Bilim Tarihi Konulu Fen Eğitimi Araştırmalarının Tematik Analizi

Yıl 2020, Sayı: 50, 158 - 171, 30.12.2020

Tuğba Taşkın

Öz

Bu çalışmada, ulusal alan yazında eğitim-öğretim alanında, bilimin tarihi konusunda yapılan çalışmaları farklı değişkenler açısından incelemek amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda başlangıcından itibaren ULAKBİM’de taranan dergilerde yayınlanan makaleler araştırılmıştır. Bu makaleler arasında bilim tarihi öğretimine odaklanan 20 makale incelenmiştir. Çalışmada, tematik içerik analizi kullanılmıştır. Veriler analiz edilirken; yayın yılı, araştırma konusu, çalışma grubu, çalışmanın yöntemi, araştırma deseni, veri toplama araçları ve veri analiz yöntemleri olmak üzere yedi değişken dikkate alınmıştır. Elde edilen bulgulara göre fen eğitiminde bilim tarihi kullanımına yönelik ulusal alan yazında en çok çalışmanın 2019 yılında yapıldığı görülmektedir. Yapılan çalışmaların önemli bir kısmında nitel yaklaşımdan yararlanıldığı belirlenmiştir. Nitel yaklaşım desenlerinden biri olan doküman analizi ve durum çalışması araştırmalarda en fazla tercih edilen desenler olmuştur. Çalışmalarda en fazla öğretmen adayları, bölüm olarak ise fen bilgisi bölümü yer almıştır. İncelenen çalışmalarda verilerin toplanmasında en fazla açık uçlu sorulardan oluşan ölçeklerden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

bilim tarihi,, fen eğitimi, tematik içerik analizi

Kaynakça

• Abd‐El‐Khalick, F. (2005). Developing deeper understandings of nature of science: The impact of a philosophy of science course on preservice science teachers’ views and instructional planning. International Journal of Science education, 27(1), 15-42.
• Ayvacı, H. Ş., & Akdemir, E. (2017). Bilimin doğası alanında 2013 yılından itibaren yayımlanmış tezlerin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 1178-1218.
• Aztekin, S., & Şener, Z. T. (2015). Türkiye’de matematik eğitimi alanindaki matematiksel modelleme araştırmalarının içerik analizi: Bir meta-sentez çalışması. Eğitim ve Bilim, 40(178), 139-161.
• Bächtold, M., & Munier, V. (2019). Teaching energy in high school by making use of history and philosophy of science. Journal of Research in Science Teaching, 56(6), 765-796.
• Bhakthavatsalam, S. (2019). The value of false theories in science education. Science & Education, 28(1-2), 5-23.
• Bıkmaz, F. H., Aksoy, E., Tatar, Ö., & Altınyüzük, C. A. (2013). Eğitim programları ve öğretim alanında yapılan doktora tezlerine ait içerik çözümlemesi (1974-2009). Eğitim ve Bilim Dergisi, 38(168), 288-303.
• Blizak, D. (2017). The effect of using the history of sciences on conceptual understanding and intrinsic motivation. Asia-Pacific Forum on Science Learning & Teaching, 18(1). Erişim adresi: https://www.eduhk.hk/apfslt/
• Çelik, A. B. (2019). Bilim tarihi uygulamalarının ortaokul öğrencilerinin bilim ve fene yönelik tutum ve epistemolojik inançlarına etkisinin incelenmesi. Yüksek lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Çetinkaya, E., & Taşar, M. F. (2018). Fen bilimleri eğitimi alanında Türkiye merkezli argümantasyon araştırmalarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Hacettepe University Journal of Education, 33(2): 353-381.
• Çiltaş, A., Güler, G., & Sözbilir, M. (2012). Türkiye’de matematik eğitimi araştırmaları: Bir içerik analizi çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(1), 565-580.
• Dass, P. M. (2005). Understanding the nature of scientific enterprise (NOSE) through a discourse with its history: The influence of an undergraduate ‘history of science’course. International Journal of Science and Mathematics Education, 3(1), 87-115.
• Dedes, C. (2005). The mechanism of vision: Conceptual similarities between historical models and children’s representations. Science & Education, 14(7-8), 699-712. Demirel, Ö., Ayvaz, Z., & Köksal, N. (2008). Eğitim programları ve öğretim alanında yapılan tezlerin konularının ve yöntemlerinin incelenmesi. II. Lisansüstü Eğitim Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, 26-28.
• Erdaş, E., Doğan, N., & İrez, S. (2016). Bilimin doğasıyla ilgili 1998-2012 yılları arasında Türkiye’de yapılan çalışmaların değerlendirmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(1), 17-36.
• Erdem, D. (2011). Türkiye’de 2005–2006 yılları arasında yayımlanan eğitim bilimleri dergilerindeki makalelerin bazı özellikler açısından incelenmesi: Betimsel bir analiz. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 2(1), 140-147.
• Gauld, C. (2014). Using history to teach mechanics. M.R. Matthews (Ed), International handbook of research in history, philosophy and science teaching (ss.56-96) içinde. New York: London.
• Gim, J. (2016). Special theory of relativity in South Korean high school textbooks and new teaching guidelines. Science and Education, 25, 575–610.
• Göktaş, Y., Hasançebi, F., Varışoğlu, B., Akçay, A., Bayrak, N., Baran, M., & Sözbilir, M. (2012). Türkiye’deki eğitim araştırmalarında eğilimler: Bir içerik analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 12, 177-199.
• Guisasola, J. (2014). Teaching and learning electricity: the relations between macroscopic level observations and microscopic level theories. M.R. Matthews (Ed), International Handbook of Research in History, Philosophy and Science Teaching (ss.129-156) içinde. New York: London.
• Güney, B. G. (2014). Bilim tarihine dayalı öğretim materyallerinin fizik dersi öğretim programına ve öğretime uygunluğunun değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• İnce, K., & Özgelen, S. (2015). Bilimin doğası alanında son 10 yılda yapılan çalışmaların farklı değişkenler açısından incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 447-468.
• Kahraman, F. & Karataş, F.Ö. (2012). Bilim tarihi temelli hikâyeler kullanımı ile 7. Sınıf “basit makineler” konusunun öğretimi: bir eylem araştırması. X. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, 27-30 Haziran, Niğde Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Niğde.
• Koştur, H. İ. (2016). Bilim tarihi temelli laboratuvar öğretiminin sınıf öğretmeni adaylarının fen bilimleri dersi beceri ve duyuş öğrenme alanlarına etkisi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Köylü, Z. N. (2017). Tarihi deney ve modellerin tekrarlanması tekniğinin lise öğrencilerinin bilime karşı tutumları ve bilimin doğası anlayışları üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Küçük, M. (2006). Bilimin doğasını ilköğretim 7. sınıf öğrencilerine öğretmeye yönelik bir çalışma. Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Irwin, A. R. (2000). Historical case studies: Teaching the nature of science in context. Science education, 84(1), 5-26.
• Laçin-Şimşek, C. (2019). What can stories on history of science give to students? Thoughts of Science Teachers Candidates. International Journal of Instruction, 12(1), 99-112.
• Lederman, N. G. (1992). Students' and teachers' conceptions of the nature of science: A review of the research. Journal of research in science teaching, 29(4), 331-359.
• Leone, M., & Rinaudo, M. (2020). Should the history of physics be rated X? A survey of physics teachers’ expectations. Physics Education, 55(3), 035013.
• Lin, H. S. (1998). Enhancing college students’ attitudes toward science through the history of science. Proc. Natl. Sci. Counc., 8 (2), 79-86.
• Lin, H.S., & Chen, C. C. (2002). Promoting preservice chemistry teachers’ understanding about the nature of science through history. Journal of Research in Science Teaching, 39(9), 773-792.
• Matthews, M. R. (2017). Fen öğretimi bilim tarihinin ve felsefesinin katkısı. (M.Doğan,Cev.). İstanbul: Boğazici.
• MEB (2006). İlköğretim fen ve teknoloji dersi öğretim programı ve kılavuzu [6. sınıf], MEB yayınları: Ankara.
• Morse, J. M., Barrett, M., Mayan, M., Olson, K., & Spiers, J. (2002). Verification strategies for establishing reliability and validity in qualitative research. International Journal of Qualitative Methods, 1(2). Erişim adresi: http://www.ualberta.ca/~ijqm/
• Ocak, İ., & Yeter, F. (2006). 2006–2016 yılları arasında çalışılmış “Bilimin Doğası” konulu ulusal tez ve makalelerin incelenmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 11(3), 522-543.
• Ozan, C., & Köse, E. (2014). Eğitim programları ve öğretim alanındaki araştırma eğilimleri. Sakarya University Journal of Education, 4(1), 116-136.
• Pekdağ, B., Azizoğlu, N. (2020). History-Based Instruction Enriched with Various Sources of Situational Interest on the Topic of the Atom: the Effect on Students’ Achievement and Interest. Research in Science Education, 50, 1187–1215. https://doi.org/10.1007/s11165-018-9728-5
• Russell, T. (1981). What history of science, How much and why?. Science Education, 65(1), 52–64.
• Rutt, A., & Mumba, F. (2019). Developing Preservice Teachers’ Understanding of and Pedagogical Content Knowledge for History of Science–Integrated Science Instruction. Science & Education, 28(9-10), 1153-1179.
• Solbes, J., & Traver, M. (2003). Against a negative image of science: history of science and the teaching of physics and chemistry. Science & Education, 12(7), 703-717.
• Spiliotopoulou-Papantoniou, V . & Agelopoulos, K. (2009). Enhancement of pre-service teachers’ teaching ınterventions witht heaid of historical examples. Science & Education, 18(9), 1153–1175.
• Stefanidou, C., Psoma, V., & Skordoulis, C. (2020). Ptolemy’s experiments on refraction in science class. Physics Education, 55(3), 035027.
• Şeker, H., & Welsh, L. C. (2006). The use of history of mechanics in teaching motion and force units. Science & Education, 15(1), 55-89.
• Townsend, S., Lamar, M., Walach, M., & Hodge, C. (2019). teaching technology through history. Technology and Engineering Teacher, 79(4), 16-20.
• Wang, H.A., & Cox-Petersen, A.M. (2002). A comprison of elementary, secondary and student teachers’ perceptions and practices related to history of science instruction. Science & Education, 11(1), 69-81.
• Yalçın, S., Yavuz, H. Ç., & Dibek, M. İ. (2016). En yüksek etki faktörüne sahip eğitim dergilerindeki makalelerin içerik analizi. Eğitim ve Bilim, 40(182), 1-28. Yıldırım, C. (2005). Bilim Tarihi. Remzi kitabevi: İstanbul.