RELATIONSHIP BETWEEN TAXATION AND ECONOMIC GROWTH: AN ANALYSIS FOR TÜRKİYE AND SELECTED COUNTRIES

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 57, 1501 - 1530, 23.07.2025

Gamze Asena Akgöl , Musa Gök

https://doi.org/10.35408/comuybd.1552083

Öz

Since its establishment, the Republic of Türkiye has undergone various political, economic, and social changes that have shaped its tax structure and guided its tax policies. The impact of changes in the tax structure on economic growth has been examined through different economic approaches and scientific methods. In this context, Solow's (1956) Neoclassical growth models and Romer's (1986) Endogenous growth models have provided significant theoretical frameworks. The effects of tax revenues on economic growth have been analyzed, particularly in recent years, through empirical studies conducted in various countries. This study comparatively examines the effects of tax revenues on economic growth in developed and developing countries. Analyses were conducted using the Bootstrap Panel Causality Test developed by Kónya (2006) for Türkiye and five selected developed countries (Denmark, Australia, France, Germany, and the United States). The primary objective of the study is to determine whether the results for Türkiye, as a developing country, converge with those of the selected developed countries. The findings reveal a similar trend across all six countries examined. A significant and negative Granger causality relationship was found from tax revenues to economic growth. Conversely, a significant and positive relationship was identified from economic growth to tax revenues. These results indicate that Türkiye’s economic structure and tax policies share certain similarities with those of developed countries. Furthermore, the findings suggest that the relationship between taxes and growth may vary depending on the economic structures and levels of development of countries, although general trends show parallels. This highlights the necessity of carefully evaluating the effects of tax policies on economic growth at both national and international levels. In this regard, the results underscore the importance for policymakers to consider the potential impacts of tax policies on economic growth when shaping their strategies.

Anahtar Kelimeler

Taxation , Tax Policy , Economic Growth , Bootstrap Causality Test

VERGİLEME VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: TÜRKİYE VE SEÇİLİ GELİŞMİŞ ÜLKELER İÇİN BİR ANALİZ

Öz

Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan itibaren yaşadığı siyasi, ekonomik ve sosyal değişimler, vergi yapısını şekillendirmiş ve uygulanacak vergi politikalarına yön vermiştir. Vergi yapısındaki değişimlerin ekonomik büyüme üzerindeki etkileri, farklı iktisadi yaklaşımlar ve bilimsel yöntemlerle incelenmiştir. Bu bağlamda, Solow’un (1956) Neoklasik büyüme modelleri ile Romer’in (1986) öncülük ettiği İçsel büyüme modelleri önemli birer teorik çerçeve sunmuştur. Vergi gelirlerinin ekonomik büyüme üzerindeki etkisi, bu teoriler doğrultusunda özellikle son yıllarda çeşitli ülkeler üzerinde yapılan deneysel araştırmalarla ele alınmıştır. Bu çalışma, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde vergi gelirlerinin ekonomik büyümeye etkisini karşılaştırmalı olarak incelemektedir. Türkiye ve seçilen beş gelişmiş ülke (Danimarka, Avustralya, Fransa, Almanya ve ABD) için analizler, Kónya (2006) tarafından geliştirilen Bootstrap Panel Nedensellik Testi ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın temel amacı, gelişmekte olan bir ülke olan Türkiye’nin, vergi gelirleri ve ekonomik büyüme ilişkisi bağlamında gelişmiş ülkelerle sonuçlarının yakınsama gösterip göstermediğini ortaya koymaktır. Analiz bulguları, incelenen altı ülkenin tamamında benzer bir eğilim olduğunu göstermektedir. Vergi gelirlerinden ekonomik büyümeye doğru anlamlı ve negatif yönlü bir Granger nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Bununla birlikte, ekonomik büyümeden vergi gelirlerine doğru anlamlı ve pozitif bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Bu sonuçlar, Türkiye’nin ekonomik yapısının ve vergi politikalarının, gelişmiş ülkelerle belirli açılardan benzerlik taşıdığına işaret etmektedir. Ayrıca, çalışmada elde edilen bulgular, vergi ve büyüme ilişkisinin ülkelerin ekonomik yapıları ve gelişmişlik düzeylerine bağlı olarak farklılık gösterebileceğini ancak genel eğilimlerin paralellik gösterebileceğini ortaya koymaktadır. Bu durum, vergi politikalarının ekonomik büyüme üzerindeki etkilerinin hem ulusal hem de uluslararası düzeyde dikkatle değerlendirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Bu bağlamda, elde edilen sonuçlar, politika yapıcıların vergi politikalarını belirlerken ekonomik büyüme üzerindeki olası etkileri dikkate almalarının önemini bir kez daha ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Vergileme , Vergi Politikası , Ekonomik Büyüme , Bootstrap Nedensellik Testi

Kaynakça

• 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu. (2003, 12 10). Türkiye Büyük Millet Meclisi.
• Açıkgöz, Ş. (2008). Türkiye’de Vergi Gelirleri, Vergi Yapısı Ve İktisadi Büyüme İlişkisi: 1968-2006. Ekonomik Yaklaşım, 91-113.
• Ağar, S. (2013). Kamu Kurumları (Hizmet Yerinden Yönetim Kuruluşları) Teorisi. www.idare.gen.tr: www.idare.gen.tr/agar-kamukurumlari.htm adresinden alındı
• Ahn, E. (2021, Temmuz 19). Changes Ahead for Property Tax in Australia. International Tax Review: https://www.internationaltaxreview.com/article/b1sktj9lp0qhgj/changes-ahead-for-property-tax-in-australia adresinden alındı
• Akıncı, A., & Usta, S. (2021). Almanya'da Yerel Yönetimlerin İdari ve Mali Yapısı. Ç. Akman, & İ. A. Acar içinde, Dünyada Yerel Yönetimler ve Mali Yapıları (s. 17-52). Ankara: Atlas Akademik Basım Yayın Dağıtım.
• Aksümer, E. (2014). Fransız Vergi Sistemine Genel Bir Bakış. Vergi Raporu, 63-70.
• Armağan, R., & Dikmen, S. (2015). İskandinav Ülkeleri Vergi Sistemleri ve Gelirlerinin Karşılaştırmalı Bir Analizi. AKÜ İİBF Dergisi, 67-81.
• Arnold, J. M. (2008). Do Tax Structures Affect Aggregate Economic Growth? OECD Publishing.
• Australian Government The Treasury. (2013). At a Glance. The Treasury: https://treasury.gov.au/review/tax-white-paper/at-a-glance adresinden alındı
• Australian Government the Treasury. (tarih yok). Australian Treasury, at a glance. https://treasury.gov.au/review/tax-white-paper/at-a-glance adresinden alındı
• Australian Trade and Investment Commission. (2022). Do I need to charge Goods and Services Tax (GST) on sales to overseas customers? Australian Government Australian Trade and Investment Commission.
• Bağlı, M. S. (2011). Alman Yerel Yönetim Yapısı. Türk İdare Dergisi, 43-74.
• Corporate Income Tax (CIT) Rates. (2022). pwc: https://taxsummaries.pwc.com/quick-charts/corporate-income-tax-cit-rates adresinden alındı
• Çelik, S., & Direkci, T. B. (2013). Türkiye'de 2001 Krizi Öncesi ve Sonrası Dönemler İçin Dış Borç Ekonomik Büyüme İlişkisi. - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 111-135.
• Çiftçi, D. D. (2015, Mart). Finansal Gelişme ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Bir Genişletilmiş Solow Büyüme Modeli Denemesi ve Ampirik Uygulama. Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• (2015). Danish Ministry of Taxation.
• Demir, İ. C. (2008). ABD Vergi Sistemi ve Gelir İdaresi. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İİBF Dergisi, 275-297.
• Demir, M., & Sever, E. (2017). Vergi Gelirleri Ekonomik Büyüme İlişkisi:OECD Ülkelerine İlişkin Panel Veri Analizi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 51-66.
• Demircan, E. S. (2003). Vergilendirmenin Ekonomik Büyüme Ve Kalkınmaya Etkisi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 97-116.
• Dileyici, D., & Özkıvrak, Ö. (2010). Bütçe Anlayışındaki Değişim Süreci: Denk Bütçe İlkesinin Erozyonu ve Açık Bütçe Politikası. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi.
• Dinçer, M. R., & Kalelioğlu, M. (2013). Gelirin Tespiri ve Vergilendirilmesi:Safi Artış Teorisi,Kaynak Teorisi. Ufuk Üniversitesi SBE Dergisi, 85-104.
• Dinopoulos, E., & Şener, F. (2003). New Directions in Schumpeterian Growth Theory.
• Durkaya, M., & Ceylan, S. (2006). Vergi Gelirleri ve Ekonomik Büyüme . Maliye Dergisi, 79-89.
• Elmendorf, D. W., & Mankiw, N. G. (1998). Government Debt. National Bureau of Economic Research.
• Erichsen, S., & Egesberg, M. R. (2017). Value Added Tax in Denmark. pwc.
• Ertekin, Ş. (2020). Türkiye’de Kamu Kesimindeki Büyümenin İşsizlik Üzerindeki Etkisi: 1980 Sonrası Dönem Analizi. İzmir İktisat Dergisi , 141-154.
• Eryılmaz, B. (2008). Bürokrasi ve Siyaset, Bürokratik Devletten Etkin Yönetime. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Eurofiscalis. (2022). Excise duties for distance selling companies in Germany. Eurofiscalis: https://www.eurofiscalis.com/en/excise-duties-germany/ adresinden alındı
• Fox, L. (2022). Explainer: What does cutting fuel excise mean for the government, and for Australians? Grattan Institute.
• French Property. (2022). https://www.french-property.com/news/tax_france/income_tax_rates_bands_2022 adresinden alındı
• Gönel, F. D. (2013). Kalkınma Ekonomisi. Ankara: Elif Yayınevi.
• Gözen, S., & Artuç, T. (2020). Alman Vergi Sistemi. A. Tekin, & E. N. Sağdıç içinde, Vergi Sistemleri: Seçilmiş Ülke Örnekleri (s. 65-92).
• H&R Block Tax Accountants. (2022). Understanding the Australian Income Tax System. H&R Block: https://www.hrblock.com.au/tax-academy/australian-income-tax-system#:~:text=Australia%20has%20a%20progressive%20tax,the%20tax%20rates%20kick%20in. adresinden alındı
• https://skat.dk/data.aspx?oid=2244282. (tarih yok). Types of Tax. skat.dk: https://skat.dk/data.aspx?oid=2244282 adresinden alındı
• Jensen, P. Ø. (2022, 21 Şubat). Denmark Individual - Other taxes. pwc: https://taxsummaries.pwc.com/denmark/individual/other-taxes#:~:text=Property%20owners%20are%20obligated%20to,1998%2C%20a%20deduction%20is%20granted. adresinden alındı
• Johansson, Å., Heady, C., Arnold, J. M., Brys, B., & Vartia, L. (2008). Taxation and Economic Growth. OECD Economic Department Working Papers.
• Kaplan, D. (2019). Inheritance Tax in Australia: Does it exist in Australia? Willed. adresinden alındı
• Kar, M., & Taban, S. (2003). Kamu Harcama Çeşitlerinin Ekonomik Büyüme Üzerine Etkileri. Ankara Üniversitesı SBF Dergisi.
• Karyağdı, N. (2006). Amerika Birleşik Devletleri Gelir İdaresi'nde Vergi İncelemesi. Ankara: T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı.
• Keynes, J. (1936). The General Theory of Employment Interest and Money . London.
• Kibritçioğlu, A. (1998). İktisadi Büyümenin Belirleyicileri ve Yeni Büyüme Modellerinde Beşeri Sermayenin Yeri. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi.
• Kirmanoğlu, H. (1994). Türkiye'de Vergi Reformları, Siyasal İktidarlar ve İktisat Politikaları. İstanbul Üniversitesi Maliye Araştırma Merkezi Konferansları Dergisi, 55-82.
• Kirmanoğlu, H. (2007). Kamu Ekonomisi Analizi. Beta Yayınevi.
• Kızılkaya, F., & Dağ, M. (2018). Türkiye'de Vergi Gelirleri - Ekonomik Büyüme İlişkisi: Dönemsel Bir Analiz. Türkiye'de Güncel Mali Sorunlar. içinde IKSAD Publishing House.
• Kneller, R., Bleaney, M. F., & Gemmell, N. (1999). Fiscal Policy and Growth: Evidence from OECD Countries. Journal of Public Economics.
• Kumrulu, A. (1988). Türkiye'de Vergi Politikası Gelişmeleri: Karar Alma Süreci ve Sapmalar. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 193-235.
• Kuştepeli, Y., & Bilman, M. (2009). Türkiye'de Vergiler ve Büyüme Arasındaki Uzun Dönem İlişkisi. İşletme Fakültesi Dergisi, 119-130.
• Loughead, K. (2022). State Corporate Income Tax Rates and Brackets for 2022. Tax Foundation: https://taxfoundation.org/publications/state-corporate-income-tax-rates-and-brackets/#:~:text=South%20Dakota%20and%20Wyoming%20are,income%20nor%20gross%20receipts%20tax. adresinden alındı
• Morgil, O. (1988). Harrod-Domar Modelinde Tam Kapasite Kullanımının ve Tam İstihdamın Sağlanması. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi.
• Nadaroğlu, H. (2000). Kamu Maliyesi Teorisi. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım. OECD. (2016).
• OECD. (2020). Consumption Tax Trends - Germany. OECD.
• Öz, E., Kutbay, H., & Buzkıran, D. (2014). Türk Servet Vergisi Sistemine Modern Bir Yaklaşım. Gümrük ve Ticaret Dergisi, 86-99.
• Özel, H. A. (2012). Ekonomik Büyümenin Teorik Temelleri. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 63-7.
• Özgan, G., & Bucak, H. (2021). Seçilmiş Ülkelerde Ücretlerin Vergilendirilmesi: Vergi Adaleti Açısından Bir Değerlendirme. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 61-82.
• Özsağır, A. (2008). Dünden Bugüne Büyümenin Dinamiği. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 6.
• Öztürk, S., & Saygın, S. (2017). The Economic Effects of the 1973 Oil Crisis and Stagflation Case. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi.
• Sağdıç, E. N., & Yıldız, F. (2020). Amerikan Vergi Sistemi. A. Tekin, & E. N. Sağdıç içinde, Vergi Sistemleri: Seçilmiş Ülke Örnekleri (s. 19-64).
• Sales Tax by State 2022. (2022). World Population Review: https://worldpopulationreview.com/state-rankings/sales-tax-by-state adresinden alındı
• Sandalcı, İ. (2020). Fransız Vergi Sistemi. A. Tekin, & E. N. Sağdıç içinde, Vergi Sistemleri: Seçilmiş Ülke Örnekleri (s. 163-182).
• Sandalcı, İ., & Sandalcı, U. (2016). Kamu Kesimi Ekonomik Büyüklüğü Ve Kamu Etkinlik Düzeyi İlişkisi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 413-429.
• Saraç, Ö. (2006). Küresel Vergi Rekabeti ve Ulusal Vergi Politikaları, Türkiye Değerlendirmesi.
• Saraç, T. B. (2015). Vergi Yükü ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği. Maliye Dergisi, 21-35.
• Songur, M., & Yüksel, C. (2018). Vergi Yapısı ile Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 47-70.
• Şen, H., & Kaya, A. (2018). Mali Konsolidasyon Üzerine Betimsel Bir Analiz. Ekonomik Yaklaşım, 39-80.
• Şen, H., & Kaya, A. (2019). Alternatif Göstergeler Bazında Türkiye’de Optimal Kamu Kesimi Büyüklüğünün Tahmini. Bankacılar Dergisi, 49-81.
• Şen, H., & Sağbaş, İ. (2015). Vergi Teorisi ve Politikası. Ankara: Ekin Kitabevi.
• Taban, S. (2008). Türkiye'de Enflasyon-Ekonomik Büyüme İlişkisi: Sınır Testi Yaklaşımı. TİSK Akademi, 144-167.
• TDK. (tarih yok). Genel Sözlük.
• Temel, N. D. (2022). Kurumlar ve İktisadi Gelişme: Bootstrap Panel Granger Nedensellik Testi . International Journal of Social Inquiry, 437-453.
• Topal, M. H. (2016). Vergi Yapısının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: OECD Ülkelerinden Ampirik Bir Kanıt . Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi.
• Turan, T. (2008). Maliye Politikası Araçlarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri: Bir Literatür İncelemesi. Sayıştay Dergisi.
• Tümer, Ö., & İşler, İ. (2020). Vergi Gelirşeri Perspektifinden Değerli Konut Vergisi Uygulamasının Değerlendirilmesi. Makaleler, 265-278.
• Ünlükaplan, İ., & Arısoy, İ. (2011). Computing Effective Tax Rates for Turkish Economy. Ege Akademik Bakış Dergisi, 15-24.
• Ünver, S. (2020). Türkiye'de Gelir Vergisinin Mali ve Ekonomik Analizi. Ankara.
• Yılmaz, Y. (2019). Alman Vergi Sistemi ve Vergi Denetimine Genel Bir Bakış. Vergi Raporu, 11-27.
• Yurtsever, H., & Şafak, H. (2012). Veraset ve İntikat Vergisi Bağlamında Karşılaştırmalı Ülke İncelemeleri. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, (s. 51-94). İstanbul.
• Zabunoğlu, H. (2018). Günümüzde Ulus-Devlet. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 535-539.