The Approach of Classical Period of Ḥanafī Scholars to Contradictory Narrations in Situations With No Possiblity to Naskh: Marriage of the Prophet Muhammad with Maimūnah

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 1, 386 - 399, 30.06.2022

Ayşegül Toprak , Yavuz Köktaş

https://doi.org/10.30627/cuilah.1094884

Öz

This article discusses the Ḥanafı̄ scholars' approaches to the transmission of narrations in cases where there is no possibility of abrogation. This research topic is important in terms of providing the opportunity to examine without being influenced by the common understanding that Ḥanafı̄ scholars first resorted to abrogation to eliminate the discrepancy. Thus, Ḥanafı̄ scholars' approaches to contradiction will be examined from a different perspective and the groundwork will be prepared for a healthier interpretation of this approach. For this purpose, the views of scholars in the first six centuries of Hijra, when different approaches were seen intensely throughout the systematization process of the Ḥanafı̄ method, were considered. Since the situations that are not likely to be abrogated in Ḥanafı̄ usūl and furu̱ʿ works are mostly discussed over the issue of the Prophet’s marriage with Maimūnah, the narration group on the relevant subject has been chosen as a sample. In this context, first, the ḥadı̄ths involved has been given. Then, detailed information about the methods used by Ḥanafı̄ scholars who expressed their opinions on the relevant subject was presented and evaluated comparatively. As a result of this research, which sheds light on a limited field on contradiction, it has been understood that the majority of Ḥanafı̄ scholars act differently from one another in applying the methods of eliminating conflict. However, it has been revealed that most of them have resolved the dispute -although in different ways- by the method of preference.

Anahtar Kelimeler

al-Ḥadīth al-Fiqh, Contradiction, al-Ḥanafī, al-Naskh (Abrogation), Preference

KLASİK DÖNEM HANEFÎ ÂLİMLERİN NESHE İHTİMALİ OLMAYAN DURUMLARDA HABERLERİN TEʿÂRUZUNA YAKLAŞIMI: HZ. PEYGAMBER’İN MEYMÛNE İLE EVLİLİĞİ

Öz

Bu makale Hanefî âlimlerin neshe ihtimali olmayan durumlarda haberlerin teʿâruzuna dair yaklaşımlarını ele alır. Bu araştırma konusu teʿâruzu gidermek amacıyla Hanefî âlimlerin ilk olarak neshe başvurdukları şeklindeki yaygın anlayışın etkisinde kalınmadan inceleme imkânı sunması bakımından önemlidir. Zira böylece Hanefî âlimlerin teʿâruza dair yaklaşımları farklı bir açıdan incelenecek ve bu yaklaşımın daha sağlıklı şekilde yorumlanmasına zemin hazırlanacaktır. Bu amaç doğrultusunda Hanefî usûl anlayışının sistemleşme süreci boyunca farklı yaklaşımların yoğun olarak görüldüğü hicri ilk altı asırdaki âlimlerin görüşleri dikkate alındı. Hanefî usûl ve furûʿ eserlerinde neshe ihtimali olmayan durumlar çoğunlukla Hz. Peygamber’in Meymûne ile evliliği meselesi üzerinden ele alındığı için ilgili konuya ait haber grubu örneklem olarak seçilmiştir. Bu kapsamda öncelikle teʿâruz eden haberlere yer verilmiştir. Ardından ilgili konu hakkında görüş beyan eden Hanefî âlimlerin kullandıkları yöntemlere dair detaylı bilgi mukayeseli olarak sunulmuş ve değerlendirilmiştir. Muʿâraza konusunda sınırlı bir alana ışık tutan bu araştırma sonucunda Hanefî âlimlerin çoğunluğunun teʿâruzu giderme yöntemlerini uygulama konusunda birbirlerinden farklı hareket ettikleri anlaşılmıştır. Bununla birlikte çoğunluğunun teʿâruzu -farklı biçimlerde olsa da- tercih yöntemiyle çözüme kavuşturduğu ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Fıkıh, Teʿâruz, Hanefî, Nesih, Tercih

Kaynakça

• el-Bihârî, Muhibbullah b. Abdişşekûr. Kitâbu Müsellemeti’s̱-s̱ubût. 2 Cilt. Kahire: el-Matbaʿatu’l-Hüseyniyye el-Mısriyye, 1. Basım, 1326/1909.
• el-Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed. eṣ-Ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Züheyr b. Nâsır. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Tavki’n-Necât, 1422/2001.
• el-Cebûrî, Hüseyin Halef. el-Aḳvâlu’l-uṣûlüyye li’l-İmâm Ebi’l-Ḥasen el-Kerḥî. Mekke, 1409/1989.
• el-Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî. el-Fuṣûl fi’l-Uṣûl. nşr. ʿUceyl Câsim en-Neşemî. 4 Cilt. Kuveyt: Vizâretü’l-Evkâf ve’ş-Şuʾûni’l-İslâmiyye, 1. Basım, 1405/1984.
• el-Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî. Şerḥu Muḫtaṣari’t-Taḥâvî fi’l-fıḳhi’l-Ḥanefî. nşr. İsmetullah İnayetullah Muhammed - Said Bektaş. 8 Cilt. Beyrut - Medine: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye - Dârü’s-Sirâc, 1. Basım, 1431/2010.
• Çinar, Fatih. “İslam Fıkhına Göre İhramlı Halde Evlilik”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/24 (2020), 186-205.
• ed-Debûsî, Ebû Zeyd Abdullāh. Taḳvîmu’l-edille fî uṣûli’l-fıḳh. nşr. Halîl Muhyiddin el-Meys. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1421/2000.
• İbn Balabân, Ebu’l-Hasen Emîr. Ṣaḥîḥi İbn Ḥibbân bi tertîbi İbn Balabân (el-İḥsân fî taḳrîbi Ṣaḥîḥi İbn Ḥibbân). nşr. Şuʿayb el-Arnâut. 18 Cilt. Beyrut: Müʾessesetü’r-Risâle, 1414/1993.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid. et-Taḥrîr fî uṣûli’l-fıḳhi’l-câmiʿ beyne ıṣṭılâḥeyi’l-Ḥanefiyye ve’ş-Şâfiʿiyye. nşr. Mustafa el-Bâbî el-Halebî. Kahire, 1. Basım, 1351/1932.
• İmâm Mâlik, Ebû Abdillâh el-Asbahî. Muvaṭṭaʾ. 2 Cilt. Abu Dabi: Müʾessessetü Zeyd b. Sultan, 1425/2004.
• el-Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mesʿûd b. Ahmed. Bedâʾiʿu’ṣ-ṣanâʾi̮ʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1. Basım, 1402/1982.
• el-Kudûrî, Ebü’l-Hüseyn Ahmed. et-Tecrîd. nşr. Muhammed Ahmed Serrac, Ali Cuma Muhammed. 12 Cilt. Kahire: Darü’s-Selâm, 1427/2006.
• el-Leknevî, Abdülalî Muhammed b. Nizâmeddin. Fevâtiḥü’r-raḥâmût bi şerḥi Müsellemi’s̱-s̱übût. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1. Basım, 1423/2002.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh el-Asbahî. Muvaṭṭaʾ (Şeybânî rivâyeti). nşr. Abdülvehhâb Abdüllatif. Kahire: Vizâretu’l-Evkâf Reʾîsu’l-Meclisi’l-Aʿlâ li’ş-Şuʾûni’l-İslâmiyye, 1. Basım, 1414/1993.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. eṣ-Ṣaḥîḥ. 8 Cilt. Beyrut: Dârül-Cîl, 1334/1916.
• Özer, Salim. Debbusi’nin “el-Esrar fi’l-usul ve’l-furuʿ” Adlı Eserinin Tahkik ve Tahlili. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, 1997.
• Özşenel, Mehmet. İlk Dönem Hadis-Rey Tartışmaları: Şeybani Örneği. İstanbul: İFAV Yayınları, 2015.
• eş-Şeybânî, Muhammed b. el-Hasan. el-Ḥucce ʿalâ ehli’l-Medîne. nşr. Mehdî Hasen el-Geylânî. 4 Cilt. Beyrut: ʿÂlemü’l-Kütüb, 1. Basım, 1403/1982.
• et-Tahâvî, Ebû Caʿfer Ahmed. Şerḥu meʿâni’l-âs̱âr. nşr. Muhammed Seyyid Cadelhak - Muhammed Zührî en-Neccâr. 5 Cilt. Kahire: ʿÂlemü’l-Kütüb, 1. Basım, 1415/1994.
• Turhan, Halil İbrahim. “Hicrî İlk Beş Asırda Hanefî Fıkıh Usûlünde Muârız Haber Nazariyesi”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 21/3 (2017), 1825-1872. https://doi.org/10.18505/cuid.344405.
• Türkmânî, Abdülmecîd. Dirâsâtun fî uṣûli’l-ḥadîs̱ ʿalâ menheci’l-Ḥanefiyye. nşr. Muhammed Abdülhalim en-Nuʿmânî. Menşûrâtu Dâri Nuʿmân - Mektebetü’s-Saade, 1430/2009.