Ortaokul Öğrencilerinin Perspektifinden İyi İnsan İyi Vatandaş

Yıl 2020, Cilt: 49 Sayı: 2, 995 - 1024, 28.10.2020

Melehat Gezer

Öz

Bu araştırmada ortaokul öğrencilerinin iyi insan ve iyi vatandaşa yönelik algılarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma, sekizinci sınıfa devam eden 114 öğrencinin katılımıyla yürütülmüştür. Araştırma verileri açık uçlu iki maddeden oluşan anket formu ile toplanmıştır. Elde edilen veriler betimsel analiz tekniğiyle çözümlenmiştir. Öğrencilerin hem iyi insan hem de iyi vatandaş hakkındaki görüşleri değer ve davranış olmak üzere iki boyut altında kategorize edilmiştir. Araştırmada katılımcıların iyi insanı; en fazla yardımseverlik, dürüstlük, başkalarının iyiliğini/hakkını düşünme/bencil olmama, hoşgörü, ahlaklı olma, cömertlik, merhamet ve kalp kırmama değerleri ile özdeşleştirdiği belirlenmiştir. Diğer bireylere saygılı davranma ve sevgi gösterme, hayvan/bitki gibi canlı türlerinin yaşamına saygılı olma/onlara iyi davranma/çevreyi koruma, pozitif enerji yayma, nezaketli olma ve güzel konuşma ise iyi insan için en sık vurgulanan davranışlar arasında yer almıştır. Katılımcıların iyi vatandaşa atfettikleri değerler; yardımseverlik, hoşgörü, dürüstlük/güvenilir olma ve adil olma şeklindedir. Vatanı koruma, çevreye duyarlı olma-koruma, toplumsal kurallara uyma, topluma saygılı olma, insanlara iyi davranma/rahatsızlık vermeme/şiddet uygulamama, başkalarının çıkarlarını gözetme ve örnek insan olma katılımcılar tarafından iyi vatandaşın göstermesi gereken davranışlar olarak ifade edilmiştir.  

Anahtar Kelimeler

İyi İnsan, İyi Vatandaş, Ortaokul Öğrencileri, Sosyal Bilgiler

Good Human Good Citizen from the Perspective of Secondary School Students

Öz

In this study it was aimed to determine the perceptions of secondary school students regarding good human and good citizen. The study was conducted with the participation of 114 students attending eighth grade. The research data were collected through a questionnaire consisting of two open-ended items. The obtained data were analyzed by descriptive analysis technique. The students’ views about both good human and good citizen were categorized under two dimensions: value and behavior. In the research, it was determined that the participants identified the good human mostly with the benevolence, honesty, considering others’ good/right/ not being selfish, tolerance, being moral, generosity, mercy, and not breaking one’s heart. Treating others respectfully and showing love, being respectful to such species of living creatures as animals and plants; protecting the environment, spreading positive energy, being polite and speaking nicely were among the values emphasized for good human. The values attributed to the good citizen by the participants were benevolence, tolerance, being dependable, and being fair. Protecting the country, being sensitive to-protecting the nature, obeying the social rules, respecting the society, treating people well/not disturbing them/not applying violence to them, taking others’ interests into consideration, setting a model as a person were expressed as behaviors expected from a good citizens by the participants. 

Anahtar Kelimeler

Good human, Good citizen, The secondary school students, Social studies

Kaynakça

• Alabaş, R. (2010). Primary school students' conceptions of citizenship. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2(2), 2528-2532
• Alazzi, K. (2009). Youth perceptions and conceptions of citizenship: A study of Jordanian middle and high school students. Journal of Social Studies Research, 33(2), 197–212.
• Alazzi, K. (2012). Students perceptions of good citizenship: A study of middle and high school students in Jordan. European Journal of Social Sciences, 31(2), 223-230.
• Altıntaş, İ. N. (2016). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının aktif vatandaşlık kazanımları: Eylem araştırması. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Yıldırım, E. ve Bayraktaroğlu, S. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Sakarya: Sakarya Kitabevi.
• Balbağ, N. L. (2016). İlkokul sosyal bilgiler dersi bağlamında öğrenci ve öğretmenlerin küresel vatandaşlık algıları. (Yayımlanmamış doktora tezi), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Barr, R. D., Barth, J. L. & Shermis, S. S. (1978). The nature of social studies. California: ECT.
• Christensen, L. B., Johnson, B. R. & Turner, L. A. (2015). Araştırma yöntemleri desen ve analiz (A. Aypay, Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Creswell, J. W. (2016). Nitel araştırma yöntemleri, beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev.). Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Dere, İ. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının ‘iyi vatandaş’ kavramı hakkındaki metaforik algıları. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 434–456.
• Dere, İ., Kızılay, N. ve Alkaya, S. (2017). İyi vatandaş kavramı, ailede ve okulda iyi vatandaşlık eğitimi hakkında velilerin görüşleri ve algıları. International Journal of Eurasia Social Sciences, 8(30), 1974–1993.
• Doğan, N. (1994). Ders kitapları ve sosyalleşme (1876–1918). İstanbul: Bağlam Kitapevi.
• Doğanay, A. ve Sarı, M. (2009). Lise öğrencilerinin vatandaşlık algılarına etki eden faktörlerin analizi. A. Şişman, İ. Acun, C. Balkır, C. Yücel, H. Busher, T. Lawson, C. Wilkins, …, H. Ermiş (Ed.), I. Uluslararası Avrupa Birliği, Demokrasi, Vatandaşlık ve Vatandaşlık Eğitimi Sempozyumu içinde (s. 36- 51). Uşak Üniversitesi Avrupa Birliği Eğitim, Araştırma ve Uygulama Merkezi, Uşak.
• Duman, T., Karakaya, Y. ve Yavuz, N. (2001). Vatandaşlık bilgisi. Ankara: Gündüz Yayıncılık.
• Ersoy, A. F. (2012). Annelerin vatandaşlık algısı, çocuklarında vatandaşlık bilinci geliştirme uygulamaları ve karşılaştıkları sorunlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(3), 2111–2124.
• Farmer, L. (2010). 21. century standarts for information literacy. Leadership, 39(4), 20–22.
• Foerster, F. W. (1995). İyi insan iyi vatandaş (M. Hekimoğlu, Çev.). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Hocaoğlu, D. (2001). Gençlik, iyi insan, iyi vatandaş. Gülendam, 6(2), 24–25.
• Hoskins, B. (2006). Draft framework on indicators for active citizenship. CRELL, 31, 1–14.
• İpek, İ. (2011). İlköğretim 6. ve 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında vatandaşlık eğitiminin sosyal bilgiler öğretim programındaki hedeflere uygunluk yönünden değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi.
• Kadıoğlu, A. (2012). Vatandaşlığın dönüşümü: Üyelikten haklara. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Karatekin, K. ve Uysal, C. (2018). Ecological citizenship scale development study. International Electronic Journal of Environmental Education, 8(2), 82–104.
• Karatekin, K., Salman, M. ve Uysal, C. (2019). Öğretmen adaylarının ekolojik vatandaşlık düzeylerinin karşılaştırılması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(4), 1747–1756.
• Kesik, S. ve Akbulut Taş, M. (2020). Ortaokul yedinci sınıf öğrencilerinin vatandaş kavramına ilişkin örtük
• ve açık bilgilerinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, Erken görünüm 1-31.
• Kızılay, N. (2015). Sosyal bilgiler öğretmenim: Bana göre iyi vatandaş. Turkish Studies (Prof. Dr. Şefik Yaşar Armağanı), 10(11), 987–1006.
• Lincoln, Y. S. & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. California: SAGE Publishing.
• MEB. (2017). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). Ankara: MEB Devlet Kitapları. http://mufredat.meb.gov.tr/Programlar.aspx adresinden erişildi.
• Merriam, S. B. (1998). Case study research in education. San Francisco: Jossey-Bass Press.
• O'Brien, J. L. & Smith J. M. (2011). Elementary education students’ perceptions of good citizenship. Journal of Social Studies Education Research, 2(1), 21–36.
• Prior, W. (1999). What it means to be a good citizen in Australia: Perceptions of teachers, students, and parents. Theory & Research in Social Education, 27(2), 215–247.
• Safran, M. (2008). Sosyal bilgiler öğretimine bakış. B. Tay ve A. Öcal. (Ed.), Özel öğretim yöntemleriyle sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 2–16). Ankara: Pegem Yayınevi.
• Sarıbay, A. Y. (1991). Yurttaşlık ve katılımcı demokrasi. Birikim, 32, 17–24.
• Silverman, D. (2005). Doing qualitative research: A practical handbook. London: SAGE Publishing.
• Şen, A. (2019). Vatandaşlık eğitiminde değişiklik ve süreklilikler: 2018 sosyal bilgiler öğretim programı nasıl bir vatandaşlık eğitimi öngörüyor? Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7(1), 1-28.
• Tonga, D. ve Keleş, H. (2014). Evaluation of the citizenship consciousness of the 8th year students. Mevlana International Journal of Education, 4(2), 59–72.
• Turan, R. ve Ulusoy, K. (2016). Faklı yönleriyle değerler eğitimi. Ankara: Pegem Yayınevi.
• Uçman, H. (2018). Vatandaşlık anlayışının değişimi: Türkiye örneği. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Üstel, F. (1999). Devlet-sivil toplum-kamusal alan ve yurttaşlık–yurttaşlık ve demokrasi. Ankara: Dost Kitabevi.
• Walzer, M. (1995). The concept of civil society. In M. Walzer (Eds.), Toward a global civil society. Rhode Island: Berghahn Publishing.
• Westheimer, J. & Kahne, J. (2004). Educating the good citizen: Political choices and pedagogical goals. PS: Political Science & Politics, 37(2), 241–247.
• Yeşil, R. (2002). Okul ve ailede insan hakları ve demokrasi eğitimi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Yeşilbursa, C. C. (2015). Turkish pre-service social studies teachers' perceptions of good citizenship. Educational Research and Reviews, 10(5), 634–640.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yin, R. K. (2014). Case study research: Designs and methods. Los Angeles: SAGE Publishing.
• Yücel, H. A. (2019). İyi insan iyi vatandaş. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.