Values Found in Elementary 4th and 5th Grade Social Studies Textbooks

Yıl 2013, Cilt: 11 Sayı: 25, 183 - 214, 01.06.2013

Zafer Kuş Zihni Merey Kadir Karatekin

Öz

İlköğretim 4. ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Yer Alan Değerler

Öz

Sosyal Bilgiler öğretiminin temel amacı iyi insan ve iyi vatandaş yetiştirmektir. Bu nedenle Sosyal Bilgiler dersi değerler eğitiminde büyük bir öneme sahiptir. Sosyal Bilgiler dersinde, öğretmenlerin ve öğrencilerin birincil kaynak olarak kullandıkları ve takip ettikleri ders kitaplarında, değerlere ne kadar yer verildiği, hangilerinin daha sık vurgulandığı büyük bir önem taşımaktadır. Bu araştırmada ilköğretim Milli Eğitim Bakanlığı tarafından basılan 4. ve 5. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitaplarında değerlere yer verilme durumunun belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada kullanılan 4. ve 5. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitapları Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 2009 yılında basılmıştır. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi ile gerçekleştirilmiş ve tümevarım analizi kullanılmıştır. Çalışmada elde edilen sonuçlara göre ilköğretim 4 ve 5. sınıf kitaplarında en sık vurgulanan değerler duyarlılık, vatanseverlik, sorumluluk, sevgi ve dayanışmadır. Sosyal Bilgiler programında yer almasına rağmen en az vurgulanan değerler ise temizlik, dürüstlük ve hoşgörü değerleridir. Bu sonuçlar doğrultusunda 4. ve 5. sınıf Sosyal Bilgiler kitaplarında hoşgörü değerine daha fazla yer verilmesi gerektiği önerisinde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler, Değer, Değerler Eğitimi, Ders Kitabı, İlköğretim

Kaynakça

• Akbaş, O. (2010). Eğitim bilimlerinde yeni yönelimler. E. Karip (Ed.). Eğitim bili¬mine giriş, Ankara: Pegem Akademi.
• Aladağ, S. (2012). İlköğretim sosyal bilgiler öğretiminde değer eğitimi yaklaşımlarının öğrencilerin sorumluluk değerini bilişsel düzeyde kazanmalarına etkisi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 161, 123-146.
• Aral, D. (2008). Millî Eğitim Bakanlığının hazırladığı 6. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan değerler üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Balcı, N. (2008). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde değerler eğitiminin etkililiği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Baydar, P. (2009). İlköğretim beşinci sınıf sosyal bilgiler programında belirlenen değerlerin kazanım düzeyleri ve bu süreçte yaşanılan sorunların değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversi¬tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Belet, D., & Deveci, H. (2008). Türkçe ders kitaplarının değerler bakımından in¬celenmesi. VII. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu. Özü home.anadolu. edu.tr/~sdbelet/yayinlar/ders%20kitaplari.pdf adresinde 15 Aralık 2011 tari¬hinde edinilmiştir.
• Demir, T. (2012). İlköğretim sekizinci sınıf Türkçe ders kitaplarındaki hikâye metinlerinde yer alan değer unsurlarının eşdizimsel örüntülemeler açısından görünümleri. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic,7(2)1063-1078.
• Doğanay, A. (2011). Değerler eğitimi. C. Öztürk (ed.). Sosyal Bilgiler Öğretimi, Ankara: Pegem Akademi.
• Ercan, İ. (2001). İlköğretim sosyal bilgiler programında ulusal ve evrensel değerler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. On Sekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Ergün, M. (2009). Eğitim felsefesi, Ankara: Pegem Akademi.
• Ersoy, F., & Şahin, T. (2011) Sosyal bilgiler ders kitaplarının değerler eğitimi yaklaşımları açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Sempozyumu.”Sosyal ve kurumsal yönleriyle değerler eğitimi”. Eskişehir Osman Gazi Üniversi¬tesi, Eskişehir.
• Evin, İ., & Kafadar, O. (2004). İlköğretim sosyal bilgiler programının ve ders kitaplarının ulusal ve evrensel değerler yönünden içerik çözümlemesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(3), 293–304.
• Gömleksiz, M., & Cüro, E. (2010). Sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan değerlere ilişkin öğrenci tutumlarının değerlendirilmesi. Uluslar Arası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 95-120.
• Hogg, A. M., & Vaughan, M. G. (2007). Sosyal psikoloji, Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Kan, Ç. (2010). Sosyal bilgiler dersi ve değerler eğitimi. Milli Eğitim Dergisi, 187,138–145.
• Karadüz, A. (2008). İlköğretim okulları Türkçe dersi kitaplarında “millî ve kültürel değerler”. Türk Halkları Edebiyatı II, Uluslar arası Çocuk Edebiyatı Kon¬gresi, Kafkas Üniversitesi, Bakü, 13-15 Kasım 2008, 384-433.
• Karagöz, B. (2009). Yapılandırmacı yaklaşıma göre ilköğretim 6 ve 7. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki değerlerin incelenmesi (Muğla İli Örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler En¬stitüsü, Muğla.
• Keskin, Y. (2008). Türkiye’de sosyal bilgiler öğretim programlarında değerler eğitimi: Tarihsel gelişim, 1998 ve 2004 programlarının etkililiğinin araştırılması. Yayınlanmamış doktora tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kılınç, A., & Akyol, Ş. (2009). ilköğretim 6. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan sevgi temasının değerler eğitimi açısından incelenmesi. Birinci uluslararaası eğitim araştırmaları konferansı, 1-3 May 2009 Çanakkale.
• Kızılçelik, S., & Erjem, Y. (1994). Açıklamalı sosyoloji terimler sözlüğü. Ankara: Atilla Kitabevi:
• Matan, M. (2004). İlköğretim 5. sınıf Türkçe ders kitaplarında kültür öğeleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• MEB. (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 6-7 sınıflar öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• Merey, Z., Kuş, Z., & Karatekin. K. (2012). Türkiye ve ABD ilköğretim sosyal bilgiler öğretim programlarının değerler eğitimi açısından karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, KUYEB.12(2), 1613-1632.
• Naylor, T. D., & Diem, R. (1987). Elementary and middle school social studies, New York: Random House.
• Özgen, S. (2005). İlköğretim 1. kademe Türkçe ders kitaplarında değerlerin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Marmara.
• Sancan, E. (2006). 1998 ile 2004 sosyal bilgiler dersi öğretim programlarının vatandaşlık değerleri açısından karşılaştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• Silah, M. (2000). Sosyal psikoloji (Davranış Bilimi). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Somuncu, S. (2008). İlköğretim 7. sınıf Türkçe ders kitabındaki edebi metinlerin temel evrensel değerleri içermesi bakımından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Şebnem, A. (2010). İlköğretim 6. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan sevgi temasının değerler eğitimi açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksesk lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Şen, Ü. (2008). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin ilettiği değerler açısından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(5), 763- 779.
• Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı, (2010). İlk ders genelgesi, B.08.0.TTK.0.72.02.00, 08 Eylül 2010.
• Tezcan, M. (1991). Eğitim sosyolojisi, Ankara.
• Tezgel, R. (2006). Yeni ilköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programında insan hakları ve Değer Eğitimi. II. Uygulamalı Etik Kongresi, 18- 20 Ekim 2006, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Topkaya, Y., Tokcan, H., Sancak, Y., & Ulu Kalın, Ö. (2011). Sosyal bilgiler programının belirlediği değerlerin 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabına yansıma boyutlarının değerlendirilmesi. Değerler Eğitimi Sempozyumu, So¬syal ve Kurumsal Yönleriyle Değerler Eğitimi.
• Türk Dil Kurumu. (2011). Büyük Türkçe Sözlük, Web: http://tdkterim.gov.tr/bts/ adresinden 2.Ekim 2011’de alınmıştır.
• Uysal, E. (2003). Değerler üzerine bazı düşünceler ve bir erdem tasnifi denemesi: İnsani Erdemler-İslami Erdemler. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12(1), 51-69.
• Yaman, H., Taflan, S., & Çolak, S. (2009). İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(18), 107-120.
• Yel, S., & Aladağ, S. (2009). Sosyal bilgilerde değerler öğretimi. M. Safran (Ed.). Sosyal Bilgiler Öğretimi, Ankara: Pegem Akademi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (Güncelleştirilmiş Geliştirilmiş 5. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.