Tek Ebeveynli Ailenin Boşanmaya Uyumunu Destekleme: Olgu Sunumu

Yıl 2021, Sayı: 51, 470 - 494, 30.06.2021

Serap Nazlı , Semra Kiye

https://doi.org/10.53444/deubefd.912699

Öz

Türkiye’ de artan boşanma oranları nedeniyle oluşan tek ebeveynli ailelerin bu süreçte ruh sağlığı hizmetlerinden yararlanması gerekli görülmektedir. Boşanma ailede ani bir krizdir ve bu süreçte oluşan tek ebeveynli ailelere psikolojik destek sunularak aile yapısının güçlendirilmesi önemlidir. Bu çalışmanın amacı yasal boşanma sonrası çocuklarının velayetini almış ebeveyn ile çocuklarının boşanmaya uyum sürecini desteklemek için sunulabilecek psikolojik destek programını sınamaktır. Bu çalışmada Aile Danışması Süreç Yönetimi Modeli’ ne (Aile-DSYM) dayalı bir vaka çalışması okuyucu ile paylaşılmıştır. Aile-DSYM, ruh sağlığı hizmetlerinin birincil ve ikincil önleme düzeylerinde kullanılabilecek bir model olarak tasarlanmıştır. Sunulan vaka çalışması, iki yıl önce anlaşmalı olarak boşanmış ve çocuklarının velayetini üstlenmiş 39 yaşındaki anne ve biri 14 yaşında, diğeri 5 yaşında iki erkek çocuk ile yapılmıştır. Aile-DSYM’ ye dayalı psikolojik destek programı bir ön görüşme ve altı oturumdan oluşmaktadır. Gelişimsel ve önleyici tarzda sunulan psikolojik destek programının boşanma nedeniyle oluşmuş tek ebeveynli aile yapısını güçlendirdiği ve ailede birincil değişimlerin başladığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Boşanma, boşanma süreci danışmanlığı, tek ebeveynli aile, boşanmaya uyum

Kaynakça

• Akgül Sarpkaya, O. (2013). Boşanmış kadınlarda toplumsal baskıya direnme stratejileri: Van örneği. The Journal of International Social Research, 6, 26, 29-50.
• Amato, P.R. (1993). Childrens’ adjustment to divorce: Theories, hypotheses and empirical support. Journal of Marriage and the Family, 55,1,23-38.
• Amato, P.R. (2000). The consequences of divorce for adult and children. Journal of Marriage and the Family, 62, 1269-1287.
• Amato, P. R. and Keith, B. (1991). Parental divorce and the well-being of children: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 110(1), 26-46.
• Aydıner Boylu, A. ve Öztop, H. (2013). Tek ebeveynli aileler: Sorunlar ve çözüm önerileri. Sosyoekonomi, 19(19), 207-220.
• Arıkan, Ç. (1992). Yoksulluk, Evlilikte Geçimsizlik ve Boşanma. Ankara: Şafak Matbaası.
• Arifoğlu, B. ve Öz, F. (2008). Boşanmış aile çocuklarına hemşirelik yaklaşımı. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi,76-84.
• Arkes, J. (2014). Separating the harmful versus beneficial effects of marital disruptions on children. Journal of Divorce and Remarriage, 58, 526-541.
• Aydoğan, İ, ve Altunbulak, C. (2015). İlköğretim ikinci kademedeki boşanmış ve tam aileye sahip öğrencilerin okul başarıları ve okulda karşılaştıkları problemlerin incelenmesi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 75-102.
• Bayraktar, N. (2010). Boşanmış Kadınların Çevrelerinin Kendilerine Bakış Açısını Algılama Şekilleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Bembenutty, H., & Karabenick, S. A. (2004). Inherent association between academic delay of gratification, future time perspective, and self-regulated learning. Educational Psychology Review, 16(1), 35-57. doi: 1040-726X/04/0300-0035/0
• Bowen, M. (1981), Therapy in the Practice of Psychotherapy, Berenson, G. ve White, H. (Ed). Annual Review of Family Therapy. New York: Human Sciences Press.
• Can, Y. ve Aksu B.N. (2016). Boşanma sürecinde ve sonrasında kadın. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(58), 888-902.
• Clarke-Stewart, K. A., McCartney, K., Vandell, D. L., Owen, M. T. and Booth, C. (2000). Effects of parental separation and divorce on very young children. Journal of Family Psychology, 14(12), 304-326, doi: 10.1O37//0893-3200.14.2.3O4
• Couto, M.C.P., Koller, S.H. & Novo, R. (2011). Stressful life events and psychological wellbeing in a Brazilian sample of older persons: The role of resilience. Ageing International, 36 (4): 492-505. doi:10.1007/s12126-011-9123-2
• Cüceloğlu, D. (2002). İnsan ve davranışı, 11. Baskı. İstanbul: Remzi Yay.
• Demircioğlu, N. (2000). Boşanmanın Çalışan Kadının Statüsü ve Cinsiyet Rolü Üzerine Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ege Üniversitesi, İzmir.
• Demirci, A. ve Kartal, M. (2015). Çocukluk dönemine ait önemli bir sorun: Gelişme geriliği ve erken tanının önemi. Turkish Family Physician. 3, 4, 1-6.
• Diedrick, P. (2008). Gender differences in divorce adjustment. Journal of Divorce and Remarriage, 14 (34), 33-46.
• Dolto, F. (1998). Çocuk ve boşanma: Sorunlar, öneriler ve çözüm yolları. Çev. N. Yiğitler, İstanbul: Kontiki Yayıncılık.
• Erol, B. (2005). Grup Rehberliği Programının İlköğretim İkinci Kademede Okuyan Parçalanmış Aile Çocuklarının Uyum Düzeylerine Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Feyzioğlu, S., ve Kuşcuoğlu, B. (2011). Tek ebeveynli aileler. Aile ve Toplum, 7(26), 97-110.
• Furstenberg, F.F. (1990). Divorce and the American Family. Annual Review of Sociology, 16, 379-403.
• Gladding, S.T. (2015). Family therapy: History, theory and practice, 16. Edition. Boston M.A: Pearson.
• Goldenberg, I. & Goldenberg, H. (1996). Family Therapy, 4th Edition. Brooks/Cole Pub. Com.
• Greenstein, N., & Davis, N. (2006). Cross-national variations in divorce: Effects of women's power, prestige and dependence. Journal of comparative family studies, 37, 253-273.
• Haley, J. (1988). İletişim. Çeviri A. Uzunöz, Ankara: Çark Kitabevi.
• Halisdemir, D. (2020). Boşanmaya Uyum Programının Velayeti Üstlenmiş Anne ve Çocuklarının Boşanmaya Uyum, Psikolojik Sağlamlık ve Aile Yaşam Doyumlarına Etkisi. Yayınlanmamış Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kahraman, Ö. G., Ceylan, Ş. ve Korkmaz, E. (2016). 0-3 yaş arası çocukların gelişimsel değerlendirmelerinin bazı değişkenler açısından değerlendirmesi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 9, 2, 60-69.
• Kalmijn, M., & Monden, C. (2006). Are the negative effects of divorce on well being dependent on marital quality? Journal of Marriage and Family, 68 (1), 1197-1213.
• Kaya T. (2009). İstanbul’da Yaşayan Boşanmış Kadın ve Erkeklerin Boşanma Deneyimleri. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi,Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Kelly, J. B. (2000). Children’s adjustment ın conflicted marriage and divorce: A decade review of research. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 39(8), 963- 973. doi.org/10.1097/00004583-200008000-00007
• Kelly, J. B., & Emery, R. E. (2003). Children's adjustment following divorce: Risk and resilience perspectives. Family Relations: An Interdisciplinary Journal of Applied Family Studies, 52(4), 352–362. doi.org/10.1111/j.1741- 3729.2003.00352.x
• Kızıl Aslan, Z. (2020). Sistemik aile yapısı. Evlilik ve Aile Psikolojik Danışmanlığı, 1. Baskı. Editör S. Nazlı, s. 25-46, Ankara: Anı Yayınevi.
• Krishnan, V. (1994). The impact of wives’ employment on attitude toward divorce. Journal of Divorce and Remarriage, 22(1-2), 87-101.
• Lamb, M. E., Sternberg, K. J., & Thompson, R.A. (1997). The effects of divorce and custody arrangements on children’s behavior, development, and adjustment. Family and Conciliation Courts Review. 35, 4, 393-404.
• Mahon, N.E., & Yarcheski, T.J. (1994). Future time perspective and positive health practices in adolescents. Perceptual and Motor Skills, 79, 395-398. doi: 10.2466/pms.1994.79.1.395
• Minuchin, S. (1981). Constructing a therapeutic realty. Brenson, G. and White, H (Eds.). Annual review of family therapy. New York: Human Sciences Press.
• Nazlı, S. (2020a). Aile danışmanlığı süreci. Evlilik ve Aile Psikolojik Danışmanlığı, 1. Baskı. Editör S. Nazlı, s. 110-134, Ankara: Anı Yayınevi.
• Nazlı, S. (2020b). Aile danışmanlığı, 15. Baskı. Ankara: Nobel Yayınları.
• Nichols, M. & Schwartz, R. (1998). Family therapy, foreword by Salvador Minuchin, 4. Edition, Boston: Allyn and Bacon.
• Laver, R.H., & Laver, J.C. (1991). Marriage and family the quest for intimacy. WmCBrown Publishers.
• Oğurtan S. G. (2011). Boşandım diyemedim: Boşanmanın aile ve toplum üzerine etkileri. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Öngider, N. (2013). Boşanmanın çocuklar üzerindeki etkisi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 5, 2, 140-161.
• Özar, Ş., ve Yakut-Çakar, B., (2012). Aile, devlet ve piyasa kıskacında boşanmış kadınlar. Kültür ve Siyasette Feminist Yaklaşımlar Dergisi, 16, 1-12.
• Öztürk, S. (2006). Anne Babası Boşanmış 9 – 13 Yaşlarındaki Çocuklar ile Aynı Yaş Grubundaki Anne Babası Boşanmamış Çocukların Benlik Saygısı ve Kaygı Düzeyleri İlişkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Pedro – Carroll, J. L. & Cowen, E. L. (1985). The children of divorce intervention program: an investigation of the efficacy of a school – based prevention program. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 53(5), 603 – 611.
• Sağlam, M. (2011). Boşanma Sürecinde Olan Ailelerdeki Çocukların Aile Algılarının ve Sorunlarının Resimler Aracılığı ile İncelenmesi, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Sancaklı, D. (2014). Boşanmış Annelerin ve Çocuklarının Boşanma Sürecine İlişkin Yaşantıları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Smyth, B.M., & Weston, R.E. (2000). Financial living standards after divorce: A recent snapshot. Melbourne: Australian Institute of Family Studies.
• Soylu, Y. (2018). Boşanmış kadınlarda psikolojik sağlamlığı açıklamaya yönelik bir model geliştirme. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 8(49), 81-100.
• Stolberg, A. L. & Garrison, K. M. (1985). Evaluating a primary prevention program for children of divorce. American Journal Of Community Psychology, 13 (2), 111-124.
• Sun, Y. (2000). Family environment and adolescent’ well being before and after parents’ marital disruption: A longitudinal analysis. Journal of Marriage and Family, 63, 697-713.
• Şentürk Aydın, R. ve Nazlı, S. 2014. Yaşam becerileri psikoeğitim programının boşanmış aile çocuklarının uyum düzeylerine etkisinin incelenmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi,14, 33, 127-153.
• Şimşek Yüksel, D. (2006). Grupla Psikolojik Danışmanın Ana – Babası Boşanmış Ergenlerde Boşanmanın Olumsuz Etkileri İle Başa Çıkma Stratejileri ve Benlik Saygıları Üzerindeki Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Şirvanlı Özen D. (1998). Eşler Arası Çatışma ve Boşanmanın Farklı Yaş ve Cinsiyetteki Çocukların Davranış ve Uyum Problemleri ile Algıladıkları Sosyal Destek Üzerindeki Rolü. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tarhan, N. (2008). Evlilik psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Taymaz Sarı, O., Biçer, E. ve Kasım, D. (2017). Gelişimsel sorunları olan çocuklarda oyun temelli ev ve çocuk merkezli eğitim programının etkililiği üzerine çalışma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 4, 960-981.
• Tatlıoğlu, K. ve Demirel, N. (2016). Sosyal bir gerçeklik olarak boşanma olgusu: Sosyal psikolojik bir değerlendirme. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(22), 59-73. doi:10.16992/ASOS.987
• Thuen, F. (2000). Psychiatric symptoms and perceived need for psychiatric care after divorce. Journal of Divorce and Remarriage, 34, 61-76.
• TUİK (2020). Evlenme ve Boşanma İstatistikleri, 2019. Haber Bülteni, Sayı 33708. tuikweb.tuik.gov.tr
• TUİK (2021). Evlenme ve Boşanma İstatistikleri, 2020. Haber Bülteni, Sayı 37211. tuikweb.tuik.gov.tr
• Uğur, B.S. (2014). Günümüzde kadının boşanma deneyimleri: Akademisyen kadınlar üzerine bir araştırma. Mediterranean Journal Of Humanities, 4(2), 293-326.
• Velderman, M. K., Pannebakker, F. D., van Vliet, W., & Reijneveld, S. A. (2018). Prevention of divorce-related problems in dutch 4-to 8-year-olds: Cultural adaptation and pilot study of the children of divorce ıntervention program. Research on Social Work Practice, 28(4), 415-427.
• Walczak, Y. & Burns, S. (2004). Boşanma ve çocuk üzerine etkileri, 2. Basım. Çeviren İ. Ersevim. İstanbul: Özgür Yayınları.
• Worden, M. (2013). Aile terapisi temelleri. Çeviri Ed. T. Akbaş, Adana: Nobel Kitabevi.
• Yörükoğlu, A. 2003. Çocuk ruh sağlığı, 26. Baskı. İstanbul: Özgür Yayınları.