TÜRKİYE’DE AİLE DOSTU ÇALIŞMA POLİTİKALARI VE COVID-19 DÖNEMİNDE ESNEK ÇALIŞMA DENEYİMLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 57, 1726 - 1755, 23.07.2025

Aslı Bek , İbrahim Tanju Akyol

https://doi.org/10.35408/comuybd.1617944

Öz

Tüm dünyada kadınların iş dünyasındaki yerinin artmasıyla iş-aile yaşamı dengesinin sağlanmasında karşılaşılan zorluklar nüfus artış hızını olumsuz etkilemektedir. İş-aile dengesini sağlamaya yönelik ülkeler tarafından alınan önlemler aile dostu politikalar olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkiye’de görülen nüfus artış hızının giderek azalmasına ilişkin olumsuz senaryo ile bugün 85 milyonun üzerinde olan nüfusun 2100 yılında 55 milyonun altına düşmesine karşı alınan tedbirler kapsamında 2025 yılının “Aile Yılı” olarak belirlenmesi ile olası demografik tehlikelere karşı çalışmalar başlatılmıştır.
Dünya Sağlık Örgütü tarafından 2020 yılında ilan edilen COVID-19 Pandemisi süresince Türkiye’de salgın hastalığın önlenmesine ilişkin alınan tedbirlerden biri de uzaktan-esnek çalışma modeli olmuştur. Dünyada uygulanan aile dostu politikalardan biri olan uzaktan-esnek çalışma modelinin kamu kurumlarında uygulandığı sürede edinilen tecrübeler çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Aile Yılı kapsamında üzerinde çalışılacak konulardan biri olarak ifade edilen çalışan ebeveynlere “uzaktan-esnek çalışma modeli”ne yönelik olumlu olumsuz tecrübelerin ele alındığı bu çalışma hazırlanacak politikalar için önem taşımaktadır. Söz konusu dönemde uzaktan-esnek çalışma modelini deneyimleyen idari personelin ve yöneticilerinin çalışma tecrübeleri ve gözlemlerinin ele alındığı araştırmayla, kamuda çalışan ve süt izninden sonra çocuk bakımında sıkıntı yaşayan annelerine sorunlarına çözüm olabilecek bir çalışma modeli önerebilmek amaçlanmaktadır. Dolayısıyla araştırmanın problemi, kamuda uzaktan ve esnek çalışmanın uygulandığı dönemde iş veriminde herhangi bir azalmanın olup olmadığı ve birim yöneticilerinin konuyla ilgili tecrübe ve memnuniyetlerinin ortaya konulmasıdır. Çalışma örneklemi olarak Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi akademik ve idari birimlerinde çalışan anneler ve yöneticileri ele alınmıştır. Nitel araştırma yönteminin uygulandığı bu çalışmada “gerçekleşen bir durumu odak noktasına almak” anlamına gelen durum çalışması deseni tercih edilmiştir. Veri toplama tekniği olarak görüşme yöntemi ile elde edilen veriler Nitel Veri Analiz Programı olan MAXQDA aracılığıyla ilgili kod ve temalar kullanılarak görüşme metinlerinin birer haritası elde edilmiştir.
Sonuç olarak COVİD-19 pandemisi süresince uygulanan uzaktan-esnek çalışma modeli ile kamu kurum ve kuruluşlarında gelişen teknoloji sayesinde çalışan annelerin işlerini evlerinden yürütebildiği sonucuna varılmıştır. Uzaktan-esnek çalışma modelini deneyimleyen çalışan anneleri yöneticilerinin süre zarfında herhangi bir aksaklık yaşanmadığını ifade ettikleri ve genel olarak uzaktan-esnek çalışma modeline olumlu baktıkları sonucuna varılmıştır. Elde edilen sonuçlardan en önemlisi kamu çalışanlarının büyük çoğunluğunun uzaktan-esnek çalışma imkanının sunulması halinde çocuk sayılarında artış olacağı yönündeki ifadeleri olmuştur.

Anahtar Kelimeler

COVİD-19 Pandemisi , Aile Dostu Politikalar , Esnek Çalışma , Uzaktan Çalışma

Etik Beyan

Çalışma kapsamında uygulanan görüşme formu Çanakkale Onserkiz Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü'ne bağlı Etik Kurul'unun 19/08/2021 tarihli toplantısına sunularak Etik Kurul Onayı almıştır.

A STUDY ON FAMILY-FRIENDLY WORK POLICIES IN TURKEY AND FLEXIBLE WORK EXPERIENCES DURING THE COVID-19 PERIOD

Öz

The increasing participation of women in the workforce worldwide has posed challenges in achieving a balance between work and family life, negatively impacting population growth rates. Measures taken by countries to support work-family balance are referred to as family-friendly workplace policies. Faced with a declining population growth rate and a projected decrease from the current population of over 85 million to below 55 million by 2100, measures have been introduced to address this demographic risk. Within this context, the year 2025 has been declared the "Year of the Family" to begin addressing these challenges.
During the COVID-19 pandemic, declared by the World Health Organization in 2020, one of the measures implemented in Turkey to prevent the spread of the virus was the adoption of a remote-flexible working model. This model, recognized globally as one of the family-friendly workplace policies, and the experiences gained during its implementation in public institutions form the focus of this study.As one of the topics to be addressed under the "Year of the Family" initiative, this study examines the positive and negative experiences of working parents regarding the remote-flexible working model. The findings are expected to contribute significantly to the development of future policies. This study aims to propose a flexible remote work model that could address the challenges faced by public sector employees, particularly mothers struggling with childcare after maternity leave. The research examines the work experiences and observations of administrative personnel and managers who experienced remote and flexible work during the specified period. Accordingly, the research problem focuses on whether there was any decrease in work efficiency during the implementation of remote and flexible work in the public sector and on assessing the experiences and satisfaction levels of unit managers regarding this practice. The study sample consists of mothers and managers working in the academic and administrative units of Çanakkale Onsekiz Mart University. Employing a qualitative research method, this study adopts the case study design, which involves focusing on a specific situation or event. In this study, which employed a qualitative research method, the case study design—meaning "focusing on an actual situation"—was chosen. As a data collection technique, the interview method was utilized, and the data obtained were analyzed using the qualitative data analysis software MAXQDA. Through the application of relevant codes and themes, a map of the interview transcripts was generated.
In conclusion, the implementation of the remote-flexible working model during the COVID-19 pandemic allowed working mothers in public institutions to perform their duties from home, thanks to advancements in technology. Managers of these working mothers reported no significant disruptions during this period and expressed a generally positive perspective toward the remote-flexible working model. One of the most significant findings of the study is that the majority of public sector employees indicated that the provision of remote-flexible working opportunities could lead to an increase in the number of children they have.

Anahtar Kelimeler

Family-Friendly Work Policies , COVID-19 Pandemic , Remote Work , Flexible Work

Kaynakça

• 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu. (1964, 14 Temmuz). Resmi Gazete. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=657&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• 4857 sayılı İş Kanunu. (2023, 22 Mayıs). Resmi Gazete. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4857&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• 6637 sayılı Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. (2015, 27 Mart). Resmi Gazete. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6637&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• 29364 sayılı Doğum Yardım Yönetmeliği (2015, 23 Mayıs). Resmi Gazete. Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü Aile Enstitüsü Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. (2024, 25 Aralık). Resmi Gazete. file:///C:/Users/Asl%C4%B1%20BEK/OneDrive%20-%20comu.edu.tr/Masa%C3%BCst%C3%BC/20241225-22.pdf
• Alkaya, A. (2024). OECD Ülkelerinin Çok Boyutlu Ölçekleme Analiziyle Daha İyi Yaşam Endeksine Göre Konumları. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 13(3), 1130-1156.
• Batt, R., ve Valcour, P. M. (2003). Human resources practices as predictors of work-family outcomes and employee turnover. Industrial Relations: A Journal of Economy and Society, 42(2), 189–220. https://doi.org/10.1111/1468-232X.00290
• Bek, A., ve Akyol, İ. T. (2022). Covid-19 pandemisinde kamuda uygulanan esnek çalışma modelinin çalışan annelere uygulanabilirliği: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi örneği. Uluslararası Kadın Çalışmaları Kongresi, 45–46. Bursa, Turkey.
• Bek, N., ve Bek, A. (2021). Local governments' challenge with COVID-19: The case of Istanbul Metropolitan Municipality. Lapseki Meslek Yüksekokulu Uygulamalı Araştırmalar Dergisi, 2(4), 117-127.
• Berkan Çelik, M., Türk, M., Tarhan, H., Sever, M., Tekin, S., Yalım, A. C., Macaroğlu Akgül, E., Aldemir, T., Ataş, A. H., Demirci, İ., Hatun, O., Okay, S. Ç., Toraman Türk, S., Dudu, S., Özdemir, S., ve Öztürk, B. (2023). Sosyal bilimlerde nitel araştırmalar ve eylem araştırmaları. Pegem Akademi Yayıncılık. https://doi.org/10.9786256357204
• Blau, D., ve Currie, J. (2006). Pre-school, day care, and after-school care: Who's minding the kids? In E. Hanushek ve F. Welch (Eds.), Handbook of the Economics of Education (Vol. 2, pp. 1163–1278). Elsevier. https://doi.org/10.1016/S1574-0692(06)02020-4
• Budak, F., ve Korkmaz, Ş. (2020). COVID-19 pandemi sürecine yönelik genel bir değerlendirme: Türkiye örneği. Sosyal Araştırmalar ve Yönetim Dergisi, 1, 62–79.
• Budd, J. W., ve Mumford, K. A. (2005). Family-friendly work practices in Britain: Availability and perceived accessibility. Human Resource Management, 44(2), 195–208. https://doi.org/10.1002/hrm.20058
• Bünning, M. (2015). What happens after the 'Daddy months'? Fathers’ involvement in paid work, child care, and housework after taking parental leave in Germany. European Sociological Review, 31(6), 738–748. https://doi.org/10.1093/esr/jcv072
• Cevdet Yılmaz: Genç çiftlere maddi destekler hayata geçireceğiz. (2025, 9 Ocak). https://www.ensonhaber.com/ekonomi/cevdet-yilmaz-genc-ciftlere-maddi-destekler-hayata-gecirecegiz
• Cumhurbaşkanı Erdoğan Kabine Toplantısı’nın ardından millete seslendi. (2025, 6 Ocak). https://www.iletisim.gov.tr/turkce/haberler/detay/cumhurbaskanligi-kabinesi-cumhurbaskani-erdogan-baskanliginda-toplandi-06-01-25
• Cumhurbaşkanlığı Genelgesi. (2020, 22 Mart). Resmi Gazete. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/03/20200322M1-1.pdf
• Cumhurbaşkanlığı Genelgesi. (2020, 26 Ağustos). Resmi Gazete. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/08/20200826-5.pdf
• Çakır, İ., ve Koç, H. (2018). Aile ve Çalışma Hayatı: Türkiye'de Aile Dostu Politikalar. Ankara: Seçkin Yayıncılık, s. 112.
• Doğan, B. (2024). Refah devleti ülkelerinde sosyal çalışmacı istihdamı. Akademik Hassasiyetler, 11(24), 645–670. https://doi.org/10.58884/akademik-hassasiyetler.1355639
• Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ). (2024). COVID-19 epidemiyolojik güncellemesi – 24 Aralık 2024. https://www.who.int/publications/m/item/covid-19-epidemiological-update---24-december-2024
• Er Ülker, F., ve Özdemi̇r, G. (2021). The Effect of Family-Friendly Policies on Career and Life Satisfaction: A Research on Cooperative and Bank Employees. Journal of Administrative Sciences / Yonetim Bilimleri Dergisi, 19(42), 867–890. https://doi.org/10.35408/comuybd.785027
• Erdoğan, A., ve Yılmaz, M. (2020). Aile Politikasının Sosyal Etkileri. İstanbul: Beta Yayınları, s. 148.
• Erikli, S. (2018). Türkiye’de Aile Dostu Refah Politikalarının Kreş ve Bakımevleri Hizmetleri Açısından Gerekliliği. Isguc The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 37-46
• Ferrer, J. M. B., ve Garrido, J. A. M. (2023). Impact of family-friendly HRM policies in organizational performance. Intangible Capital, Vol 10, No 3 (448-466) (2014). https://doi.org/10.3926/ic.506 Giddens, A. (2001). Sociology (4th ed.). Polity Press.
• Haas, L., ve Hwang, P. (2008). The impact of taking parental leave on fathers’ participation in childcare and relationships with children: Lessons from Sweden. Community, Work ve Family, 11(1), 85–104. https://doi.org/10.1080/13668800701785346
• Halkbank (2025). SGK Kreş Ödemeleri. https://www.halkbank.com.tr/tr/bireysel/odemeler/odemeler/sgk-kres-odemeleri.html?utm_source=chatgpt.com Erişim Tarihi:16.03.2025.
• Ishii-Kuntz, M. (2013). Work environment and Japanese fathers’ involvement in child care. Journal of Family Issues, 34(2), 250–269. https://doi.org/10.1177/0192513X12462363
• İŞKUR. (2023). İşgücü piyasası araştırma sonuçları: 2023 yılı. Erişim: 11.11.2024. https://media.iskur.gov.tr/88163/2023.pdf
• İŞKUR. (2025). Kadın, Genç ve Mesleki Yeterlilik Belgesi Olanların Teşviki. Erişim Tarihi: 15.03.2025. Kanada Çalışma Kanunu. (2024). Erişim: 15.12.2024. https://laws-lois.justice.gc.ca/eng/acts/L-2/
• Koç, E., Sığrı, Ü., Yıldız, E., Yüksel, A., Altunışık, R., Boz, H., ve Gegez, A. E. (2023). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: Yeni perspektifler, araştırma yöntemleri, yeni uygulamalar ve bakış açıları. Seçkin Yayıncılık. https://doi.org/10.9789750288692
• Küçükoğlu, M., ve Taş, H. Y. (2019). Nüfus-kalkınma ilişkisi [Relationship between population and development]. In 2019 4. Uluslararası GAP Sosyal Bilimler Kongresi Bildirileri Tam Metin Kitabı (pp. 235–244). Şanlıurfa, Türkiye. https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/61599995/5-_Nufus_ve_Kalkinma_Iliskisi_20191224-75352-dfokm-libre.pdf
• Peper, B., van Doorne-Huiskes, J., ve den Dulk, L. (Eds.). (2005). Flexible working and organisational change: The integration of work and personal life. Edward Elgar Publishing.
• Plantenga, J., ve Remery, C. (2013). Reconciliation of work and private life. In Gender and the European labour market (pp. 92-107). Routledge.
• Ray, R., Gornick, J. C., ve Schmitt, J. (2010). Who cares? Assessing generosity and gender equality in parental leave policy designs in 21 countries. Journal of European Social Policy, 20(3), 196-216. https://doi.org/10.1177/0958928710364434
• Rhoades, L., & Eisenberger, R. (2002). Perceived organizational support: a review of the literature. Journal of applied psychology, 87(4), 698.
• Sosyal Güvenlik Kurumu (2025). Güncel Prim Teşviki, Destek ve İndirimleri. Erişim Tarihi: 15.03.2025.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2024). COVID-19 Bilgilendirme Platformu: Genel Koronavirüs Tablosu. Erişim: 20.12.2024. https://covid19.saglik.gov.tr/TR-66935/genel-koronavirus-tablosu.html
• Tekeli, E. (2011). En Az Geçim İndirimi ve Aile Tahsisatı. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi(9-10-11), 84-94.
• Topgül, S. (2017). Aile dostu politikalar ve iş yaşamının uyumlaştırılması çerçevesinde uygulamaların değerlendirilmesi [Evaluation of practices within the framework of family-friendly policies and work-life reconciliation]. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 12(1), 45-66. https://doi.org/10.19129/sbad.3120
• Tosun, İ. (2019). Esnek Çalışma ve Aile: Türkiye'deki Yansımalar. İzmir: Ekin Yayınları, s. 77.
• TÜİK. (2023). İstatistiklerle Kadın 2023. Erişim: 20.12.2024. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Kadin-2023-53675
• TÜİK. (2023). İstatistiklerle Çocuk 2023. Erişim: 20.12.2024. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Cocuk-2023-53679 data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-Ekim-2024-53516&dil=1
• TÜİK. (2024). Nüfus Projeksiyonları: 2023-2100. Erişim: 20.12.2024. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Nufus-Projeksiyonlari-2023-2100-53699
• UNFPA. (2023). 8 Milyar Yaşam, Sonsuz Olasılıklar: Haklar ve Seçimler Üzerine. Erişim: 20.12.2024. https://turkiye.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/tr_sowp23highlights_01_son.pdf
• Ünlütürk Ulutaş, Ç. (2015). İş ve aile yaşamını uzlaştırma politikaları: Türkiye’de yeni politika arayışları. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 70(3), 723-750. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002368
• World Economic Forum. (2023). Erişim: 20.12.2024. Global Gender Gap Report 2023. https://www3.weforum.org/docs/WEF_GGGR_2023.pdf
• Yaylalı, F. N. (2022). Modernleşme Sürecinde Türk Ailesinde Değişen Roller (Karaman ve Bursa Örneği). Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 5(1), 25-42.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (9. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, E. (2020). Aile Dostu Politikalarda İzin ve Bakım Politikaları. İstanbul Üniversitesi Yayınları.