MEHMET AKİF ERSOY VE MUHAMMED İKBAL’DE DİNAMİK ULÛHİYET ANLAYIŞI VE HAREKET PRENSİBİ

Yıl 2022, Cilt: 30. YIL ÖZEL SAYISI, 90 - 108, 30.09.2022

İbrahim Kaplan

https://doi.org/10.30627/cuilah.1157108

Öz

Bu çalışmada, yaşadıkları dönemin dinî-toplumsal problemlerini tespitle yetinmeyerek çözüm arayışında olan iki düşünürün ulûhiyet anlayışları ve topluma dinamizm kazandırma anlamında oldukça etkili olduğu görülen hareket prensipleri üzerinde durulmuştur. Allah’ın yaratıcı vasfını ifade eden çeşitli Kur’an kavramlarına yer vererek Allah’ın hiç durmadan, sürekli olarak yaratma faaliyetine devam ettiğine dikkat çeken Mehmet Akif Ersoy ve Muhammed İkbal, bu kavramlarla oluşturdukları dinamik ulûhiyet anlayışlarının bir uzantısı olarak sürekli faaliyeti, çalışma ve hareketi tavsiye etmektedirler. İkbal ve Akif’in nazarında insanı diğer varlıklardan ayıran en önemli özelliklerinden biri üretebilme kabiliyetidir. İnsanı değerli kılan onun yaratıcılık özelliğidir. Sürekli faaliyet ve dinamizme ağırlık veren İkbal’in inanmış insanı, tıpkı Akif’te olduğu gibi dünya işlerine de son derece önem vermektedir. Toplumu adeta bir yok oluşa sürükleyen her türlü tembellik ve miskinlik her iki şair düşünür tarafından şiddetle eleştirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dinamik Ulûhiyet Anlayışı, Hareket Prensibi, Mehmet Akif Ersoy, Muhammed İkbal.

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Mehmet Akif Ersoy and Muhammed Ikbal's Understanding Of Dynamic Godhead and The Principle of Movement

Öz

This study focuses on the understanding of the godhead of these two thinkers who determined the religious-social problems of their period and produced solutions. In addition, the study examines the principles of movement, which were found to be very effective in terms of bringing dynamism to society. Mehmet Akif Ersoy and Muhammed İkbal, who draw attention to the fact that Allah continues to create continuously, by giving place to various Qur'anic concepts expressing the creative attribute of Allah, recommend continuous activity, study and movement as an extension of their dynamic understanding of the godhead. According to İkbal and Akif, one of the most important features that distinguish human beings from other beings is their creative ability. What makes man valuable is also his creativity. According to Iqbal and Akif, a believing man should attach importance to continuous activity and dynamism, and should not refrain from worldly affairs. All kinds of laziness and slackness, which drag society to annihilation, are strongly criticized by both poet thinkers.

Anahtar Kelimeler

Understanding of Dynamic Godhead, Principle of Movement, .Mehmet Akif Ersoy, Muhammed Iqbal

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Arslan, Hulusi. “Mehmet Akif’in Kader ve Tevekkül Anlayışı”. Hikmet Yurdu. 7/13, Ocak-Haziran 2014, 11-27.
• Aydın, Mehmet S., “İkbal’in Felsefesinde İnsan, AÜİFD., XXIX, 83-106.
• Ayvazoğlu, Beşir. “Mehmet Âkif ve Muhammed İkbal”. Muhammed İkbal Kitabı (Uluslararası Muhammed İkbal Sempozyumu Bildirileri).İstanbul, 1997.
• Benli, Selma. “İkbal: Kişiliği, Felsefesi ve Eserleri Hakkında Düşünceler”. DTCFD, XXXIII, Ankara, 1990.
• Bolay, Süleyman Hayri. “Mehmet Akif”. Gençlik ve Din (TDV Kadın Kolları Konferans ve Panelleri: 1996-97). TDV Yay., Ankara, 1998.
• Cündioğlu, Dücane. Bir Kur’an Şairi Mehmed Akif ve Kur’an Meali. Kapı Yay., İstanbul, 2013.
• Çağatay, Neşet. “Allama Muhammad lqbal and Mehmet Akif Ersoy”. İslâm İlimleri Enstitüsü Dergisi. 4, Ankara, 1980.
• Çelik, İsa. “Çağdaş İki İslâm Şairi: Muhammed İkbal ve Mehmet Akif”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 22, Erzurum, 2004.
• Çelik, İsa. “Muhammed İkbal ve Mehmed Âkif’te Doğu-Batı Düşüncesi”. Tabula Rasa Felsefe&Teoloji. 7-8/ 21-22, (Eylül-Nisan 2007/2008).
• Düzdağ, M. Ertuğrul. Safahat Tetkikleri. Med Yay., İstanbul, 1979.
• Düzgün, Şaban Ali. “Kur’an’ın Tevhid Felsefesi”. Kelam Araştırmaları. 3/1 (2003).
• Düzgün, Şaban Ali. Dini Anlama Kılavuzu. Otto Yay., Ankara, 2017.
• Eliade, Mircea-Couliano, Ioan P. Dinler Tarihi Sözlüğü. çev., Ali Erbaş. İstanbul, 1997.
• Ersoy, Mehmet Akif . Safahat. Neşre Haz., M. Ertuğrul Düzdağ. İstanbul, 2014.
• Ersoy, Mehmet Akif , “Sa’y ve Amelin Nazar-ı İslâm’daki Yeri”, Sırat-ı Müstakim, 23 Teşrinievvel 1324, 10 Şeval 1326 (4 Kasım 1908), C. 1, adet 11.
• Ersoy, Mehmet Akif, “Cemaleddin Efgâni”, Sırat-ı Müstakim, 13 Mayıs 1326, 17 Cemaziyelevvel 1328 (26 Mayıs 1910), C. 4, adet 90.
• Ersoy, Mehmet Akif, “Nasrullah Kürsüsünden”, Sebilürreşad, 25 Teşrinisâni 1336-15 Rebiülevvel 1339, C. 18, adet 464.
• Ersoy, Mehmet Akif. Düzyazılar Makaleler-Tefsirler-Vaazlar. Haz., A. Vahap Akbaş. Beyan yay., İstanbul, 2011.
• Fahri, Nacit. İslâm Felsefesi Tarihi. çev., Kasım Turhan, İstanbul, 1992.
• Han, Zülfikâr Ali. Doğudan Bir Ses: İkbal’in Şiiri. çev., Turgut Akman. Binbirdirek Yay., İstanbul, 1981.
• Hassan, Ziaul. “İslâm Dünyasının Sorunlarına Bakışı Açısından Akif ve İkbal”. Vefatının 75. Yılında Uluslararası Mehmet Akif Ersoy Sempozyumu Bildirileri Kitabı, 12-13 Mart 211, İstanbul, 2011.
• Hüsrevşahî, Seyyid Hâdi. “İkbal’in Düşünce Dünyası”. Muhammed İkbal Kitabı. (Uluslararası Muhammed İkbal Sempozyumu Bildirileri). İstanbul, 1997.
• İkbal, Muhammed. çev., Bâl-i Cibrîl. Ahmet Asrar, (Doğudan Esintiler içinde). İstanbul, 1981.
• İkbal, Muhammed. Bang-i Derâ. çev., Ahmet Asrar. (Doğudan Esintiler içinde). İstanbul, 1981.
• İkbal, Muhammed. Câvidnâme. çev., Annemarie Schimmel. Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1989.
• İkbal, Muhammed. Doğudan Esintiler. çev. Ahmet Asrar. Düşünce Yay., İstanbul, 1981.
• İkbal, Muhammed. Esrar-ı Hodi ve Runuz-u Bi-Hodi. çev.; Ali Nihat Tarlan. İstanbul, 1958.
• İkbal, Muhammed. Hicaz Armağanı. çev., Ali Nihat Tarlan. İstanbul, 1968.
• İkbal, Muhammed. Şarktan Haber. çev., Ali Nihat Tarlan. TTK Basımevi, Ankara, 1956.
• İkbal, Muhammed. The Reconstruction of Religious Thought in Islam, Lahore, 1989.
• İmamoğlu, Tuncay. “Mehmet Akif Ersoy’da Düşünce-Eylem İlişkisi”. İLTED. Erzurum 2016/1, S. 45.
• Kaplan, İbrahim. Kelama dair Görüşleriyle Muhammed İkbal. Üç Mart Press, Kütahya, 2008.
• Karahan, Abdülkadir. Dr. Muhammed İkbal ve Eserlerinden Seçmeler. Gençlik Basımevi, İstanbul 1973.
• Kılıç, Recep. “Cehalet ve Tembellik İle Dinî Zihniyet Arasındaki İlişki Üzerine”. Dinî Araştırmalar. 4/11, 7-17.
• Kuntay, Mithat Cemal. Mehmet Akif Hayatı-Seciyesi-Sanatı. Oğlak Yay., İstanbul, 2013.
• Mumcu, H. Yasemin. “İki Mütefekkir Şair Mehmet Akif Ersoy ve Muhammed İkbal’in Gözünden İslâm Âlemi”. Mehmed Akif, Âsım ve Gençlik Bildiriler. Ankara, 2015.
• Nedvî, Ebu’l-Hasan. İkbal’in Mesajı. çev., Yusuf Işıcık, Birleşik Yay., İstanbul, 1999.
• Okay, M. Orhan - Düzdağ, M. Ertuğrul. “Mehmed Âkif Ersoy”. DİA. XXVIII/435.
• Peker, Hidayet. “Muhammed İkbal’de Tanrı-Evren İlişkisi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 22/1, (2013), 39-55.
• Sırma, İhsan Süreyya. “İkbal’in Düşüncesinde “Lâ” ve “İllâ”nın Analizi”. Muhammed İkbal Kitabı (Uluslararası Muhammed İkbal Sempozyumu Bildirileri). İstanbul, 1997.
• Şahin, Davut. “Muhammed İkbal ve Mehmed Akif’in Düşüncesinde Kur’an”. İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi. 6/5, 2017.
• Schimmel, Annemarie. Peygamberâne Bir Şair ve Filozof Muhammed İkbal. çev., Senail Özkan. Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1990.
• Timurtaş, Faruk K. Mehmet Akif ve Cemiyetimiz. Akçağ Yay., Ankara, 2006.
• Topaloğlu, Bekir – Çelebi, İlyas. Kelâm Terimleri Sözlüğü. İsam Yay., İstanbul, 2010.
• Topçu, Nurettin. Mehmet Akif. Dergah Yay., İstanbul, 2016.
• Türkmen, Erkan. “Muhammed İkbal ve Mehmed Akif’te Hürriyet Fikri”. Ölümünün 50. Yılında: Mehmed Akif Ersoy’a Armağan. Konya, 1986.
• Uluçay, Mustafa. “Akif’in Kur’an Meali’nde Dil ve Üslûp Özellikleri”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2014/1.
• Uyanık, Mevlüt. “Muhammed İkbal’e Göre Çağdaşlık Kavramı”. İslâmî Araştırmalar. 7/1, 89-93.
• Ünal, Mustafa. “Mehmet Akif Ersoy’un Şiirlerinde Allah İmgesinin Fenomenolojisi”. Prof. Dr. Harun Güngör Armağanı. Haz., Mustafa Argunşah-Mustafa Ünal, Keist Yay., İstanbul, 2010.
• Yelten, Muhammet. “Hz. Mevlâna’nın Tesirinde Muhammed İkbal ve Çağdaşı Mehmet Akif”. Türk Dünyası Araştırmaları. 207, Aralık 2013.
• Yetiş, Kâzım. Bir Mustarip Mehmet Akif Ersoy. Akçağ Yay., Ankara, 2011.
• Yıldırım, Ali. “Mehmet Akif Ersoy’un Tanrı Anlayışının Felsefi Açıdan Değerlendirilmesi”. Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması. Eskişehir 2013.