Duygu ve Düşüncelere Saygı Değerinin Etkinlik Temelli Öğretiminin Saygı Eğilimine Etkisi

Yıl 2021, Cilt: 19 Sayı: 42, 305 - 335, 25.12.2021

Yasemin Altunsoy , Zeynep Başcı Namlı

https://doi.org/10.34234/ded.959194

Öz

Bu çalışmanın amacı, dördüncü sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nda yer alan “duygu ve düşüncelere saygı” değerinin etkinlik temelli öğretiminin öğrencilerin saygılı olma eğilimine etkisini araştırmaktır. Karma araştırma yaklaşımlarından gömülü desenin kullanıldığı çalışma, 35 ilkokul dördüncü sınıf öğrencisinin (deney grubu, n=17; kontrol grubu, n=18) katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Uygulama aşamasında; deney grubunda duygu ve düşüncelere saygı değerini içeren çeşitli etkinlikler kullanılırken; kontrol grubunda ise mevcut program çerçevesinde Sosyal Bilgiler ders kitabı üzerinden yürütülmüştür. Çalışmada veri toplama aracı olarak Saygılı Olma Eğilimi Ölçeği ve Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu kullanılmıştır. Uygulama sonucunda, deney grubu öğrencilerinin saygı eğilimi düzeylerinde artış meydana geldiği görülmüştür. Öğrencilerin saygı değerine ilişkin görüşleri incelendiğinde; etkinlikler yoluyla saygı değerini kazanmaya daha istekli oldukları, bireysel ve toplumsal açıdan değerlerin önemini anlama ve saygılı olma bilinçlerinde bir farkındalık meydana geldiği tespit edilmiştir.  

Anahtar Kelimeler

Değer Eğitimi, Duygu ve Düşüncelere Saygı, Saygı Eğilimi, Etkinlik Temelli Öğretim

The Impact of Activity-Based Teaching of the Value of Respecting the Feelings and Opinions of Others on the Students’ Inclination to Respect

Öz

The aim of this study is to investigate the activity-based teaching of the value of “respecting others’ thoughts and feelings”, which is included in the fourth grade Social Studies Curriculum, in terms of its impact on students’ inclination to respect. The study employed an embedded research design, from among the mixed research approaches, and was conducted with the participation of 35 fourth grade students studying at primary school (experimental group, n=17; control group, n=18). In the implementation phase, various activities were conducted in the experimental group in such a way as to involve the value of respecting others’ thoughts and feelings, whereas in the control group, it was carried out on the Social Studies textbook within the framework of the current program. In the study, The Scale of Inclination to Respect” and “Semi-structured Interview Forms” were used as data collection tools. At the end of the study, it was found that the level of students’ inclination towards being respectful increased in the experimental group. Moreover, the students’ views indicated that they were more willing to gain the value of respect through activities, and that they became more aware of the importance of recognizing the values in terms of individual and social aspects as well as of being respectful of them.

Anahtar Kelimeler

Value Education, Respecting Others’ Thoughts and Feelings, Inclination to Respect, Activity-Based Teaching

Kaynakça

• Akın, M. F. (2007). Özdeşlik konusunun öğretiminde yapılandırmacı öğrenme yaklaşımının öğrenme ürünlerine etkileri (Yüksek lisans tezi). Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
• Aktepe, V. (2010). İlköğretim 4. sınıf sosyal bilgiler dersinde “yardımseverlik” değerinin etkinlik temelli öğretimi ve öğrencilerin tutumlarına etkisi (Doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Akkoyun, F. (2016). Saygı kavramına transaksiyonel analiz (TA) açısından bakış. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 1(4).
• Albayrak, F. (2015). İlkokul sosyal bilgiler kazandırılan değerlerle ilgili sınıf öğretmenlerinin görüşleri (Yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Arabacı, İ. B. ve Akgül, T. (2013). Elazığ ilinde uygulanan etkinlik temelli değer öğretimi uygulamalarının değerlendirilmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 7-31.
• Arıcı, İ. ve Maden, K. (2018). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretim programında saygı değeri. Journal of Graduate School of Social Sciences, 22(1).
• Aslan, S. ve Aybek, B. (2018). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin çokkültürlü eğitime dayalı olarak uygulanan etkinlikler ile ilgili görüşlerinin incelenmesi. Kuramsal Eğitim Bilim Dergisi, 11(1), 58-82.
• Aydın, M. Z. (2010). Okulda çalışan herkesin görevi olarak değerler eğitimi. Değerler Eğitimi Buluşması, 22.
• Balcı, F. A. ve Yelken, T. Y. (2013). İlköğretim sosyal bilgiler programında yer alan değerler ve değer eğitimi uygulamaları konusunda öğretmen görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 195-213.
• Baltacı, A. (2017). Nitel veri analizinde Miles-Huberman modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-15.
• Banks, J. A. (2019). An introduction to multicultural education. New York Pearson.
• Barcın, F. (2018). İlkokul 4. sınıf değerler eğitiminde yaratıcı drama yönteminin etkisi (Yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi Eğitimi Bilimleri Enstitüsü, Gziantep.
• Berkant, H. G., Efendioğlu, A. ve Sürmeli, Z. (2014). Değerler eğitimine yönelik öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 9(5). http://dx.doi.org/10.782.7/TurkishStudies.6732
• Bohlin, K. E. (2005). Teaching Character Education Thorough Literature. London.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Can, A. (2017). SPPS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi (5. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Çatlak, İ. (2017). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarına empati becerisi ve farklılıklara saygılı olma değerinin kazandırılmasında storyline yönteminin etkisi (Yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Çayır, K. (2003). İnsan hakları ve demokrasi kültürünün geliştirilmesi: Ders kitaplarının yazımı. M. T. Bağlı ve Y. Esen (Ed.), Ders kitaplarında insan hakları: İnsan haklarına duyarlı ders kitapları için. (ss. 21-45). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• DEM, Değerler Eğitimi Merkezi. (2017). https://degerler.org/kademe/saygi/ilkokul-3-4 adresinden 05.09.2017 tarihinde alındı.
• Demir, B. (2008). Adalet ve saygı içerikli karakter eğitimi programının 7. sınıf öğrencilerinin ahlaki olgunluk düzeylerine etkisi (Yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal bilimler enstitüsü, İstanbul.
• Ekmişoğlu, M. (2007). Erken çocukluk döneminde farklılıklara saygı kavramı hakkında öğretmen görüşlerinin incelenmesi ve farklılıklara saygı ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması (Yüksek lisans tezi). Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal bilimler enstitüsü, Çanakkale.
• Eren, S. (2015). Öyküleştirme yöntemine dayalı eğitimin beş yaş çocuklarında farklılıklara saygı kazanımına etkisinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ersoy, A. (2016). Dördüncü sınıf öğrencilerinin hoşgörü algısı ve deneyimleri: Bir fenomenolojik araştırma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1). https://doi.org/10.17860/efd.31740
• Felmlee, D. ve Muraco, A. (2009). Gender and friendship norms among older adults. Research on Aging, 31(3), 318-344.
• Fidan, N. K. (2009). Öğretmen adaylarının değer öğretimine ilişkin görüşleri. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 2(2), 1-18.
• Gülmüş, R. (2015). İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler dersi tarih konularında değer öğretimine ilişkin sınıf öğretmeni görüşleri (Yüksek lisans tezi). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Burdur.
• Gümüş, O. (2016). İlkokul 4. Sınıf sosyal bilgiler dersinde Türk büyüklerine saygı, aile birliğine önem verme ve vatanseverlik değerinin karma yaklaşıma dayalı etkinliklerle öğretimi (Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Güven, S. (2012). Sınıf Öğretmeni adaylarının farklılıklara saygı düzeyleri ile özerklik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Halstead, J. M. (1996). Values and values education in schools. Values in education and education in values, 3-14.
• İnam, A. (1994). Eğitimi eleştirmek. Bilim ve Teknik, 316, 64-67.
• İşcan, C. D. (2007). İlköğretim düzeyinde değerler eğitimi programının etkililiği. (Doktora tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kacar, M. (2018). Sınıf öğretmeni adaylarında çokkültürlü kişiliğin farklılıklara saygı üzerindeki etkisinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kütahya.
• Kalem, S. ve Fer, S. (2003). Aktif öğrenme modeliyle oluşturulan öğrenme ortamının öğrenme, öğretme ve iletişim sürecine etkisi. Educational Sciences: Theory & Practice, 3(2). https://doi.org/10.19126/suje.346975
• Kavun, M. (2018). Çocuklara değer aktarımında Türk sinemasının rolü: Kemal Sunal filmleri örneği (Yüksek lisans tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Keskinoğlu, M. Ş. (2008). İlköğretim beşinci sınıf öğrencilerine uygulanan mesnevi temelli değerler eğitimi programının ahlaki olgunluğa ve saldırganlık eğilimine etkisi (Yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü.
• Kıral, E. (2018). Kayıp giden bir değer: saygı. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 5(1), 4-9.
• Köstereli̇oğlu, I., Bayar, A. ve Kösterelioğlu, M. (2014). Öğretmen eğitiminde etkinlik temelli öğrenme süreci: Bir durum araştırması. Electronic Turkish Studies, 9(2). http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6406
• Landau, S. ve Everitt, B. S. (2004). A handbook of statistical analyses using SPSS. Boca Raton: Chapman & Hall ; CRC.
• Littauer, F. ve Littauer, M (2005). Kişilik bulmacası. H. B. Çelik (Çev. Ed.). Ankara: Sistem Yayıncılık.
• Loomans, D. ve Loomans, J. (2005). Çocuklara öz saygıyı ve değerleri öğretmenin 100 yolu. T. Göbekçin (Çev. Ed.). İzmir: Ege-Meta Yayınları.
• MEB. (2017). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: Devlet Kitapları Basımevi.
• Özden, Y. (2005). Eğitimde yeni değerler; Eğitimde dönüşüm. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Özensel, E. (2003). Sosyolojik bir olgu olarak değer. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 217-240.
• Özkan, Z. S. (2017). Hayat bilgisi ders kitaplarındaki metin ve görsellerin değerler açısından incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ordu.
• Öztürk, F. (2018). Çok kültürlü eğitim çerçevesinde hazırlanan etkinliklerle farklılıklara saygı değeri ve araştırma becerisi geliştirmeye yönelik bir eylem araştırması (Doktora tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Pallant, J. (2016). SPSS kullanma kılavuzu, SPSS ile adım adım veri analizi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Polat, Ö. ve Yıldız, T. Ö. (2018). 5-6 yaş grubu için geliştirilen aile katılımlı farklılıklara saygı programının çocukların farklılıklara saygı düzeyine etkisinin incelenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 14(4), 389-403. https://doi.org/10.17244/eku.466812
• Pituch, K. A. ve Stevens, J. (2016). Applied multivariate statistics for the social sciences: analyses with SAS and IBM’s SPSS. New York: Routledge.
• Rıfat, M., Kabakçı-Yurdakul, I. ve Ersoy, A. (2014). Bir eğitim teknolojisi araştırmasına dayalı olarak karma yöntem araştırması deneyimi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 2(1), 65-86. https://doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.2s3m
• Rosenzweig, J. E. (1999). I have a new friend in me: The effect of a multicultural/anti-bias curriculum on the development of social cognition in preschoolers (Doctoral thesis). University of Arizona, USA.
• Roth, N. L., Hunt, T., Stavropoulos, M. ve Babik, K. (1996). Can't we all just get along: Cultural variables in codes of ethics. Public Relations Review, 22(2), 151-161.
• Sarmusak, D. (2011). İlköğretim öğrencilerinin empatik eğilimleri ve algıladıkları öğretmen tutumlarının öğrencilerin ahlaki değer yargılarına etkisi. (Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• TDK (2005). Türk Dil Kurumu Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Topcubaşı, T. (2015). Farklılıklara saygı eğitim programının öğrencilerin farklılıklara saygı düzeyine etkisi (Yüksek lisans tezi). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Uçar, G. (2007). Ayla Çınaroğlu’nun “Keçi Masalı” adlı eserinde toplumsal bilinç eğitimi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 455-461.
• Üner, E. (2011). Okul öncesi eğitim programındaki 36-72 aylık çocuklara farklılıklara saygı eğitimi kazandırmanın öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Yaman, E., Mermer, E. Ç. ve Mutlugil, S. (2009). İlköğretim okulu öğrencilerinin etik davranışlara ilişkin görüşleri: Nitel bir araştırma. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(17), 93-108.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. Baskı). Ankara: Ayrıntı Basım, Yayın ve Matbaacılık.
• Yıldırımçakar, A. (2018). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin informal ilişki düzeyleri ile farklılıklara saygı düzeyleri arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Yockey, R. D. (2011). SPSS demystified: a step-by-step guide to successful data analysis. Boston: Prentice Hall.