KAHRAMANMARAŞ DEPREMİ SONRASI ERGENLERİN VE YETİŞKİNLERİN TRAVMA DÜZEYLERİNİN SOSYODEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERE GÖRE İNCELENMESİ

Yıl 2025, Cilt: 34 Sayı: 2, 997 - 1012, 24.10.2025

Pınar Aka , İrfan Kaplan , Gülsüm Akış

https://doi.org/10.35379/cusosbil.1595638

Öz

Bu araştırma, 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremler sonrasında ergen ve yetişkin bireylerin travma düzeylerini sosyodemografik değişkenler açısından incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma betimsel araştırma modeli ile gerçekleştirilmiştir. Çalışma, Kahramanmaraş, Adıyaman ve Hatay illerinde yaşayan toplam 793 katılımcıdan (394 ergen, 399 yetişkin) elde edilen verilerle yürütülmüştür. Veriler, Kişisel Bilgi Formu ve Deprem Sonrası Travma Düzeyini Belirleme Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Analizlerde normal dağılıma uygunluk çarpıklık ve basıklık değerleriyle değerlendirilmiş; ikili karşılaştırmalarda bağımsız örneklem t-testi, üç ve üzeri gruplarda tek yönlü varyans analizi (ANOVA) uygulanmıştır. Araştırma bulguları, travma düzeylerinin yaş, cinsiyet, eğitim durumu ve meslek demografik değişkenlerine göre anlamlı farklılıklar gösterdiğini ortaya koymuştur. Deprem Sonrası Travma Düzeyini Belirleme Ölçeğinin toplam puanı yaşa göre anlamlı farklılık göstermese de, alt boyutlarda farklılıklar gözlenmiştir. Kadınların erkeklere kıyasla daha yüksek travma puanlarına sahip olduğu bulunmuştur. Eğitim düzeyi açısından, lise ve altı mezuniyete sahip bireylerin, üniversite mezunlarına göre daha yüksek travma düzeylerine sahip oldukları tespit edilmiştir. Mesleki statüye göre ise, ev hanımı ve işçi grubundaki bireylerin travma düzeylerinin, memurlara göre daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Elde edilen bulgular, deprem sonrası psikososyal müdahale süreçlerinde bireylerin demografik özelliklerinin dikkate alınması gerektiğine işaret etmektedir. Araştırma, topluma yönelik destek mekanizmalarının geliştirilmesi ve travmaya müdahale programlarının risk altındaki gruplara göre yapılandırılmasının önemini vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Deprem , Travma , SosyoDemografik Faktöler , Yetişkinler , Ergenler

EXAMINING TRAUMA LEVELS IN ADOLESCENTS AND ADULTS AFTER THE KAHRAMANMARAŞ EARTHQUAKE IN TERMS OF SOCIODEMOGRAPHIC VARIABLES

Öz

This study aims to examine the trauma levels of adolescents and adults in terms of sociodemographic variables following the earthquakes centered in Kahramanmaraş on February 6, 2023. The research was conducted using a descriptive research model. The study was carried out with data collected from a total of 793 participants (394 adolescents and 399 adults) living in the provinces of Kahramanmaraş, Adıyaman, and Hatay. Data were collected using a Personal Information Form and the Post-Earthquake Trauma Level Assessment Scale. The normality of the data was assessed using skewness and kurtosis values. For the analyses, independent samples t-test was applied for binary comparisons between two groups, and one-way analysis of variance (ANOVA) was used for comparisons involving three or more groups. The findings revealed that trauma levels significantly differed according to age, gender, educational background, and occupation. Although the total score of the Post-Earthquake Trauma Level Assessment Scale did not show a significant difference by age, variations were observed in its sub-scale scores. It was found that females had higher trauma scores compared to males. In terms of educational level, individuals with a high school diploma or lower had higher trauma levels compared to university graduates. Regarding occupational status, housewives and workers experienced higher trauma levels than civil servants. The findings suggest that individuals' demographic characteristics should be taken into consideration in post-earthquake psychosocial intervention. The study highlights the need for tailored support mechanisms and trauma response programs targeted at high-risk groups.

Anahtar Kelimeler

Earthquake , Trauma , SocioDemographic Factors , Adults , Adolescent

Kaynakça

• Akay, G., Oğuzhan, H., & Tüfekci, F. G. (2024). Kahramanmaraş depremi sonrası üniversite öğrencilerinde algılanan stres düzeyleri ile öznel iyi oluş durumları arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 7(1), 40-47. https://doi.org/10.32329/uad.1358958
• Akçay, S., Beydili Gürbüz, E., & Koca, E. (2024). Trauma Levels After the 2023 Kahramanmaraş Earthquakes in Türkiye. Journal of Social Service Research, 50(4), 519-530. https://doi .org/10.1080/ 01488376.20 24.2 339967
• Amerikan Psikiyatri Birliği, (2013). Ruhsal bozuklukların tanısal ve sayımsal el kitabı, Beşinci Baskı (DSM-5) (Çev: Köroğlu,E.), Ankara: Hekimler Yayın Birliği.
• Brown, R. C., Witt, A., Fegert, J. M., Keller, F., Rassenhofer, M., & Plener, P. L. (2017). Psychosocial interventions for children and adolescents after man-made and natural disasters: A meta-analysis and systematic review. Psychological Medicine, 47(11), 1893-1905. https://doi.org/10 .1017 / S 0 0 3 3 2 9 1 717000496
• Brooks, S. K., Dunn, R., Amlôt, R., Rubin, G. J., & Greenberg, N. (2017). Social and occupational factors associated with psychological wellbeing among occupational groups affected by disaster: a systematic review. Journal of Mental Health, 26(4), 373–384. https://doi.org/10.1080/09638237.2017.1294732
• Bosmans M. W. G., & Van der Velden P. G. (2018). The effect of employment status in postdisaster recovery: A longitudinal comparative study among employed and unemployed affected residents. Journal of Trauma Stress. 31(3):460-466. https://doi.org/10.1002/jts.22282
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (15. Baskı). Ankara: Pegem Akademi
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2024). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (36. Baskı). Ankara: Pegem Akademi
• Carleton, R. N., Afifi, T. O., Taillieu, T., Turner, S., Krakauer, R., Anderson, G. S.,... & McCreary, D. R. (2019). Exposures to potentially traumatic events among public safety personnel in Canada. Canadian Journal of Behavioural Science/Revue canadienne des sciences du comportement, 51(1),37.-52. https: // doi. Org /10.1037/cbs0000115
• Cénat, J. M., & Derivois, D. (2015), Long-term outcomes among chıld and adolescent survıvors of the 2010 haıtıan earthquake. Depress Anxiety, 32, 57-63. https://doi.org/10.1002/da.22275
• Ceyhan, E., & Ceyhan A. A. (2006). 1999 Marmara bölgesi depremlerini yaşayan üniversite öğrencileri üzerinde depremin uzun dönemli sonuçları. Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 197-212.
• Chen, X. Y., Shi, X., Liu, X., Zhou, Y., & Fan, F. (2023). Associations of negative life events with quality of life: A 10-year cohort of Chinese Wenchuan earthquake adolescents survivors. Applied Research in Quality of Life, 18(2), 709-728. https://doi.org/10.1007/s11482-022-10088-2
• Christiansen, D. M., & Elklit, A. (2019). Sex differences in PTSD. In Post Traumatic Stress Disorder (pp. 61-85). Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-98222-8_4
• Coenen P., & Molen H, F. (2021). What work-related exposures are associated with post-traumatic stress disorder? A systematic review with meta-analysis. BMJ Open, 11(8), 1-12. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2021-049651
• Çağatay, A. (2024). Deprem sonrası travma, tükenmişlik ve yaşam doyumu üzerine bir araştırma. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 15(1-Deprem Özel Sayısı), 724-745. https://doi.org/10.54688/ayd.1412823
• Çelik, A. K. (2023). Deprem sonrası travma belirtileri, umut ve iyi oluş arasındaki ilişkinin incelenmesi. TRT Akademi, 8(18), 574-591. https://doi.org/10.37679/trta.1275268
• Çevik, G. B. (2023). Afet (Travma) Psikolojisi. Girgin, S. (Ed.) Afetlerde Eğitim ve Yönetimi, Efe Akademi Yayınları
• Dai, W., Chen, L., Lai, Z., Li, Y., Wang, J., & Liu, A. (2016). The incidence of post-traumatic stress disorder among survivors after earthquakes:a systematic review and meta-analysis. BMC Psychiatry 16(188), 1-11. https://doi.org/10.1186/s12888-016-0891-9
• Diene, E., Agrinier, N., Albessard, A., Cassadou, S., Schwoebel, V., Lang, T., & Scientific and Operational Committees. (2012). Relationships between impact on employment, working conditions, socio-occupational categories and symptoms of post-traumatic stress disorder after the industrial disaster in Toulouse, France. Social psychiatry and psychiatric epidemiology, 47, 1309-1319. https://doi.org/10.1007/s00127-011-0439-8
• Dizer, D. (2008). Sakarya ilindeki liseli ergenlerin 1999 Marmara depremi sonrası travmayı algılama, sosyal destek sistemleri ve umutsuzluk belirtilerinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi]. Maltepe Üniversitesi Açık Erişim Sistemi. https://openaccess. maltepe.edu.tr/serve r/api/core/ bitstream s/d4eeedaf-b911-405d-ae15 4dc5f6ecc7aa/content
• Fan, F., Long, K., Zhou, Y., Zheng, Y., & Liu, X. (2015). Longitudinal trajectories of post-traumatic stress disorder symptoms among adolescents after the Wenchuan earthquake in China. Psychological Medicine, 45(13), 2885-2896. https://doi.org/10.1017/s0033291715000884
• Fong, K. N. (2023). A scoping review of the impacts of earthquakes and natural disaster management on physical and mental difficulties of earthquake survivors. K. N. K. Fong & B. Y. F. Fong (Ed.), In Disaster Management and Emergency Medicine in the Asia-Pacific Region: Current Practices and Future Directions (s. 43-61). City University of HK Press
• Forresi, B., Soncini, F., Bottosso, E., Di Pietro, E., Scarpini, G., Scaini, S., ... & Righi, E. (2020). Post-traumatic stress disorder, emotional and behavioral difficulties in children and adolescents 2 years after the 2012 earthquake in Italy: an epidemiological cross-sectional study. European Child & Adolescent Psychiatry, 29, 227-238. https://doi.org/10.1007/s00787-019-01370-0
• Garland, C. (2018). Understanding trauma: A psychoanalytical approach. Routledge.
• Giannakopoulos G., & Kolaitis G. (2021) Sleep problems in children and adolescents following traumatic life events. World Journal of Psychiatry, 11(2), 27-34. https://doi.org/10.5498/wjp.v11.i2.27
• Harada, N., Shigemura, J., Tanichi, M., Kawaida, K., Takahashi, S., & Yasukata, F. (2015). Mental health and psychological impacts from the 2011 Great East Japan Earthquake disaster: A systematic literature review. Disaster and Military Medicine, 1(17), 1-12. https://doi.org/10.1186/s40696-015-0008-x
• Hobfoll, S. E., Tracy, M., & Galea, S. (2006). The impact of resource loss and traumatic growth on probable PTSD and depression following terrorist attacks. Journal of Traumatic Stress, 19(6), 867-878. https:// doi .o rg /10.1002/jts.20166
• İTÜ. (2023). 06 Şubat 2023 04.17 Mw.7.7 Kahramanmaraş (Pazarcık, Türkoğlu), Hatay (Kırıkhan) 13.24 Mw 7.6 Kahramanmaraş (Elbistan, Nurhak-Çardak) Depremlerin Ön İnceleme Raporu. İstanbul. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Karancı, A. N., & Rüstemli, A. (1995). Psychological consequences of the 1992 Erzincan (Turkey) earthquake. International Journal of Mass Emergencies and Disasters, 19(1), 39-54. https://doi.org/10.1111/j.1467-7717.1995.tb00328.x
• Karamustafalıoğlu, O. K., Fostick, L., Çevik, M., Zukerman, G., Tankaya, O., Güveli, M., ... & Zohar, J. (2023). Ten-year follow-up of earthquake survivors: Long-term study on the course of PTSD following a natural disaster. The Journal of Clinical Psychiatry, 84(2), 45763. http://doi.org/10.4088/jcp.22m14377
• Kardaş, F., & Tanhan, F. (2018). Van depremini yaşayan üniversite öğrencilerinin travma sonrası stres, travma sonrası büyüme ve umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi
• Kocoğlu, E., Demir, F. B., Öteles, Ü. U., & Özeren, E. (2023). Post-earthquake trauma levels of university students evaluation: Example of 6 february kahramanmaras earthquake. Higher Education Studies, 13(2), 121-127. https://doi.org/10.5539/hes.v13n2p121
• Kokurcan, A., & Özsan, H. H. (2012). Travma kavramının psikiyatri tarihindeki seyri. Kriz Dergisi, 20(1), 19-24. https://doi.org/10.1501/Kriz_0000000330
• Kurt, E., & Gülbahçe, A. (2019). Van depremini yaşayan öğrencilerin travma sonrası stres bozukluğu düzeylerinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(3), 957-972.
• Lu B., Zeng W., Li Z., & Wen J. (2020). Prevalence and influencing factors of post-traumatic stress disorder among survivors in the hard-hit areas ten years after the Wenchuan earthquake: a cross-sectional study. Neuropsychiatric Disease and Treatment, 16, 933-941. https://doi.org/10.2147/ndt.s247527
• Marangoz, M., & Çağrı, İ. Z. (2023). Doğal afetlerin ekonomik, sosyal ve çevresel etkilerinin 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş merkezli depremler bağlamında girişimciler açısından değerlendirilmesi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 24(52), 1-30.
• Mertler, C. A., & Vannatta, R.A. (2005). Advanced multivariate statistical methods: Practical application and interpretation (3rd ed.). Glendale, CA: Pyrczak Publish
• Nakajima, Ş. (2012). Deprem ve sonrası psikolojisi. Okmeydanı Tıp Dergisi, 28(2), 150-155. http s://doi.org/10 .5222/otd.supp2.2012.150
• Olff, M. (2017). Sex and gender differences in post-traumatic stress disorder: An update. European Journal of Psychotraumatology, 8(1),1-4. https://doi.org/10.1080/20008198.2017.1351204
• Özoruç, N., & Dikici Sığırtmaç, A. (2024). Okul öncesi öğretmenlerinin deprem kaygısı ve eğitim öğretim sürecine yansımaları. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33(1), 380-396. https://doi .org /10 .3 5379/cusosbil.1400448
• Pandey, R. A., Chalise, P., Khadka, S., Chaulagain, B., Maharjan, B., Pandey, J., ... & Pandey, C. (2023). Post-traumatic stress disorder and its associated factors among survivors of the 2015 earthquake in Nepal. BMC Psychiatry, 23(340), 1-12. https://doi.org/10.1186/s12888-023-04836-3
• Pino, O., Pelosi, A., Artoni, V., & Mari, M. (2021). Post-traumatic outcomes among survivors of the Earthquake in Central Italy of August 24, 2016. A study on PTSD Risk and vulnerability factors. Psychiatric Quarterly, 92(4), 1489-1511. https://doi.org/10.1007/s11126-021-09908-9
• Pistoia, F., Conson, M., Carolei, A., Dema, M. G., Splendiani, A., Curcio, G., & Sacco, S. (2018). Post-earthquake distress and development of emotional expertise in young adults. Frontiers in behavioral neuroscience, 12(91), 1-8. https://doi.org/10.3389/fnbeh.2018.00091
• Rumaolat, W. (2023). A systematic review of the effect of social support on post-traumatic stress disorder in post-earthquake adolescents. Journal Ners, 15(2), 135-141. http://dx.doi.org/10.20473/jn.v15i2.18998
• Sabuncuoğlu, O., Çevikaslan, A., & Berkem, M. (2003). Marmara depreminden etkilenen iki ayrı bölgede ergenlerde depresyon, kaygı ve davranış. Klinik Psikiyatri, 6, 189-197.
• Sakarya, D., & Güneş, C. (2013). Van depremi sonrasında travma sonrası stres bozukluğu belirtilerinin psikolojik dayanıklılık ile ilişkisi. Kriz Dergisi, 21(1), 25-32. https://doi.org/10.1501/Kriz_0000000335
• Sayed, S., Iacoviello, B.M. & Charney, D.S. (2015). Risk Factors for the Development of Psychopathology Following Trauma. Curr Psychiatry Rep 17, 70 https://doi.org/10.1007/s11920-015-0612-y
• Smith, S. G., Chen, J., Basile, K. C., Gilbert, L. K., Merrick, M. T., Patel, N., et al. (2017). The National Intimate Partner and Sexual Violence Survey (NISVS): 2010–2012 State Report. Atlanta, GA: National Center for Injury Prevention and Control, Centers for Disease Control and Prevention.
• Sönmez, M. B. (2022). Depremin psikolojik etkileri, psikolojik destek ve korkuyla baş etme. Totbid Dergisi, 21(3), 337-343. https://doi.org/10.5578/totbid.dergisi.2022.46
• Stein, D. J., Kazdin, A. E., Munthali, R. J., Hwang, I., Harris, M. G., Alonso, J., ... & Vigo, D. V. (2023). Determinants of effective treatment coverage for posttraumatic stress disorder: findings from the World Mental Health Surveys. BMC Psychiatry, 23(226), 1-12. https://doi.org/10.1186/s12888-023-04605-2
• Şalcıoğlu, E., & Başoğlu, M. (2008). Psychological effects of earthquakes in children: Prospects for brief behavioral treatment. World Journal of Pediatrics, 4(3), 165-172. https://doi.org/10.1007/s12519-008-0032-8
• Tabachnick, B. G., Fidell, L. S., & Ullman, J. B. (2013). Using multivariate statistics (Vol. 6, pp. 497-516). Boston, MA: pearson.
• Tanhan, F., & Kardaş, F. (2014). Van depremini yaşayan ortaöğretim öğrencilerinin travmadan etkilenme ve umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 4(1), 102-115. https://doi.org/10.19126/suje.52552
• Tanhan, F. & Kayri, M. (2013). Deprem sonrası travma düzeyini belirleme ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(2), 1013-1025.
• Tang, B., Deng, Q., Glik, D., Dong, J., & Zhang, L. (2017). A meta-analysis of risk factors for post-traumatic stress disorder (PTSD) in adults and children after earthquakes. International Journal of Environmental Research and Public Health, 14(12), 1-20. https://doi.org/10.3390/ijerph14121537
• Tang, W., Lu, Y. & Xu, J. (2018). Post-traumatic stress disorder, anxiety and depression symptoms among adolescent earthquake victims: comorbidity and associated sleep-disturbing factors. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 53, 1241–1251 https://doi.org/10.1007/s00127-018-1576-0
• Utkucu, M., Durmuş, H., Uzunca, F., & Nalbant, S. (2023). 6 Şubat 2023 Gaziantep (Mw= 7.7) ve Elbistan (Mw= 7.5) depremleri üzerine bir değerlendirme. Sakarya Üniversitesi Afet Yönetim ve Araştırma Merkezi.
• Valenti, M., Masedu, F., Mazza, M., Tiberti, S., Di Giovanni, C., Calvarese, A., ... & Sconci, V. (2013). A longitudinal study of quality of life of earthquake survivors in L’Aquila, Italy. BMC Public Health, 13(1143), 1-7. https://doi.org/10.1186/1471-2458-13-1143.
• Yıldız, M. İ., Başterzi, A. D., Yıldırım, E. A., Yüksel, Ş., Aker, A. T., Semerci, B., Çakıroğlu, S., Yazgan, Y., Sercan, M., Erim, B. R., Küçükparlak, İ., & Yıldırım, M. H. (2023). Deprem sonrası erken dönemde koruyucu ve tedavi edici ruh sağlığı hizmeti: Türkiye Psikiyatri Derneği uzman görüşü. Türk Psikiyatri Dergisi, 34(1), 39-49. https://doi.org/10.5080/u27305
• Yoosefi Lebni, J., Khorami, F., Ebadi Fard Azar, F., Khosravi, B., Safari, H., & Ziapour, A. (2020). Experiences of rural women with damages resulting from an earthquake in Iran: a qualitative study. BMC Public Health, 20(625), 1-13. https://doi.org/10.1186/s12889-020-08752-z
• Wang, D., & You, X. (2022). Post-disaster trauma and cultural healing in children and adolescents: Evidence from the Wenchuan earthquake. The Arts in Psychotherapy, 77, 1-8. https://doi.org/10.1016/j.aip.2021.101878
• Wang, Y., Xu, J. & Lu, Y. (2020). Associations among trauma exposure, post-traumatic stress disorder, and depression symptoms in adolescent survivors of the 2013 Lushan earthquake. Journal of Affective Disorders, 264(1), 407-413. https://doi.org/10.1016/j.jad.2019.11.067
• Wang, W., Li, Y., Yuan, H., & Wu, X. (2024). Interaction between posttraumatic stress symptoms and posttraumatic growth among adolescents who experience an earthquake: A repeated longitudinal study. Applied Psychology: Health and Well‐Being, 16(2), 615-631. https://doi.org/10.1111/aphw.12507