4-6 Yaş Grubu Kur’an Kursu Öğreticilerinin Eğitim İhtiyaçları

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 50, 275 - 309, 25.12.2025

Ümmühan Güliz Orhan , Şeyma Şahin , Abdurrahman Kılıç

https://doi.org/10.34234/ded.1564997

Öz

Bu çalışmanın amacı, 4-6 Yaş Grubu Kur'an Kursları’nda görev yapan öğreticilerin eğitim ihtiyaçlarını belirlemektir. Bu amaçla, 20 lisansüstü tez ve 18 makale seçilerek meta-sentez yöntemiyle analiz edilmiştir. Öğreticilerin eğitime yönelik ihtiyaçları “Çocuk Gelişimi”, “Program Okuryazarlığı”, “Öğrenme Öğretme Süreci”, “Ölçme ve Değerlendirme”, “Değerler Eğitimi”, “Kur’an Eğitimi” ve “Velilerle İlişkiler” temalarında toplanmıştır. Bu temalar incelendiğinde öğreticilerin çocuğu tanıma, çocuğun gelişim aşamalarını ve hazır bulunuşluk düzeylerini anlama, program okuryazarlığı, dersi planlama, materyal hazırlama, strateji-yöntem-teknik kullanma, öğrenme ortamını düzenleme, ölçme ve değerlendirme alanlarında gelişim ihtiyaçları ortaya çıkmıştır. Değerler ve Kur’an eğitimi konusunda; uygun yöntem-teknik kullanma, yaşa uygun somutlaştırma ve farklılaştırma yapma gibi ihtiyaçlar tespit edilmiştir. Ayrıca, velilerle iletişim, aile katılımı ve veli eğitimleri konularında desteğe ihtiyaç duyulduğu belirlenmiştir. Araştırmanın sonuçlarına dayanarak; öğreticilerin, dört yıllık dini yükseköğretim me-zunu olmaları, pedagojik formasyona sahip olmaları, okul öncesi öğretmenleriyle birlikte çalışmaları ve okul öncesi eğitim ve eğitim bilimleri uzmanları tarafından hazırlanan hizmet içi eğitim programlara katılmaları önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

4-6 Yaş Kur’an Kursu , 4-6 Yaş Kur’an Kursu Öğreticileri , Eğitim İhtiyaçları , İhtiyaç Analizi

Training Needs of Qur'an Course Instructors for Children Aged 4–6

Öz

This study aims to determine the educational needs of instructors working in Qur'an courses for the ages 4–6 group. For this purpose, 20 graduate theses and 18 articles were selected and analyzed using the meta-synthesis method. The educational needs of the instructors were categorized into the following themes: "Child Development," "Curriculum Literacy," "Teaching and Learning Process," "Assessment and Evaluation," "Values Education," "Qur'an Education," and "Relations with Parents." Upon examining these themes, it was identified that instructors require development in areas such as understanding early childhood characteristics, recognizing developmental stages and readiness levels, curriculum literacy, lesson planning, material preparation, using strategies, methods, and techniques, organizing learning environments, and assessment and evaluation. Regarding values and Qur'an education, needs were identified in the use of effective methods and techniques, in making content age-appropriate, and in differentiating teaching strategies. Furthermore, instructors were found to require support in communication with parents, fostering family involvement, and organizing parent education programs. Based on the study's findings, several recommendations have been proposed. It is suggested that instructors should hold a relevant four-year degree, possess pedagogical training, collaborate with preschool teachers, and participate in in-service training programs designed by specialists in preschool education and educational sciences.

Anahtar Kelimeler

4-6 Year Old Qur , 4-6 Year Old Qur , Training Needs , Needs Analysis

Kaynakça

• Acur, E. (2019). Öğretici görüşleri bağlamında Diyanet İşleri Başkanlığı 4-6 yaş Kur’an kurs-larındaki değerler eğitimi uygulamalarının değerlendirilmesi (Yayınlanmamış doktora te-zi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Akdağ, F. (2022). 4-6 Yaş Grubu Kur'an Kursları Üzerine Bir Araştırma (Denizli İli Örneği) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Arıcan, S., & Arıcı, H. Y. (2022). Kur’an Kursu Öğreticilerinin Yetişkin Eğitiminden 4-6 Yaş Kurslarına Geçiş Süreci Hakkında Fenomenolojik Bir Araştırma. Diyanet İlmi Dergi, 58(3), 1257-1300.
• Arslan, E. (2022). Nitel Araştırmalarda Geçerlilik ve Güvenilirlik. Pamukkale Üniversitesi Sos-yal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (51), 395-407.
• Ashton, E. (2002). Religious education in the early years. Routledge.
• Ashton, E., & Watson, B. (1998). Values education: A fresh look at procedural neutrality. Edu-cational Studies, 24(2), 183–193. https://doi.org/10.1080/0305569980240204
• Aspfors, J., & Fransson, G. (2015). Research on mentor education for mentors of newly quali-fied teachers: A qualitative meta-synthesis. Teaching and Teacher Education, 48, 75-86.
• Aşkın, B., & Er, H. (2023). Diyanet İşleri Başkanlığı 4-6 Yaş Grubu Kur’an Kursları Öğretim Programı Değerlendirme Ölçeği”. Dini Araştırmalar, 26(64), 277-309.
• Aşlamacı, İ. (2020). 4-6 Yaş Grubu Kur’an Kursu Öğretim Programının (2018) Eğitim Prog-ramı Temel Öğeleri Açısından Değerlendirilmesi”, Erken Çocukluk Dönemi Din-Ahlak-Değerler Eğitimi ve Sorunları-1. Konya: Palet Yayınları.
• Aybey, S. (2017). 4-6 Yaş Grubu Çocukların Gelişim Özellikleri Bağlamında Din Eğitimi. In-ternational Journal Of Social Humanities Sciences Research, 4(12), 781-787.
• Aybey, S. (2019). 4-6 yaş grubu Kur’an kurslarının eğitim-öğretim faaliyetleri ve problemleri (Zonguldak ili örneği). Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(2), 207-240.
• Aybey, S. (2019). 4-6 Yaş Grubu Kur’an Kurslarının Eğitim-Öğretim Faaliyetleri ve Problemle-ri (Zonguldak İli Örneği). BEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(2), 207-240.
• Aziz, S. (2022). 4-6 Yaş Grubu Kur’an Kurslarında Din Eğitimi: Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Talim, 6(1), 77-80.
• Bacı, B. (2019). Kur’an Kursları Öğretim Programı (4-6 Yaş Grubu) ile Okul Öncesi Eğitimi Programının Karşılaştırılması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Recep Tayyip Erdo-ğan Üniversitesi, Rize.
• Balbay, E. (2022). 4-6 yaş Kur’an kurslarının öğretici görüşlerine göre değerlendirilmesi (Di-yarbakır ve Batman örneği) (Yayınlanmamış doktora tezi). Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
• Bredekamp, S., & Copple, C. (1997). Developmentally Appropriate Practice in Early Child-hood Programs.(Revised Edition). National Association for the Education of Young Children, 1509 16th Street, NW, Washington, DC 20036-1426.
• Bruner, J. S. (2009). The process of education. Harvard University Press.
• Bulut, İ., & Sarı, S. (2021). Kur’an Kursları Öğretici Kitabındaki Etkinlik Uygulamalarının Öğ-retici Görüşleri Doğrultusunda İncelenmesi. Hitit Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 408-428.
• Bursa Uludağ Üniversitesi. (2024). Erken Çocuklukta Ahlak ve Değer Eğitimi Tezsiz Yüksek Lisans Programı. Erişim: https://bilgipaketi.uludag.edu.tr/Programlar/Detay/1992?AyID=29 (Erişim Tarihi: 18 Ara-lık 2024).
• Creswell, J. W. (2013). Qualitative inquiry & research design: Choosing among five approac-hes. Los Angeles, USA: Sage
• Çelik Tüten, A. (2021). Diyanet işleri başkanlığı 4-6 yaş Kur'an kursu öğreticilerinin sınıf yö-netimi becerilerinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, İstanbul.
• Çelik, F., & Çakmak, A. (2023). Öğreticilerin Gözünden 4-6 Yaş Grubu Kur’an Kursu Öğre-tim Programındaki Soyut Kavramların Öğretimi Üzerine Nitel Bir Araştırma. Değerler Eğitimi Dergisi, 21(45), 1-34.
• Çınar, S. (2023). Diyanet İşleri Başkanlığına Bağlı 4-6 Yaş Kur'an Kurslarında Din Eğitimi (Sivas Örneği) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Si-vas.
• Çitak, Ş., & Birol, Ü. Z. N. (2019). Okul Öncesi Kurumlarından Psikolojik Danışma ve Reh-berlik Servislerinin Kaldırılmasına İlişkin Yönetici ve Öğretmen Algılarının İncelenmesi. Turan: Stratejik Araştırmalar Merkezi, 11(44), 255-264.
• DeWitt-Brinks, D., ve Rhodes, S. C. (1992). Listening instruction: A qualitative meta-analysis of twenty-four selected studies (Rep. No. Clearinghouse: CS507954). US: Michigan.
• Dinçer, B. (2020). Diyanet İşleri Başkanlığı'na Bağlı 4-6 Yaş Okul Öncesi Eğitim Kurumların-da Mevcut Durum ve Beklentilerin Saptanması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Bur-sa Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Dinçer, S. (2018). Eğitim bilimleri araştırmalarında içerik analizi: Meta-analiz, meta-sentez, betimsel içerik analizi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 176-190.
• Diyanet İşleri Başkanlığı [DİB], (2014). Diyanet İşleri Başkanlığı Personel Yeterlilikleri, Anka-ra. https://docplayer.biz.tr/5149306-Diyanet-isleri-baskanligi-personel-yeterlikleri.html
• Diyanet İşleri Başkanlığı [DİB], (2014). Kur’an Kursları Öğretim Programı (4-6 Yaş Grubu). Ankara.
• Diyanet İşleri Başkanlığı [DİB], (2022a). 2022-2023 Eğitim-Öğretim Yılı Kur’an Kursları Uy-gulama Esasları. https://hukukmusavirligi.diyanet.gov.tr/Documents/2023-2024%20E%C4%9Fitim%20%C3%96%C4%9Fretim%20Y%C4%B1l%C4%B1%20Kur'an%20Kurslar%C4%B1%20Uygulama%20Esaslar%C4%B1.pdf
• Diyanet İşleri Başkanlığı [DİB], (2022b). Diyanet İşleri Başkanlığı 2022 Yılı Faaliyet Raporu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Diyanet İşleri Başkanlığı [DİB], (2022c). Diyanet İşleri Başkanlığı 4-6 Yaş Grubu Kur’an Kursları Öğretim Programı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Diyanet İşleri Başkanlığı [DİB], (2023). 29 Nisan 2023. “4-6 yaş Kur’an kursları ülkemiz açı-sından büyük bir devrim”. https://www.diyanet.gov.tr/tr-TR/Kurumsal/Detay/35434/4-6-yas-kuran-kurslari-ulkemiz-acisindan-buyuk-bir-devrim
• Diyanet İşleri Başkanlığı [DİB], (2023a). Kur’an Kursları Öğretim Programları. Erişim tarihi: 02.10.2023. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/sayfa/489
• Diyanet İşleri Başkanlığı [DİB], (2023b). 2023-2024 Eğitim Öğretim Yılı Geçici Kur’an Kursu Öğreticiliği Sınav İlanı. Erişim tarihi: 15.05.2024. https://antalya.diyanet.gov.tr/sayfalar/contentdetail.aspx?ContentId=2958&MenuCategory=Kurumsal#:~:text=A.SINAVA%20KATILMAK%20%C4%B0STEYEN%20ADAYLAR-DA%20ARANAN%20%C5%9EARTLAR&text=Kur'an%20kursu%20%C3%B6%C4%9Freticili%C4%9Fi%20yapmaya,i%C3%A7in%20haf%C4%B1zl%C4%B1k%20belgesine%20sahip%20olmak.
• Diyanet İşleri Başkanlığı [DİB], (2024). Geçici Kur’an Kursu Öğreticiliği Mülakat Sınavı İlanı. Erişim tarihi: 15.05.2024. https://bayburt.diyanet.gov.tr/sayfalar/contentdetail.aspx?MenuCategory=Kurumsal&ContentId=1637
• Doğan, Z. (2019). 4-6 Yaş Grubu Kur'an Kursu Öğreticilerinin Eğitim-Öğretim Yeterlik Algı-ları (Kayseri Örneği) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Ecer, M., & Çakmak, A. (2021). Bir Meta-Sentez Çalışması: Öğreticilerin Gözünden 4-6 Yaş Kur'an Kursları. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 21(2), 803-831.
• Eken, Z. B. (2021). 4-6 Yaş Kur'an Kurslarında Görev Yapan Kur'an Kursu Öğreticilerinin Drama Alanındaki Yeterliklerinin Belirlenmesi (Kocaeli İli Örneği) (Yayınlanmamış yük-sek lisans tezi). Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Elkind, D. (1967). Egocentrism in adolescence. Child development, 38 (4), 1025-1034. https://doi.org/10.2307/1127100
• Epstein, J. L. & Sheldon, S.B. (2023). School, family, and community partnerships: Preparing educators and improving schools (3nd ed.). Routledge
• Ertürk, S. (2013). Eğitimde program geliştirme (12th ed.). Edge Akademi.
• Genç, M. F. (2019). Diyanet İşleri Başkanlığı'na bağlı 4-6 yaş grubu Kuran kurslarında din eği-timi. İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 5(2), 507-521.
• Goldman, R. (2022). Religious thinking from childhood to adolescence. Routledge.
• Goleman, D. (2005). Emotional intelligence: Why it can matter more than IQ. Bantam Books.
• Gordon, T. (2010). Teacher Effectiveness Training: The Program Proven to Help Teachers Bring Out the Best in Students of All Ages. Crown Press.
• Göksu, M. Z. (2022). Okul Öncesi Kurum Yöneticileri ve Veli Görüşleri Işığında Okul Önce-sinde Din Eğitimi. Ekev Akademi Dergisi, (89), 121-140.
• Gümrükçüoğlu, S., Genç, M., & Uddın, A. (2022). Din Eğitimi Politikalarının Değişim Süre-cinde Türkiye\U2019de Okul Öncesi Din Eğitimi (4-6 Yaş Kur’an Kursları Örneği). Din Bilimlerinde Akademik Araştırmalar Dergisi, 22 (2).
• Gün, A. (2016). Veli ve öğretici görüşleri doğrultusunda 4-6 yaş grubu Kur’an kursu eğitimi: Samsun ili örneği. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7, 33-66.
• Hitit Üniversitesi. (2024). Erken Çocuklukta Ahlak ve Değer Eğitimi Programı. Erişim: https://lee.hitit.edu.tr/tr/ecad/detay/haftalik-ders-programi (Erişim Tarihi: 18 Aralık 2024).
• Hull, J. (1975). Perennial symbols: Preparing to teach religion through life themes. Education 3-13, 3(2), 104-109.
• İsaoğlu, E. (2023). Velilerin 4-6 yaş grubu Kur’an kurslarından beklentileri ve memnuniyet düzeyleri üzerine bir araştırma (Trabzon ili örneği) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Trabzon Üniversitesi, Trabzon.
• İstanbul Üniversitesi. (2024). Erken Çocuklukta Ahlak ve Değer Eğitimi Yüksek Lisans Prog-ramı. Erişim: https://ilahiyat.istanbul.edu.tr/tr/content/yuksek-lisans/erken-cocuklukta-ahlak-ve-deger-egitimi (Erişim Tarihi: 18 Aralık 2024).
• İşgören, K. (2023). Diyanet 4-6 yaş Kur’an kurslarında değerler eğitiminde uygulanan aile katılım etkinlikleri ve bu konuya ilişkin öğretici görüşleri (Kocaeli ili örneği) (Yayınlan-mamış yüksek lisans tezi). Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Kara, B. (2019). Okul Öncesi Dönemi (4-6 Yaş Grubu) Çocukların Din Eğitiminde Görev Alan Eğitimcilerin/Din Görevlilerinin Pedagojik Yeterlilikleri (Yayınlanmamış yüksek lisans te-zi). Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Kasar, G., & Aydın, Y. (2023). Ebeveynlerin 4-6 yaş grubu Kur’an kurslarından memnuniyet ve beklentileri üzerine bir araştırma: Muş ili örneği. Amasya İlahiyat Dergisi, (20), 458-496.
• Kılıç, A., Aydın M., Ökmen B., & Şahin Ş. (2019). Kuramdan Uygulamaya İhtiyaç Belirleme. Pegem Akademi.
• Korkmaz, M. ve Yobaş, H. Ç. (2022). 04-06 Yaş Grubu Kur’an Kurslarında Değer Öğretimin-de Hikâye Kullanımına İlişkin Nitel Bir Araştırma. Tokat İlmiyat Dergisi, 10(2), 657-682.
• Kurt, İ. (2017). Velilerin 4-6 Yaş Grubu Kur'an Kurslarından Memnuniyet Düzeyleri ve Bek-lentileri Üzerine Bir Araştırma (Ankara Örneği) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hi-tit Üniversitesi, Çorum.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (2016). Genişletilmiş bir kaynak kitap: Nitel veri analizi (S. Akbaba Altun& A. Ersoy, Çev. Ed.) Pegem Akademi.
• Montessori, M. (2013). The montessori method. Transaction publishers.
• Öncü, A. (2021). 4-6 Yaş Kur’an Kurslarında Öğreticileri Etkileyen Unsurlar (Denizli Örneği). Kocatepe İslami İlimler Dergisi, 4(2), 259-282.
• Öztürk, T. (2022). Veli ve Öğretici Görüşleri Doğrultusunda 4-6 Yaş Grubu Kur'an Kursunda Verilen Eğitimin Yaşa Göre Yarattığı Etkiler (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Amasya Üniversitesi, Amasya.
• Parlak, O., & Şen, S. (2019). 4-6 Yaş Grubu Çocuklarda Kur’an Tasavvurunun Değerlendiril-mesi. Turkish Research Journal of Academic Social Science, 2(1), 14-23.
• Piaget, J. (1970). Science of education and the psychology of the child. Orion Press.
• Sayar, E. (2022). 4-6 Yaş Kuran Kursu Öğreticilerinin Değerler Eğitiminde Drama Yönteminin Kullanımına İlişkin Görüşleri (İzmir İli Örneği) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Senemoğlu, N. (2023). Gelişim, öğrenme ve öğretim: Kuramdan uygulamaya (29.Baskı). Anı Yayıncılık.
• Sönmez, V. (2024). Program geliştirmede öğretmen el kitabı (21.Baskı). Anı Yayıncılık.
• Şahin, E. (2005). Okul Öncesi Öğretmen Adayları ve Öğretmenleri İçin Uygulama Kılavuzu. Anı Yayıncılık.
• Şahin, M. K., & Akman, B. (2018). Erken çocukluk döneminde düşünme becerilerinin gelişimi. Milli Eğitim Dergisi, 47(218), 5-20.
• Şaşa, F. T. (2021). Öğretici görüşlerine göre Diyanet İşleri Başkanlığı 4-6 yaş Kur’an kursla-rında Kur’an öğretiminde eğitsel oyun uygulamaları (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Şensoy, S. (2022). 4-6 yaş Kuran kursu öğreticilerinin öğretim yöntem ve teknikleri konusun-daki görüşleri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hitit Üniversitesi, Çorum.
• Tüfekçi, K. (2020). Diyanet İşleri Başkanlığı 4-6 Yaş Kuran Kursları Eğitiminin Öğretici ve Veli Görüşlerine Göre İncelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziantep Üni-versitesi, Gaziantep.
• Türkmen, S. (2021). 4-6 Yaş Grubu Çocuklara Yönelik Kur'an Kurslarında Karşılaşılan So-runlar (Gaziantep İli Örneği) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Uşak Üniversitesi, Uşak.
• Üzümcü, M., & Çınar, N. (2021). 4-6 yaş Kur’an kurslarında görev yapan öğreticilerin bu kurslardaki eğitim süreçleriyle ilgili görüşleri (Çorlu örneği). Tasavvur: Tekirdağ İlahiyat Dergisi, 7(2), 1449-1490.
• Üzümcü, M., & Çınar, N. (2020). Öğreticilerine göre Diyanet 4-6 yaş Kur’an kursları (Çorlu örneği). Trabzon İlahiyat Dergisi, 7(1), 7-51.
• Vygotsky, L. S. (1978). Mind in society: The development of higher psychological proces-ses (Vol. 86). Harvard University Press.
• Walsh, D., ve Downe, S. (2005). Meta‐synthesis method for qualitative research: A literature review. Journal of Advanced Nursing, 50(2), 204-211.
• Yağcı, S. (2018). Öğreticilere Göre Diyanet İşleri Başkanlığı 4-6 Yaş Grubu Kur'an Kursları (İzmir İli Örneği) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi, İzmir.
• Yağcı, S. (2020). Öğreticilere Göre Diyanet İşleri Başkanlığı ve Müftülüklerin 4-6 Yaş Grubu Kur'an Kursu Çalışmaları. Balıkesir İlahiyat Dergisi, (11), 195-221.
• Yazıbaşı, M. A. (2020). Kur’an kursu öğreticilerine göre 4-6 Yaş Grubu Kur’an Kursu öğretici-si, öğrencisi ve öğrenci velisinin ihtiyaç ve beklentileri (Kırıkkale örneği). Dini Araştırma-lar, 23(57), 95-116.
• Yerlikaya, İ., Sak, R., & Sak, İ. T. Ş. (2014). Okul Öncesi Eğitimde Psikolojik Danışma ve Rehberlik Hizmetleri: Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının ve Psikolojik Danışman Aday-larının Görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2).
• Yıldırım A., & Şimşek H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (9. Baskı). Seçkin Yayınları.
• Yılmaz, A. (2022). Öğretici görüşleri doğrultusunda 4-6 yaş grubu Kur’an kurslarında yapı-lan Kur’an öğretimi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Yüksel, Z. (2021). 4-6 Yaş Grubu Kur’an Kursu öğreticilerinin öğretim yöntemleri açısından yeterlik algıları (Çankırı örneği). Dini Araştırmalar, 24(60), 147-179.