ORGANIZATIONAL DEHUMANIZATION SCALE- SHORT FORM: A STUDY ON THE TURKISH VALIDITY AND RELIABILITY

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 56, 1037 - 1055, 19.03.2025

Muhammet Tortumlu

https://doi.org/10.35408/comuybd.1595803

Öz

For many years, research aimed at understanding employee behavior has emphasized that employees are emotional beings and that their psychological states have a significant impact on their workplace attitudes and performance. In this context, employees' perception of feeling valued as human beings plays a critical role in their level of commitment and job satisfaction. The concept of organizational dehumanization, which refers to situations where this perception is weakened, serves as a warning mechanism for addressing employees' emotional and social needs. Particularly in an increasingly digitalized world, where individuals are becoming physically more distant from one another, measuring employees' perceptions of their human value has become increasingly vital. This study aims to adapt into Turkish the 5-item short form of the Organizational Dehumanization Scale, which was originally developed as an 11-item scale by Caesens et al. (2017) and later shortened by Lagios et al. (2024). The study focuses on examining the validity and reliability of the scale in the Turkish context. The research sample consists of 245 white-collar employees working in various sectors in Turkey. As part of the psychometric analyses, Exploratory Factor Analysis (EFA) and Confirmatory Factor Analysis (CFA) were conducted, along with criterion-related validity and reliability tests. During the adaptation process, the Job Satisfaction Scale and the Turnover Intention Scale were used to assess the criterion-related validity of the scale. The findings indicate that the short form of the Organizational Dehumanization Scale is a valid and reliable measurement tool in the Turkish context. The results further demonstrate a negative relationship between organizational dehumanization and job satisfaction, while revealing a positive relationship between organizational dehumanization and turnover intention.

Anahtar Kelimeler

Organizational dehumanization, Job satisfaction, Intention to leave

ÖRGÜTSEL İNSANDIŞILAŞTIRMA ÖLÇEĞİ KISA FORMU: TÜRKÇE GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Öz

Çalışan davranışını anlamaya yönelik uzun yıllardır yapılan araştırmalar, çalışanın duygusal bir varlık olduğunu ve psikolojik durumlarının iş yerindeki tutum ve performans üzerinde büyük bir etkisinin bulunduğunu vurgulamaya devam etmektedir. Bu çerçevede, çalışanların kendilerini bir insan olarak değerli hissetme algısı, iş yerindeki bağlılık ve memnuniyet düzeyleri üzerinde kritik bir rol oynamaktadır. İşte bu algının zayıfladığı durumları ifade eden örgütsel insandışılaştırma kavramı, çalışanların duygusal ve sosyal ihtiyaçlarına yönelik bir uyarı mekanizması olarak önem taşımaktadır. Özellikle dijitalleşen dünyada ve insanların fiziksel olarak birbirinden uzaklaştığı bir dönemde, çalışanların insani değerlerine yönelik algılarının ölçülmesi giderek daha da hayati hale gelmiştir. Bu çalışma, Caesens ve diğerleri (2017) tarafından geliştirilen 11 maddelik Örgütsel İnsandışılaştırma Ölçeğinin, Lagios ve diğerleri (2024) tarafından kısa versiyona indirgenmiş olan 5 maddelik formunu Türkçeye uyarlamayı amaçlamaktadır. Araştırma, ölçeğin Türkçe bağlamında geçerlilik ve güvenilirlik özelliklerini incelemeye odaklanmıştır. Araştırma grubunu, Türkiye'de çeşitli sektörlerde çalışan 245 beyaz yakalı birey oluşturmaktadır. Psikometrik analizler kapsamında, Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) ve Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) gerçekleştirilmiş; ayrıca ölçüt bağıntılı geçerliği ve güvenilirlik testleri uygulanmıştır. Uyarlama sürecinde, ölçeğin ölçüt bağıntılı geçerliğini değerlendirmek amacıyla iş tatmini ölçeği ve işten ayrılma niyeti ölçeği kullanılmıştır. Çalışma sonuçları, Örgütsel İnsandışılaştırma Ölçeği Kısa Formunun Türkçe bağlamında geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı olduğunu göstermiştir. Sonuçlar, örgütsel insandışılaştırma ile iş tatmini arasında negatif yönlü, işten ayrılma niyeti ile ise pozitif yönlü bir ilişki olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel İnsandışılaştırma, İş tatmini, işten ayrılma niyeti

Kaynakça

• Ariño-Mateo, E., Ramírez-Vielma, R., Arriagada-Venegas, M., Nazar-Carter, G., ve Pérez-Jorge, D. (2022). Validation of the Organizational Dehumanization Scale in Spanish-Speaking Contexts. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(8), 4805.
• Arthur, W. Jr., Hagen, E., ve George, F. Jr. (2021). The Lazy or Dishonest Respondent: Detection and Prevention. Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behavior, 8(1), 105-137.
• Bell, C. M., ve Khoury, C. (2016). Organizational Powerlessness, Dehumanization, and Gendered Effects of Procedural Justice. Journal of Managerial Psychology, 31(2), 570-585.
• Bell, C. M., ve Khoury, C. (2011). Organizational De/Humanization, Deindividuation, Anomie, and in/Justice. S. Gilliland, D. Steiner ve D. Skarlicki (Ed.), Emerging Perspectives on Organizational Justice and Ethics içinde (s. 167-197). Charlotte, NC: IAP Information Age Publishing.
• Belmi, P., ve Schroeder, J. (2021). Human “Resources”? Objectification at Work. Journal of Personality and Social Psychology, 120(2), 384.
• Bilginoğlu, E., ve Yozgat, U. (2022). Örgütsel İnsandışılaştırma ve İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişkide, İşe Angaje Olma ve İş Tatmininin Aracı Rolü. Journal of Management and Economics Research, 20(1), 1-18.
• Bonett, D. G. (1980). Significance Tests and Goodness of Fit in the Analysis of Covariance Structures. Psychological Bulletin, 88(3), 588-606.
• Bowling, N. A., Gibson, A. M., Houpt, J. W., ve Brower, C. K. (2021). Will the Questions Ever End? Person-Level Increases in Careless Responding During Questionnaire Completion. Organizational Research Methods, 24(4), 718-738.
• Brayfield, A. H., ve Rothe, H. F. (1951). An Index of Job Satisfaction. Journal of Applied Psychology, 35(5), 307.
• Browne, M. W., ve Cudeck, R. (1992). Alternative Ways of Assessing Model Fit. Sociological Methods & Research, 21(2), 230-258.
• Büyüköztürk, Ş., Akgün, E. Ö., Özkahveci, Ö., ve Demirel, F. (2004). Güdülenme ve Öğrenme Stratejileri Ölçeğinin Türkçe Formunun Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 4(2), 207-239.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (21. Basım). Ankara: Pegem Akademi.
• Caesens, G., Stinglhamber, F., Demoulin, S., ve De Wilde, M. (2017). Perceived Organizational Support and Employees’ Well-Being: The Mediating Role of Organizational Dehumanization. European Journal of Work and Organizational Psychology, 26(4), 527-540.
• Christoff, K. (2014). Dehumanization in Organizational Settings: Some Scientific and Ethical Considerations. Frontiers in Human Neuroscience, 8, 748.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları (3. Baskı). Pegem Akademi.
• Fayers, P. M., ve Hand, D. J. (1997). Factor Analysis, Causal Indicators, and Quality of Life. Quality of Life Research, 6(2), 139-150.
• Fisher, G. G., Matthews, R. A., ve Gibbons, A. M. (2016). Developing and Investigating the Use of Single-Item Measures in Organizational Research. Journal of Occupational Health Psychology, 21(1), 3.
• Haslam, N. (2006). Dehumanization: An Integrative Review. Personality and Social Psychology Review, 10(3), 252-264.
• Heggestad, E. D., Scheaf, D. J., Banks, G. C., Monroe Hausfeld, M., Tonidandel, S., ve Williams, E. B. (2019). Scale Adaptation in Organizational Science Research: A Review and Best-Practice Recommendations. Journal of Management, 45(6), 2596-2627.
• Hu, L. T., ve Bentler, P. M. (1999). Cutoff Criteria for Fit Indexes in Covariance Structure Analysis: Conventional Criteria Versus New Alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55.
• Judge, T. A., Locke, E. A., Durham, C. C., ve Kluger, A. N. (1998). Dispositional Effects on Job and Life Satisfaction: The Role of Core Evaluations. Journal of Applied Psychology, 83(1), 17.
• Keser, A., ve Bilir, K. B. Ö. (2019). İş Tatmini Ölçeğinin Türkçe Güvenilirlik ve Geçerlilik Çalışması. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(3), 229-239.
• Kline, R. B. (2015). Principles and Practice of Structural Equation Modeling (4. Basım). New York: Guilford Publications.
• Kruyen, P. M., Emons, W. H., ve Sijtsma, K. (2013). On the Shortcomings of Shortened Tests: A Literature Review. International Journal of Testing, 13(3), 223-248.
• Kuzucu, Y. (2008). Duygusal Farkındalık Düzeyi Ölçeğinin Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(29), 51-64.
• Küçükusta, D. (2007). Konaklama İşletmelerinde İş-Yaşam Dengesi Sorunları ve Çözüme Yönelik Yaklaşımlar. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(3).
• Lagios, C., Restubog, S. L. D., Garcia, P. R. J. M., He, Y., ve Caesens, G. (2023). A Trickle-Out Model of Organizational Dehumanization and Displaced Aggression. Journal of Vocational Behavior, 141, 103826.
• Lagios, C., Stinglhamber, F., Restubog, S. L. D., Lagios, N., Brison, N., ve Caesens, G. (2024). When Organizational Dehumanization Hits Home: Short-Scale Validation and Test of a Spillover–Crossover Model. Journal of Occupational and Organizational Psychology. https://doi.org/10.1111/joop.12493
• McGregor, D. (1960). The human side of enterprise. McGraw-Hill.
• Nguyen, N., ve Stinglhamber, F. (2021). Emotional Labor and Core Self-Evaluations as Mediators Between Organizational Dehumanization and Job Satisfaction. Current Psychology, 40(2), 831-839.
• Oktay, S., ve Söyük, S. (2024). Örgütlerde Kaynağın İnsanın Önüne Geçmesi: Örgütsel İnsandışılaştırma Üzerine Sistematik Bir Derleme. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 820-835.
• Özmen, M. (2022). Örgütsel İnsandışılaştırma. F. Çelebi (Ed.), İşletme Biliminden Seçkin Araştırmalar (s. 160-168)., Duvar Yayınları: Ankara
• Robinson, J. P., Shaver, P. R., ve Wrightsman, L. S. (1991). Criteria for Scale Selection and Evaluation. Measures of Personality and Social Psychological Attitudes, 1(3), 1-16.
• Smith, G. T., McCarthy, D. M., ve Anderson, K. G. (2000). On the Sins of Short-Form Development. Psychological Assessment, 12(1), 102.
• Stanton, J. M., Sinar, E. F., Balzer, W. K., ve Smith, P. C. (2002). Issues and Strategies for Reducing the Length of Self‐Report Scales. Personnel Psychology, 55(1), 167-194.
• Stinglhamber, F., Nguyen, N., Ohana, M., Lagios, C., Demoulin, S., ve Maurage, P. (2023). For Whom and Why Organizational Dehumanization is Linked to Deviant Behaviours. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 96(1), 203-229.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları. 3(6), 49-74.
• Tortumlu, M., ve Uzunbacak, H. H. (2022). Çalışma Arkadaşları Etkileşimi: Bir Ölçek Uyarlama Çalışması. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(2), 143-157.
• Wayne, S. J., Shore, L. M., ve Liden, R. C. (1997). Perceived Organizational Support and Leader-Member Exchange: A Social Exchange Perspective. Academy of Management Journal, 40(1), 82-111.