Türkiye Türkçesi Atasözlerindeki Değişkenlerin Eşdeğerliliği

Yıl 2005, Cilt: 14 Sayı: 2, 403 - 416, 01.09.2005

Yrd. Doç. Dr. Muna YÜCEOL Özezen

Öz

Both existence of proverbs and the variants of those variants are abundant in almost all languages Some variants of proverbs can also be seen in Turkey Turkish The question is what extent it is true to evaluate these variants as random or simply word games? For example in a Turkish proverb “Abdal ata binince bey oldum sanır ” is equal to the proverb “Şalgam aşa girince yağ oldum sanır What are the common qualities used in different variants carrying the same meaning in the above proverb with the paired words “abdal” and “şalgam” “at” and “aş” and “bey” and “yağ” Although different words are used in both sentences they imply the same meaning using only different variants It appears that just as in other linguistic productive activities the equivalences are of great assistance to understand how a certain community of a language thinks This study intends to reach some findings related to conceptual fields of Turkish community analyzing the proverbs in terms of their equivalences Key Words: Proverbs variable variant equivalence history of Turkish culture structure of thought conceptual field

Anahtar Kelimeler

-

Türkiye Türkçesi Atasözlerindeki Değişkenlerin Eşdeğerliliği

Öz

Dünyadaki pekçok dilde atasözleri ve bu atasözlerinin varyantları vardır Türkiye Türkçesi atasözlerine bakıldığında da birtakım varyantlarla karşılaşılır Atasözlerinin bu farklı kullanımlarını bir “rastlantı” veya “sözcük oyunu” olarak değerlendirmek ne derece doğrudur? Örneğin “Abdal ata binince bey oldum sanır şalgam aşa girince yağ oldum sanır ” atasözünde “abdal” ile “şalgam”ı “at” ile “aş”ı ve “bey” ile “yağ”ı birbirlerinin değişkeni kılan ortak nitelikler nelerdir? Biz atasözlerindeki bu değişkenlerin pekçok açıdan birbirine benzediklerini ortak birtakım niteliklere sahip olduklarını ve giderek eşdeğer olduklarını düşünüyoruz Diğer bütün dilsel üretimlerde olduğu gibi atasözlerindeki eşdeğerlilikler ise bu dili kullanan insanların kültürel özelliklerinin ve düşünce biçimlerinin ortaya konulmasındaki en önemli yardımcılardan biridir Biz bu çalışmayla Türkiye Türkçesi atasözlerindeki bu değişkenleri eşdeğerlilikleri bakımından inceleyip Türklerin kavram dünyalarına yönelik birtakım bulgular elde etmeyi umuyoruz Anahtar Sözcükler: Atasözleri değişken varyant eşdeğerlilik Türk kültür tarihi düşünce yapısı kavram alanı

Anahtar Kelimeler

Atasözleri, değişken, varyant, eşdeğerlilik, Türk kültür tarihi, düşünce yapısı, kavram alanı