İlkokul öğretmenlerinin örgütsel yabancılaşmalarının sosyo-demografik değişkenler açısından incelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 2, 94 - 111, 26.10.2019

Menderes Kovancı Hüseyin Ergen

Öz

Bireyler
örgütlü bir yapı içinde dünyaya gelirler ve yaşamlarını devam ettirmek amacıyla
birlikte çalışma alışkanlıkları geliştirirler. Bireyler ortak bir amacı gerçekleştirmek
amacıyla sistemli yapılar olan örgütleri meydana getirerek yaşamlarının büyük
bir kısmını bu örgüt içerisinde geçirmektedirler. Toplumsal yapı içerisinde
bireyin toplumsallaşmasını ve kültürün gelecek nesillere aktarılması işlevini
gören örgütler ise eğitim örgütleridir. Hiç şüphesiz eğitim örgütlerinin en
önemli çalışanı ise öğretmenlerdir. Bu çalışmada öğretmenlerin örgütsel
yabancılaşma algıları ile örgütsel yabancılaşma algılarının sosyo-demografik
değişkenlere göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğinin ortaya konması
amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu belirlemek amacıyla olasılıklı
örnekleme yöntemlerinden küme örnekleme deseni kullanılmıştır. Mersin ili
merkez ilçelerinde görev yapan 831 öğretmen araştırmanın örneklemini
oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama aracı Yabancılaşma olarak Eryılmaz
(2010) tarafından geliştirilen Örgütsel Ölçeği kullanılmıştır. Katılımcı
özelliklerinin belirlenmesinde kişisel bilgi formu kullanılmıştır. Bu çalışmada
öğretmenlerin örgütsel yabancılaşma ve örgütsel yabancılaşmanın alt
boyutlarından anlamsızlık, yalıtılmışlık ve kendine yabancılaşma alt
boyutlarında hiçbir zaman düzeyinde yabancılaşma yaşadıkları, güçsüzlük ve
kuralsızlık alt boyutlarında ise nadiren düzeyinde yabancılaşma yaşadıkları
sonucu elde edilmiştir. Örgütsel yabancılaşma ve alt boyutlarına yönelik puan
ortalamalarının; medeni durum, en son mezun olunan okul, kurumdaki çalışma
süresi değişkenlerine göre gruplar arasında anlamlı bir farklılık olmadığı,
cinsiyet, yaş ve kıdem değişkenlerine göre ise grup ortalamaları arasında
anlamlı bir farklılık olduğu sonucu elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel yabancılaşma, ilkokul öğretmenleri, öğretmen görüşleri, sosyo-demografik değişkenler

Kaynakça

• Açıkel, S. (2013). İlköğretim öğretmenlerinin örgütsel kültürleri ile işe yabancılaşmaları arasındaki ilişki (İstanbul ili Ataşehir ilçesi örneği). (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
• Akbulut, S. (2017). Yabancılaşma olgusunun örgütsel güven ve örgütsel vatandaşlık davranışına etkisi ne bir araştırma: Adıyaman Üniversitesi Örneği (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
• Arslan, M. M. (2009). Teknik ve endüstri meslek lisesi öğretmenlerinin örgütsel güven algıları. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 5(2), 274-288.
• Arslan, H., Kuru, M. Ve Satıcı, A. (2005). İlköğretim ve ortaöğretim kurumlarında örgüt kültürünün karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 44, 371-394.
• Avcı, M. (2012). Eğitimde temel bir sorun: Yabancılaşma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(3), 23-40.
• Averbek, E. (2016). İlkokullarda görevli öğretmenlerin örgütsel yabancılaşma ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. (Yüksek lisans tezi). Erişim adres: http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
• Aydın, K. (2015). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları ile işe yabancılaşmaları arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Ayık, A. ve Ataş Akdemir, Ö. (2015). Öğretmen adaylarının yaşam kalitesi ve işe yabancılaşma algıları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 21(4), 429-452.
• Çalışır, İ. (2006) İlköğretim okulu öğretmenlerinin işe yabancılaşması (Bolu ili örneği) (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
• Çelik, E. ve Babaoğlan, E. (2017). Üniversite öğrencilerinin yabancılaşma düzeyi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 18(1), 405-427.
• Çetintaş, H. B. (2016). Yönetim yaklaşımlarında örgütsel iletişim olgusunun değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi 4(1), 173-199.
• Çevik, M. S. (2106). Örgüt kültürünün yabancılaşma üzerine etkisi. (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
• Develioğlu, K. ve Tekin, Ö. A. (2013). Beş faktör kişilik özellikleri ve yabancılaşma arasındaki ilişki: Beş yıldızlı otel çalışanları üzerine bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(2), 15-30.
• Durak, N. ve İrğat, M. (2016). Değersizleşme ve yabancılaşma bağlamında tüketim ahlakı ve insan. İlahiyat Akademi Dergisi, 2(3). 75-88.
• Emir, S. (2012). Ortaöğretim öğretmenlerinin yabancılaşma düzeyleri: Aydın ili örneği (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
• Erjem, Y. (2005). Eğitimde yabancılaşma olgusu ve öğretmen: Lise öğretmenleri üzerine sosyolojik bir araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(4), 395-417.
• Eryılmaz, A. ve Burgaz, B. (2011). Özel ve resmi lise öğretmenlerinin örgütsel yabancılaşma düzeyleri. Eğitim ve Bilim, 36(161), 271-286.
• Eryılmaz, A. (2010). Lise öğretmenlerinin örgütsel yabancılaşma düzeyi. Yayımlanmamış yüksek lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Fayda Kınık, F. Ş. (2010). Öğretmenlerin yabancılaşma algıları. (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Fettahlıoğlu, O. Ö. ve Tatlı, S. H. (2015). Psikolojik şiddet ve yabancılaşmanın destekleyici örgüt iklimine etkisi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 55-72.
• Gliner, J. A., Morgan, G. A. ve Leech N. L. (2015). Uygulamada araştırma yöntemleri: Desen ve analizi bütünleştiren yaklaşım (2. Basımdan Çeviri) (Çeviri Edt. Selahattin TURAN). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Güler, S. B., Demiralay, T. ve Minaslı. A. V. (2019). Örgüt kültürünün örgütsel yabancılaşma davranışlarına etkisi. Social Sciences Research Journal, 8(1), 209-222.
• İşçi, E., Bal Taştan, S. ve Akyol, Ç. (2013). Örgütsel güvenin işe yabancılaşma üzerindeki etkisinde yöneticinin iletişim becerisinin aracı rolü: Özel hastane çalışanları örneği. Beşeri ve Akademik Bilimler Dergisi, 2(3), 95-120.
• Kahveci, G. (2015). Okullarda örgüt kültürü örgütsel güven örgütsel yabancılaşma ve örgütsel Sinizm raasındaki ilişkiler. (Doktora tezi). Erişim adresi: http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
• Karabal, C., Sağbaş, M. ve Kaygın, E. (2016). Mobbing ile örgütsel yabancılaşma arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir araştırma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1, 140-162.
• Kılçık, F. (2011). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeyine ilişkin algıları: Malatya ili örneği. (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
• Kılıç, H. (2009). Sosyo ekonomik değişkenler açısından eğitimde yabancılaşma (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
• Kınık, F. Ş. F. (2010. Öğretmenlerin yabancılaşma algıları (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
• Kiraz, S. (2011). Yabancılaşmanın kökeni üstüne. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 12, 147-169.
• Korkmaz, H. (2014). Ortaöğretim devlet okullarında görev yapan öğretmenlerin yabancılaşma düzeyleri ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
• Kurtulmuş, M. ve Karabıyık, H. (2016). Algılanan örgütsel adaletin öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeyine etkisi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 459-477.
• Mazlum, M. M. (2014). Okul müdürlerinin ahlaki moral davranışları ile öğretmenlerin örgütsel yabancılaşma düzeylerinin chaıd analizi ile incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
• Mercin, L. (2005). İnsan kaynakları yönetiminin eğitim kurumları açısından gerekliliği ve geliştirme etkinliği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 4(14), 128-144.
• Ofluoğlu, G. ve Büyükyılmaz, O. (2008). Türkiye taşkömürü kurumu Kozlu işletme müessesesinde yabancılaşmanın boyutları üzerinde etkili olan nedenlerin araştırılması. Kamu-İş, 9(4), 1-43.
• Osmanoğlu, Ö. (2016). Hegel'den Marcuse' ye yabancılaşma olgusu. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 65-93.
• Özler Ergun, N. D. ve Dirican M. (2014). Örgütlerde yabancılaşma ile tükenmişlik sendromu arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 39, 291-310.
• Sarıtaş, M. (2016). Eğitimin toplumsal temelleri. İçinde Keskinkılıç, K. (Edt.). Eğitim bilimine giriş (ss. 213-242). Ankara: Pegem Akademi.
• Seeman, M. (1959). On the meanning of alienation. American Sociological Review, 24(6), 783-791.
• Şimşek, H., Balay, R. ve Şimşek, S. (2012). İlköğretim sınıf öğretmenlerinde mesleki yabancılaşma. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(1), 53-72.
• Şirin, E. F. (2009). Beden Eğitimi Öğretmenlerinin işe yabancılaşma düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Celal Bayar Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 4(4), 164-177.
• Taştan, S., İşçi, E. ve Arslan, B. (2014). Örgütsel destek algısının işe yabancılaşma ve örgütsel bağlılığa etkisinin incelenmesi: İstanbul özel hastanelerinde bir çalışma. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 121-138.
• Tutar, H. (2010). İşgören yabancılaşması ve örgütsel sağlık ilişkisi: Bankacılık sektöründe bir uygulama. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 65(1), 175-204.
• Yalçın, Ö. ve Dönmez, A. (2017). Sosyal psikolojik açıdan yabancılaşma: Dean'in Yabancılaşma Ölçeği'nin Türkçe'ye uyarlanması. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 150-175.
• Yalçın, İ. ve Koyuncu, S. C. (2014). Örgütsel yabancılaşma olgusunun iş tatmini üzerine etkisi: Niğde ilinde bir araştırma.
• Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16(26), 86-94.
• Yılmaz, S. ve Sarpkaya, P. (2009). Eğitim örgütlerinde yabancılaşma ve yönetimi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 314-333.
• Yüksel, H. (2014). Yabancılaşma kavramı paralelinde emeğin yabancılaşması ve sonuçları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(2), 159-188.
• Zengin, M. (2011). İlköğretim okullarında örgütsel güven ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki. (Yüksek lisans tezi). Erişim adres: http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
• Zengin, Y. ve Kaygın, E. (2016). Örgütsel adalet ve örgütsel yabancılaşma arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir araştırma. Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E- Dergisi, 56, 391-415.
• Zorgül, G.G. (2014). İlkokul öğretmenlerinin maruz kaldığı psikolojik yıldırma ile işe yabancılaşma arasındaki ilişki (İstanbul ili Avcılar ilçesi örneği). (Yüksek lisans tezi). Erişim adres: http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. Zorlu Yücel, P. (2006). Örgütsel güven ve iş tatmini ilişkisi ve bir araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adres: http://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.