik Sermayenin Örgütsel Sessizlik ve İşgören Performansı Üzerine Etkisi. BAUNSOBED, 25 (47), 109-125.
• Farrell, D. ve Rusbult C. E. (1992). Exploring the Exit, Voice, Loyalty, and Neglect Typology: The Influence of Job Satisfaction, Quality of Alternatives, and Investment Size. Employee Responsibilities and Rights Journal, 5, 201-218.
• Gouldner, W. A. (1960) The Norm of Reciprocity: A Preliminary Statement. American Sociological Review, 25 (2), 161-178.
• Göktürk, D. ve Ağın, E. (2020). Liderlik çalışmalarında takipçi (follower) merkezli yaklaşıma ilişkin bir değerlendirme. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (4), 191-210.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin.
• Hair, J.F., Black, C. W., Babin, B.J., ve Anderson, R.E. (2014). Multivariate Data Analysis, Essex: Pearson.
• Hefferon, K. ve Boniwell, I. (2018). Pozitif Psikoloji: Kuram, Araştırma ve Uygulamalar (Çev: T. Doğan), Ankara: Nobel.
• Hirschman A. O. (1970) Exit, Voice and Loyalty: Responses to Decline in Firms, Organizations, and States, London: Harvard University Press.
• Işık, M., ve Kızıltuğ, S. (2022). Karanlık liderlik algısının işgören performansı ve iş tatminine etkisi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21 (43), 307-326.
• Karabey, C. N. ve Alioğulları, Z. D. (2020). Etik Liderlik, Politik Beceri ve Güç Mesafesi Yöneliminin Çalışan Sesliliğine Etkisi”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24 (Aralık Özel Sayı) , 37-56.
• Kapu, H., Yıldız, S. ve Bukni, T. M. (2020). Pozitif psikoloji bağlamında psikolojik sermaye, duygusal emek ve iş performansı arasındaki ilişkiler. KAÜİİBFD, 11 (22), 788- 815.
• Kelemen, T. K., Matthews, S. H., Matthews, M. J. ve Henry, S. E. (2023). Humble leadership: A review and synthesis of leader expressed humility. Journal of Organizational Behavior, 44 (2), 202–224.
• Kerse, G., Koçak, D. ve Özdemir, Ş. (2020). Mütevazı Liderlik Ölçeğinin Türkçe Uyarlaması ve Mütevazı Liderliğin Seslilik Davranışına Etkisi: Kuşak Farklılığının Düzenleyici Rolü. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12 (2), 1769-1787.
• Kim, J., MacDuffie, J. P. ve Pil, F. K. (2010). Employee voice and organizational performance: Team versus representative influence. Human relations, 63 (3), 371-394.
• Kirkman, B. L. ve Rosen, B. (1999). Beyond Self-Management: Antecedents and Consequences of Team Empowerment, Academy of Management Journal, 42 (1), 58-74.
• Liu, C. Y. (2016). Does humble leadership behavior promote employees’ voice behavior? – Adual mediating model, Open Journal of Business and Management, 4 (4), 731-740
• Luo Y., Zhang Z., Chen Q., Zhang K., Wang Y. ve Peng J.(2022). Humble leadership and its outcomes”: A meta-analysis, Frontiers in Psychology, 13, 1-17.
• Ma, C., Wu, C. H., Chen, Z. X., Jiang, X. ve Wei, W. (2020). Why and when leader humility promotes constructive voice: a crossover of energy perspective. Personnel Review, 49 (5), 1157-1175.
• Morrison, E. W. (2011). Employee Voice Behavior: Integration and Directions For Future Research, The Academy of Management Annals, 5 (1), 373–412.
• Morris, J.A., Brotheridge, C.M. ve Urbanski, J.C. (2005). Bringing humility to leadership: Antecedents and consequences of leader humility” Human Relations, 58, 1323-1350.
• Motowidlo, S. J., Borman, W. C., Schmit, M. J. (1997). A Theory of İndividual Differences in Task and Contextual Performance. Human Performance, 10 (2), 71–83.
• Nielsen, R., Marrone, J. A. ve Slay, H.S. (2010). A New Look at Humility: Exploring the Humility Concept and Its Role in Socialized Charismatic Leadership, Journal of Leadership and Organizational Studies, 17, 33-43.
• Nunnally, J. C. (1978). Psychometric theory (2nd ed.). New York: McGraw-Hill.
• Owens, B. P. ve Hekman, D. R. (2012). Modeling how to grow: An inductive examination of humble leader behaviors, contingencies, and outcomes, Academy of Management Journal, 55 (4), 787-818.
• Owens, B. P., Johnson, M. D., and Mitchell, T. R. (2013). Expressed humility in organizations: Implications for performance, teams, and leadership. Organization Science, 24 (5), 1517-1538.
• Özer, Ö., Özkan, O., Özmen, S. ve Üzümcü, F. (2021). Mütevazı liderlik işten ayrılma niyetini etkiler mi? Hemşireler üzerinde bir araştırma. Bingöl Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5 (2), 455-469.
• Özgenel, M. ve Aktaş. A. (2020). Okul müdürlerinin liderlik stillerinin öğretmen performansına etkisi. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi, 3 (2), 1-18.
• Özyılmaz, B. ve Oral Ataç, L. (2019). Paternalistik Liderlik Algısının Çalışan Sesliliğine Etkisi: Gıda Sektörü Çalışanları Üzerine Bir Araştırma. Yönetim ve Ekonomi, 26 (2), 397-410.
• Rego, A., Owens, B., Yam, K. C., Bluhm, D., Cunha, M. P. E., Silard, A., ... ve Liu, W. (2019). Leader humility and team performance: Exploring the mediating mechanisms of team PsyCap and task allocation effectiveness, Journal of management, 45 (3), 1009-1033.
• Saruhan, Ş. ve Özdemirci, A. (2013). Bilim, Felsefe ve Metodoloji, İstanbul: Beta. Shaw, K. ve Mao, J. (2023). Leader–follower congruence in humility and follower voice: the mediating role of affective attachment. Current Psychology, 42, 486–495.
• Sigler, T.H. ve Pearson, C.M. (2000). Creating an Empowering Culture: Examining the Relationship Between Organizational Culture and Perceptions of Empowerment, Journal of Quality Management, 5, 27-52.
• Şahin, H. ve Yalçın, B. (2017). Örgütsel sessizlik ve çalışanların performansları arasındaki ilişki: İzmir ili çiğli ilçesi devlet ilkokullarına ilişkin bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 15 (3), 60-90.
• Şehitoğlu, Y. (2010). Örgütsel sessizlik, örgütsel vatandaşlık davranışı ve algılanan çalışan performansı ilişkisi. Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi. Kocaeli.
• Tayfun, A. Ve Çatır, O. (2013). Örgütsel Sessizlik ve Çalışanların Performansları Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 5 (3), 114-134.
• Van Dyne, L.ve LePine, J. A. (1998). Helping and Voice Extra-Role Behaviors: Evidence of Construct and Predictive Validity, Academy of Management Journal, 41 (1), 108-119.
• Yalçınsoy, A. (2018). Algılanan Örgütsel Sessizlik ve İşgören Sessizliği Davranışının İşgören Performansına Etkisinin Analizi. The Journal of Social Science, 2 (3), 1-11.
• Yang B, Shen Y. ve Ma, C. (2022). Humble Leadership Benefits Employee Job Performance: The Role of Supervisor–Subordinate Guanxi and Perceived Leader Integrity. Frontiers in Psychology. 13, 936842.
• Ye, X. (2019). Humble Leadership and Employee Performance: Examining A Moderated-Mediation Model. 4th International Symposium on Management, Economics, E-business and Marketing. 5-6 Ekim 2019. Vietnam. 566-572.
• Yelboğa A. (2006). Kişilik özellikleri ve iş performansı arasındaki ilişkinin incelenmesi. İş, Güç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 8 (2), 196-211.
• Yıldız, S. Savcı, G. ve Kapu, H. (2014). Motive Edici Faktörlerin Çalışanların İş Performansına ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 21 (1), 233- 249.
• Yıldız, S. (2010). Entelektüel Sermaye Faaliyet Raporu Önerisi: Özel Sermayeli Mevduat Bankalarında Bir Araştırma. Bankacılar Dergisi, 75, 34-50.
• Zengin, Y. (2019). Karanlık liderliğin örgütsel seslilik ve iş tatmini üzerindeki etkisi. KAÜİİBFD, 10 (19), 310-337. Zhou, F. ve Wu, Y. J. (2018). How humble leadership fosters employee innovation behavior. Leadership and Organization Development Journal, 39 (3), 375-387.
• Zhou, X., Wu, Z., Liang, D., Jia, R., Wang, M., Chen, C. ve Lu, G. (2021). “Nurses' voice behaviour: The influence of humble leadership, affective commitment and job embeddedness in China”. Journal of Nursing Management, 29 (6), 1603-1612.
• Zhu, Y., Zhang, S. ve Shen, Y. (2019). Humble leadership and employee resilience: Exploring the mediating mechanism of work-related promotion focus and perceived ınsider ıdentity, Frontiers in Psychology, 10, 1-9.