FİNANSAL BİLGİ MANİPÜLASYONUNUN BENEİSH TR MODELİ İLE ÖLÇÜLMESİ: BİST SAĞLIK SEKTÖRÜ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2025, Sayı: 33, 73 - 84, 03.09.2025

Vahap Karaçadır , Hakkı Kıymık

Öz

Bu çalışma, Borsa İstanbul’da işlem gören ve sağlık sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin kamuya açık finansal tabloları kullanılarak muhasebe manipülasyonu yapılıp yapılmadığını sektörel düzeyde değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu doğrultuda, 2022-2023 yılları arasında Borsa İstanbul’da faaliyet gösteren 14 sağlık şirketinin finansal verileri Beneish TR Modeli kullanılarak analiz edilmiş ve manipülasyon olasılıkları değerlendirilmiştir. Çalışmada bağımlı değişken muhasebe manipülasyonu olup, bağımsız değişkenler ticari alacaklar endeksi, brüt kâr marjı endeksi, aktif kalitesi endeksi, amortisman giderleri endeksi, pazarlama, satış ve dağıtım ile genel yönetim giderleri endeksi, toplam tahakkukların toplam varlıklara oranı, kaynak yapısındaki değişim endeksi, stokların satışlara oranı ve finansman giderlerinin satışlara oranı değişkenlerinden oluşmaktadır. Analiz kapsamına alınan 13 şirketin Zi değerleri hesaplanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, 7 şirketin finansal manipülasyon yaptığına dair herhangi bir bulguya rastlanmamıştır. Buna karşılık, 4 şirketin muhasebe manipülasyonu yaptığına dair ciddi bulgular tespit edilmiştir. Ayrıca, 2 şirketin finansal manipülasyon yaptığına ilişkin çok ciddi bulgular olduğu belirlenmiştir. Bu sonuçlar, Türkiye'deki sağlık sektöründe muhasebe manipülasyonu riskinin belirli ölçüde yüksek olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

sağlık ekonomisi , muhasebe manipülasyonu , beneish modeli

MEASURING FINANCIAL INFORMATION MANIPULATION WITH THE BENEISH TR MODEL: A STUDY OF THE BI STOCK HEALTHCARE SECTOR

Öz

This study aims to assess, at a sectoral level, whether companies operating in the healthcare sector and listed on Borsa Istanbul engage in accounting manipulation by utilizing publicly available financial statements. In this context, the financial data of 14 healthcare companies listed on Borsa Istanbul between 2022 and 2023 were analyzed using the Beneish TR Model, and the likelihood of manipulation was evaluated. In the study, the dependent variable is accounting manipulation, while the independent variables include the accounts receivable index, gross margin index, asset quality index, depreciation expenses index, total accruals to total assets ratio, changes in financial structure index, inventory-to-sales ratio, financing expenses-to-sales ratio, and marketing, sales, and general administrative expenses. The Z-i values of 13 companies included in the analysis were calculated. The findings indicate that there is no evidence of financial manipulation in 7 companies. However, strong indications of accounting manipulation were identified in 4 companies. Additionally, very strong indications of financial manipulation were found in 2 companies. These results indicate that the risk of accounting manipulation in the healthcare sector in Türkiye is relatively high.

Anahtar Kelimeler

Health Economics , Accounting Manipulation , Beneish Model

Kaynakça

• Aghghaleh, S. F., Mohamed, Z. M., & Rahmat, M. M. (2016). Detecting financial statement frauds in malaysia: comparing the abilities of beneish and dechow models. Asian Journal of Accounting & Governance, 7, 57-65.
• Bayırlı R. (2006). Yaratıcı muhasebe, etik, firma değeri ve örnek bir uygulama (Yayınlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bekçi, İ. ve Avşarlıgil, N. (2011). Finansal bilgi manipülasyonu yöntemlerinden yaratıcı muhasebe ve bir uygulama, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 13(2), 131- 162.
• Beneish, M. D. (1999). The detection of earnings manipulation. Financial Analysts Journal, 55(5), 24-36.
• Beneish, M. D., Lee, C. M., & Nichols, D. C. (2013). Earnings manipulation and expected returns. Financial Analysts Journal, 69(2), 57-82.
• Benligiray, S., & Onay, A. (2021). Kazanç manipülasyonu tespit modellerinin borsa istanbul şirketlerinde test edilmesi. Muhasebe ve Denetime Bakış, 21(64), 179-204.
• Boratav, K. (2003). Türkiye iktisat tarihi 1908-2002 (9. baskı). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Durana, P., Blazek, R., Machova, V., & Krasnan, M. (2022). The use of beneish m-scores to reveal creative accounting: evidence from slovakia. Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy, 17(2), 481-510.
• Erol Fidan, M. (2021). Finansal bilgi manipülasyonu ve beneish modeli: bıst taş ve toprağa dayalı sektör grubu işletmeleri üzerine bir araştırma. The Journal of Academic Social Science, (114), 1-28.
• Fenyves, V., Pisula, T., & Tarnoczi, T. (2023). Investigation of accounting manipulation using the beneish model: hungarian case. Economics and Sociology, 16(4), 347-363.
• Fındık, H., & Öztürk, E. (2016). Finansal bilgi manipülasyonunun beneish modeli yardımıyla ölçülmesi: bıst imalat sanayi üzerine bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 8(1), 483-499.
• Güner, M., & Kurnaz, E. (2020). Muhasebe manipülasyonunun beneish modeli yardımıyla ölçülmesi: bıst kimya, petrol, plastik endeksi şirketleri üzerine bir araştırma. Journal of Accounting and Taxation Studies, 13(2), 195-214.
• Günlük, M. (2023). Muhasebe manipülasyonlarının beneish modeli ile tespit edilmesi: borsa istanbul (bıst) gıda, içecek ve tütün alt sektöründe bir uygulama. Muhasebe ve Denetime Bakış, 23(69), 365-386.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2010). Multivariate data analysis (7th ed.). Pearson Prentice Hall.
• Ibadin, P. O., & Ehigie, A. H. (2019). Beneish model, corporate governance and financial statements manipulation. Asian Journal of Accounting & Governance, 12, 51-64.
• Ibadin, P. O., & Oladipupo, O. A. (2015). Determinants of intangible assets disclosure in quoted companies in nigeria. Asian Journal of Accounting and Governance, 6, 13-25.
• Kalaycı, Ş. (2010). SPPS uygulamalı çok değişkenli istatistik tekinkileri (5.Baskı). Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Kamal, M.E.M. (2016). Detecting financial statement fraud by malaysian public listed companies: the reliability of the beneish m-score model. Jurnal Pengurusan, 46, 23-32.
• Kara, S., & Özcan, P. (2020). Muhasebe manipülasyonlarında yapay sinir ağlarının önemi ve bir uygulama. Muhasebe ve Denetime Bakış, 20(60), 155-176.
• Küçüksözen, C. (2004). Finansal bilgi manipülasyonu: nedenleri, yöntemleri, amaçları, teknikleri, sonuçları ve imkb şirketleri üzerine ampirik bir çalışma (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Küçüksözen, C., & Küçükkocaoğlu, G. (2004). Finansal bilgi manipülasyonu: imkb şirketleri üzerine ampirik bir çalışma. In 1st International Accounting Conference on the Way to Convergence, MÖDAV, İstanbul.
• Mulford, C. W., & Comiskey, E. E. (2002). The financial numbers game: detecting creative accounting practices. John Wiley&Sons, Inc, Newyork.
• Musanovic, E. B., & Halilbegovic, S. (2021). Financial statement manipulation in failing small and medium-sized enterprises in bosnia and herzegovina. Journal of Eastern European and Central Asian Research (JEECAR), 8(4), 556-569.
• Nyakarimi, S. (2022). Probable earning manipulation and fraud in banking sector. empirical study from east africa. Cogent Economics & Finance, 10(1), 2083477.
• Öniş, Z. (1991). Political economy of turkey in the 1980s: anatomy of unprecedented liberalization. Journal of International Affairs, 45(1), 1–19.
• Peker, A. A. (2023). Muhasebe manipülasyonlarının tespit edilmesinde beneish tr modeli: borsa istanbul üzerine sektörel bazda bir uygulama. Muhasebe ve Denetime Bakış, 23(69), 321-346.
• Sabău, A. I., Mare, C., & Safta, I. L. (2021). A statistical model of fraud risk in financial statements. case for romania companies. Risks, 9(6), 116.
• Soykan, M. E., Esmeray, A., & Esmeray, M. (2023). Finansal bilgi manipülasyonunun beneish tr modeli ile tespiti üzerine bir araştırma: bıst metal sanayi sektörü örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (66), 23-28.
• Spathis, C. (2002). Detecting false financial statements using published data: some evidence from greece. Managerial Auditing Journal, 17(4), 179-191.
• Srebro, B., Mavrenski, B., Bogojević Arsić, V., Knežević, S., Milašinović, M., & Travica, J. (2021). Bankruptcy risk prediction in ensuring the sustainable operation of agriculture companies. Sustainability, 13(14), 7712.
• Stolowy, H., & Breton, G. (2000). A framework for the classification of accounts manipulations. 708, 1-94. Groupe HEC.
• Stolowy, H., & Breton, G. (2004). Accounts manipulation: a literature review and proposed conceptual framework. Review of Accounting and Finance, 3(1), 5-92.
• Tepeli, Y., & Kayıhan, B. (2016). Muhasebe manipülasyonunun beneish modeli ile tespit edilmesi: bist gıda maddeler sanayi sektörü’nde bir uygulama. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 14(4), 245-264.
• Toplu, N., Calayoğlu, İ., & Azaltun, M. (2021). Finansal bilgi manipülasyonu ortaya çikarmaya yönelik bir araştirma (Beneish Model). Muhasebe ve Finans İncelemeleri Dergisi, 4(1), 16-25.
• Zor, İ., & Yanya, E. (2023). Muhasebe manipülasyonunu etkileyen şirkete özgü faktörlerin analizi: bist sınai şirketlerinde bir uygulama. Muhasebe ve Denetime Bakış, 23(70), 69-88.