FAKTORİNG İŞLEMLERİNİN DENETİMİNDE RİSK TANIMLAMASINA YÖNELİK BİR MODEL ÖNERİSİ

Yıl 2022, Sayı: 24, 134 - 158, 30.01.2022

Gürol Baloğlu

Öz

Faktoring şirketleri, özellikle bankalar üzerinden fon sağlamakta zorlanan işletmeler için, işletme sermayesinin temininde önemli rol oynamaktadırlar. Buna karşın, ülkemizde faktoring şirketlerine ilişkin yasal düzenlemeler iç denetim fonksiyonunu zorunlu kılmamıştır. Bu durum faktoring şirketlerinde iç denetimin yaygınlaşmamasına neden olmuştur. Bununla birlikte, iç denetimin faktoring şirketlerine sunabileceği katma değerler mevcuttur. Bu çalışmada, faktoring şirketlerinde faktoring işlemlerine ilişkin yürütülecek bir iç denetim çalışmasında risk değerlendirmesi öncesinde risk envanterinin ne şekilde oluşturulabileceğine ilişkin bir öneri sunulmaktadır. Bu öneri oluşturulurken öncelikle faktoring işlemlerinin doğası anlaşılmaya çalışılmış, sonrasında faktoring işlemlerine ilişkin mevcut yasal düzenlemeler hakkında bilgiler verilmiştir. Bu kısmı takiben faktoring işlemlerinin muhasebesinin faktoring şirketlerinde ne şekilde tutulduğu açıklanmaya çalışılmıştır. Son bölümde gerek faktoring işlemleri ve muhasebesi gerek faktoring işlemlerine ilişkin düzenleyici kurallardan yola çıkılarak Türkiye’de yerleşik faktoring şirketlerinin faktoring işlemlerine ilişkin maruz kalabilecekleri riskler tanımlanmıştır. Oluşturulan bu risk envanteri faktoring işlemlerinin denetiminden önce yürütülecek bir ön hazırlık çalışmasında, denetim planlamasına dayanak olarak kullanılabilecek şekilde sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İç Denetim, Faktoring, Risk Tanımlaması

A MODEL RECOMMENDATION FOR RISK IDENTIFICATION IN AUDIT OF FACTORING TRANSACTIONS

Öz

Factoring companies play an important role in providing working capital, especially for the enterprises that have difficulty in obtaining funds through the banks. On the other hand, the legal regulations regarding factoring companies in our country have not made the internal audit function mandatory. This caused the internal audit not to become popular in factoring companies. However, there are added values that internal audit can offer to factoring companies. In this study, a proposal is presented on how a risk inventory can be created before risk assessment in an internal audit work to be carried out on factoring transactions in factoring companies. While creating this proposal, first of all, the nature of factoring transactions is tried to be understood, and then information about the current legal regulations regarding factoring transactions is given. Following this part, it has been tried to be explained how the accounting of factoring transactions is kept in factoring companies. In the last section, the risks that factoring companies located in Turkey may be exposed to regarding factoring transactions are defined, based on factoring transactions and their accounting as well as the regulatory rules regarding factoring transactions. This risk inventory is presented in a way that it can be used as a basis for audit planning in a preliminary work to be carried out before the audit of factoring transactions.

Anahtar Kelimeler

Internal Audit, Factoring, Risk Identification

Kaynakça

• Alieva, B. M. (2016). Analysis of Financial Risk Management. KazNU Bulletin Economics series. 2,2(114), s.59-63.
• Arzova, B. (2006). İhracat Hakkında Her Şey. İstanbul : Türkmen Kitabevi.
• Ataç, K. (1991). Bir Finansman Yöntemi: Factoring. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt9/1991, ss.59-65.
• Benea, I. & Duma, F. (2013). Financing with Receivables: Factoring, Securitization and Collateral. University of Craiova, Faculty of Economics and Business Administration Finance – Challenges of the Future, XIII, 15, s.79-86.
• Borgia, D. J. & Burgess, D. O. (2000). Reducing the Cash Gap by Factoring. Credit & Financial Management Review, 6,3, s.41-51.
• Biçer, M. O. (2021). Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu ve Alt Düzenlemeleri Yorumu (Bankaların Faktoring İşlemleri ile Faktoring Şirketleri Açısından). İstanbul : Türkiye Bankalar Birliği.
• Datta, R. & Sultana A. & Sonia S. A. (2017). Introduction of Factoring in Bangladesh. ELK Asia Pacific Journal of Finance and Risk Management, 8,4, s.39-59.
• Dancevic, V. J. (1993). Factoring of Accounts Receivable: Analysis, International Perspectives and the Australian Market. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Victoria University of Technology, Melbourne.
• Demir, R. (2013). Factoring Sözleşmesi. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 8. sayı, ss. 877-902. Demir, V. & Sipahi B. (2000). Satıcı Firmalar (Factor Kullananlar) Açısından Factoring İşlemlerinin Finansman ve Muhasebe Boyutuyla İncelenmesi. Mali Çözüm, 53. sayı, ss. 161-179.
• Eke, S. (2014). Türkiye İhracatının Ticari Riskler Açısından Değerlendirilmesi Ve Açık Hesap İhracatın Teminat Altına Alınması. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 10, ss. 53-72.
• Eke, S. & Çetiner, E.M. (2020). İhracatta Tedarikçi Kredi Riskinin Garanti Altına Alınmasında Faktoring, İhracat Artışına ve Ekonomik Büyümeye Desteği. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt.5, Sayı.2, ss.288-301.
• Ekergil, V. & Çağıran, F. (2016). Türkiye Muhasebe Standartlarının Faktoring Muhasebe İşlemlerine Etkileri ve Uygulamada İskontolu Faktoring İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 12 (30), ss.213-236.
• Ekinci, Y. (1997). Dış Ticaret İşlemleri ve İhracatçının El Kitabı. Bursa: Ak-bil Yayıncılık.
• Elmas, B. & Kurnaz, E. (2013). Türkiye’de Factoring Şirketlerinin İç Kontrol Sistemlerinde Etkinlik Araştırması. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, ss.61-76.
• European Bank for Reconstruction and Development. (2018). Factoring Survey in EBRD Countries of Operation. 3.Baskı.
• Faktoring İşlemlerinde Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik. T.C. Resmi Gazete, 29257, 04.02.2015.
• Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketlerinin Bilgi Sistemlerinin Yönetimine ve Denetimine İlişkin Tebliğ. T.C. Resmi Gazete, 30737, 06.04.2019.
• Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketlerinin Kuruluş ve Faaliyet Esasları Hakkında Yönetmelik. T.C. Resmi Gazete, 28627, 24.04.2013.
• Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketlerinin Muhasebe Uygulamaları ile Finansal Tabloları Hakkında Yönetmelik. T.C. Resmi Gazete, 28861, 24.12.2013.
• Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketleri Kanunu. T.C. Resmi Gazete, 28496, 13.12.2012.
• Ivanovic, S. & Baresa, S. & Bogdan, S. (2011). Factoring: Alternative Model of Financing. UTMS Journal of Economics, 2(2), s.186-206.
• Kaya, U. & Gerekan, B. (2011). Faktoring Şirketleri ve Satıcı İşletme Açısından Faktoring İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, C.XIII, S II, ss.71-101.
• Kocaman, A. (1991). Factoring İşlemi Anlamı Ve Dünya Factoring Uygulamasına Bir Bakış, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt: 46, Sayı: 3-4, ss.127-130.
• Liu, J. L. (2015). Study on the Factoring Model of Account Receivable Management for Chinese Enterprises. International Conference on Social Science, Education Management and Sports Education, Atlantis Press, s.2259-2262.
• Melemen, M. (2003). Uygulamalı Dış Ticaret İşlemleri. İstanbul : Türkmen Kitabevi.
• Mert, H. & Baş, E. (2016), Faktoring İşletmelerinde TMS 18 “Hasılat” Standardı Ve Bir Uygulama. Global Business Research Congress, Vol.2, ss.595-609.
• Öndeş, T. (1994). Türk Ekonomisindeki Yeni Finansman Yöntemlerinden Factoring. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 10, Sayı 3-4, ss. 19-27.
• Özdemir, Z. (2005). Dış Ticaret Finansman Tekniklerinden Faktoring ve Forfaiting İşlemleri. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (10) 2005/2, ss.194-224.
• Parasız, İ. (1990). “Leasing”, “Factoring”, “Fortfaiting” ve Karşılıklı Ticaret, Tekstil ve Makina Dergisi, 19. sayı, ss.26-34.
• Sakorafas, A. C. (2010). Evaluating a Model for Default Risk in Non-recourse Factoring. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). University of Piraeus Department of Banking and Financial Management, Piraeus.
• Süklüm, N. (2017). Faktoring İşlemlerinde Şüpheli Alacaklara Karşılık Ayrılması Uygulaması. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (3), ss.315-335.
• The Institute of Internal Auditors. (2018). Uluslararası Mesleki Uygulama Çerçevesi. (Türkiye İç Denetim Enstitüsü, Çev.).
• The Institute of Internal Auditors. (2020). IIA’nın Üçlü Hat Modeli. (Türkiye İç Denetim Enstitüsü, Çev.).
• Uyanık, R. Y. (2015). Dünyada ve Türkiye’de Faktoring Tanımı. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:2, Sayı:3, ss.23-40.
• Ülgen, G. (2004). Factoring in World and Turkey. T.C. Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt XIX, Sayı 1, ss.43-67.
• Yazıcıoğlu, A. (2007). Faktoring Muhasebesi. İstanbul : CDS Müşavirlik.
• Yılmaz, Ö. (2018). Banka Dışı Finansal Kurumlar ve Muhasebe Uygulamaları (Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri). İstanbul : Finansal Kurumlar Birliği.
• FCI. Global Factoring Statistics. https://fci.nl/en. (Erişim Tarihi, 13 Eylül 2021).
• Finansal Kurumlar Birliği, https://www.fkb.org.tr/raporlar-ve-yayinlar/raporlar/faktoring-sektor-raporlari/. (Erişim Tarihi, 17 Temmuz 2021).