ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI İLE ÖRGÜTSEL STRES İLİŞKİSİNİN HAVAYOLU UÇUŞ EKİBİ ÖRNEKLEMİNDE İNCELENMESİ

Yıl 2020, Cilt: 29 Sayı: 3, 279 - 297, 26.10.2020

Gözde Mert Vildan Durmaz Berk Küçükaltan

https://doi.org/10.35379/cusosbil.673759

Cited By: 1

Öz

Havayolu taşımacılığı tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de giderek artan talep karşısında gelişimini ve değişimini sürdürmektedir. Değişen iş modelleri, alt yapıdaki gelişmeler, ekonomik ve yasal düzenlemelerde yaşanan değişimler ülkemizde havayolu işletmelerini taşımacılık sektöründeki diğer operasyonel rakiplerine karşı avantajlı konuma getirmektedir. Bunların yanı sıra, havayolu sektöründeki firmalar için rekabetteki üstünlüğü korumak, pazarda sürdürülebilirliği sağlamak amacıyla müşterilere verdiği değer kadar insan kaynağına da önem vermeleri gerektiği bilinci oluşmaktadır. İnsan kaynağına önem artmakla birlikte, havayolu sektöründe iş gücü devir oranının yüksek olması önemli bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Bu soruna çözüm olarak, personelin örgüte bağlılığını artırmak için, örgüt içi stresi azaltarak gönüllülük esasına dayanan örgütsel vatandaşlık davranışının sergilenmesi ile hedeflenen örgütsel etkinliğe ulaşmak mümkündür. Nitekim, iş stresinin yoğun olduğu iş kollarından biri olan havacılık sektöründe, havayolu uçuş personelinin örgütsel bağlılıklarının iş verimliliği ve iş kalitesini artırarak müşteri memnuniyetine ve örgütsel verimliliğe katkı sağladığı görülmektedir. Dolayısıyla, bu çalışmanın amacı, havayolu uçuş ekibinin karşılaştığı örgütsel stres ile ortaya koyduğu örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkiyi ampirik olarak analiz etmektir. Bu amaçla, öncelikle örgüt stresi ve örgütsel vatandaşlık davranışı kavramları hem genel anlamda hem de havayolu uçuş ekibi açısından ele alınmıştır. Bu çerçevede, Organ’ın kabul görmüş örgütsel vatandaşlık davranışlarının beş boyutu ele alınarak Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve Örgütsel Stres ölçeği kullanılmıştır. Araştırma verileri Türkiye genelinde uygulanmış olup, 645 kişi bu araştırmaya katılmıştır. Neden-sonuç ilişkilerinin belirlenmesi amacıyla çalışmada, basit doğrusal korelasyon ve çoklu doğrusal regresyon analizleri uygulanmıştır. Araştırma sonucunda örgütsel stresin, örgütsel vatandaşlık davranışını her boyutta -fedakârlık, nezaket, sorumluluk, sportmenlik, erdemlilik- olumsuz etkilediği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel Stres, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı, Havayolu Uçuş Ekibi

Kaynakça

• Acar, A. Z. (2006), Örgütsel Vatandaşlık Davranışı: Kavramsal Gelişimi ile Kişisel ve Örgütsel Etkileri, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7(1), ss.1-14.
• Afonina, A. (2015), Strategic Management Tools and Techniques and Organizational Performance: Findings from the Czech Republic, Journal of Competitiveness, 7(3), 19-36.
• Altan, S. (2018), Örgütsel Yapıya Bağlı Stres Kaynakları ve Örgütsel Stresin Neden Olduğu Başlıca Sorunlar, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(3) ISSN: 2587-2621.
• Arı, G. (2014), Örgütsel Bağlılık, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişki: 4 ve 5 Yıldızlı Otel Uygulaması, Adnan Menderes Üniversitesi, SBE, Turizm İşletmeciliği ABD, YL Tezi.
• Bolat, O. İ. ve Bolat, T. (2008), Otel İşletmelerinde Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı İlişkisi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(19), ss.75-94.
• De Bruin-Reynolds, L., Roberts-Lombard, M. ve Meyer, C. (2015), The Traditional Internal Marketing Mix and Its Perceived Influence on Graduate Employee Satisfaction in an Emerging Economy, Journal of Global Business and Technology, 11(1), 24-38.
• Dismukes, R. K., Goldsmith T. E. ve Kochan J. A. (2015), Effects of Acute Stress on Aircrew Performance: Literature Review and Analysis of Operational Aspects, NASA/TM-2015-218930.
• Edwards, M. (1991), Occupational Stress in the Aircraft Cabin, Flight Safety Foundation, Cabin Crew Safety, Vol: 26, No: 5. Fletcher, D. ve Wagstaff, C. R. (2009), Organizational Psychology in Elite Sport: Its Emergence, Application and Future, Psychology of Sport and Exercise, 10(4), 427-434.
• Gümüştekin, G. E. ve Öztemiz, A. B., (2004), Örgütsel Stres Yönetimi ve Uçucu Personel Üzerinde Bir Uygulama, Erciyes Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 23, ss. 61-85.
• Jain, A. K. ve Cooper, C. L. (2012), Stress and Organisational Citizenship Behaviours in Indian Business Process Outsourcing Organisations, IIMB Management Review, 24(3), 155-163.
• Jeeva, S. P. ve Chandramohan, V. (2008), Stressors and Stress Coping Stratgies Among Civil Pilots: A Pilot Study, IJASM / Ind J Aerospace Med 52(2), pp.60-64.
• Kalaycı, Ş. (2009), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Dinamik Akademik Yayın Dağıtım.
• Kanbur, E., Kanbur, A., ve Özdemir, B. (2017), Psikolojik Dayanıklılık ile Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişkide İş Doyumunun Aracılık Rolü: Havacılık Sektöründe Bir Araştırma, İş ve İnsan Dergisi, 4(2), 127-141.
• Kaya, Ş. D. (2013), Örgütsel Vatandaşlık Davranışı, Türk İdare Dergisi, Yıl: 85, Sayı: 476, ISSN. 1300-3216.
• Kelebek, P. (2016), Örgütsel Adaletin Örgütsel Vatandaşlık ve İhbar Davranışına Etkisi: Konya İşkur’da Bir Araştırma, Aksaray Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yönetim ve Organizasyon Bilim Dalı Basılmamış YL Tezi.
• Köse, H. (2015), Örgütlerde Stres Kaynakları ve Stres Yönetimi, http://www.haticekose.com.tr/orgutlerde-stres-kaynaklari-ve-stres-yonetimi/ (Erişim Tarihi: 02.09.2019).
• Kucukaltan, B. ve Topcu, Y. I. (2019), Assessment of Key Airline Selection Indicators in a Strategic Decision Model: Passengers’ Perspective, Journal of Enterprise Information Management, 32(4), 646-667.
• MacDonald, L. A., Deddens, J. A., Grajewski, B. A., Whelan, E. A. ve Hurrell, J. J. (2003), Job Stress Among Female Flight Attendants, JOEM, 45 (7), pp. 703-714.
• McCusker, K. ve Gunaydin, S. (2015), Research Using Qualitative, Quantitative or Mixed Methods and Choice Based on the Research, Perfusion, 30(7), 537-542.
• Organ, D. W. (1988), Organizational Citizenship Behavior: The Good Soldier Syndrome. Lexington, MA: Lexington Books.
• Ölçüm, Ç. (2004), Örgütsel Vatandaşlık Davranışı, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Özdemir, G., Gökdağ, R. ve Neslihanoğlu, S. (2019), Sosyal Medyada Emoji Kullanımı ve Anlamlandırılması: Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Örneği, Selçuk İletişim, 12 (1): 425-443.
• Podsakoff, P. M. ve MacKenzie, S. B. (1989), A Second Generation Measure of Organizational Citizenship Behavior (Working Paper), Bloomington: Indiana University.
• SHT 6A – 50 (Rev. 06) (2014), Uçucu Ekip Uçuş Görev ve Dinlenme Süreleri ile, Uygulama Esasları Talimatı, 09.01.2014, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü, http://web.shgm.gov.tr/documents/sivilhavacilik/files/mevzuat/sektorel/talimatlar/sht_6a_50_rev06.pdf (Erişim Tarihi: 02.09.2019).
• Sun, Y., Chong, W. K., Han, Y. S., Rho, S. ve Man, K. L. (2015), Key Factors Affecting User Experience of Mobile Recommendation Systems, In Proceedings of the International MultiConference of Engineers and Computer Scientists, Vol: 2.
• TDK (2019), Türk Dil Kurumu, Güncel Türkçe Sözlük, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5d9f666f634c44.93478021 (Erişim Tarihi: 02.09. 2019).
• Teng, B. S. (2003), Collaborative Advantage of Strategic Alliances: Value Creation in the Value Net, Journal of General Management, 29(2), 1-22.
• Theorell, T., Perski, A., Akerstedt, T., Sigala, F., Ahlberg-Hulten, G., Svensson, J. ve Eneroth, P. (1988), Changes in Job Strain in Relation to Changes in Physiological State A Longitudinal Study, Scand J Work Environ Health, (14). ss. 189-196.
• Tutar, H. (2000), Kriz ve Stres Ortamından Yönetim, 1. Baskı, İstanbul, Hayat Yayınları.
• Ulufer, S. (2016), Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarının Algılanan Performansa Etkisi: Havayollarında Bir Uygulama, Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (2) ss. 53-57.
• Yamuç, V.A. ve Türker, D. (2015), Örgütsel Stres Kaynaklarının Analizi: Bir Üretim İşletmesinde Kadın ve Erkek Çalışanlar Üzerine İnceleme, Yönetim Bilimleri Dergisi, 13 (2), pp. 389-423.
• Yıldırım, Y. (2010), Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokullarındaki Görevli Akademisyen Personelin Örgütsel Stres ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Samsun.
• Yıldırım, Y. (2013), Evaluation of the Correlation Between Organizational Citizenship, and Organizational Stress and Exhaustion Levels of the Physical Education Teachers, Life Science Journal, 10(1), 717-725.
• Zincirkıran, M., Çelik G.M., Ceylan, A.K. ve Emhan, A. (2015), İşgörenlerin Örgütsel Bağlılık, İşten Ayrılma Niyeti, İş Stresi ve İş Tatmininin Örgütsel Performans Üzerindeki Etkisi: Enerji Sektöründe Bir Araştırma, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 52(600), ss. 59-71.