Öğretmen Adaylarının Özel Gereksinimli Öğrencilerin Eğitimlerine Yönelik Tutumlarının Tespit Edilmesi

Yıl 2023, Sayı: 56, 911 - 928, 22.06.2023

Mehmet İnce , Şule Fırat Durdukoca , Damla Cumalı

https://doi.org/10.53444/deubefd.1264162

Öz

Öğretmen adaylarının özel gereksinimli öğrencilere etkili bir şekilde öğretim yöntem ve müdahalelerini sunmak ve onları desteklemeleri için gerekli olan bilgi, beceri ve olumlu tutumlarla donatılmaları gerekmektedir. Araştırmalar, öğretmenlerin özel gereksinimli öğrencilere yönelik tutumlarının verecekleri eğitimin niteliği etkileyebileceğini göstermektedir. Bu bağlamda öğretmen ve öğretmen adaylarının özel gereksinimli öğrencilere yönelik tutumlarının belirlenmesi önemli görülmektedir. Bu düşünceden hareketle araştırmanın amacı öğretmen adaylarının özel gereksinimli öğrencilerin eğitimlerine yönelik tutumlarının tespit edilmesidir. Bu amaçla araştırma, tarama modeli kullanılarak kolay ulaşılabilir durum örneklemesi yöntemiyle seçilen öğretmen adayıyla gerçekleştirilmiştir. Üç devlet üniversitesinin eğitim fakültelerinin 10 farklı programının 3. ve 4. sınıflarında öğrenim gören ve araştırmaya gönüllü olarak katılmak isteyen 422 öğretmen adayıyla gerçekleştirilmiştir. Verilerin toplanmasında Kösterelioğlu (2013) tarafından geliştirilen “Engelli Bireylerin Eğitilmesine Yönelik Tutum Ölçeği” kullanılmıştır. Elde edilen veriler SPSS 21 paket programı kullanılarak analiz edilmiştir. Analiz edilen veriler cinsiyet, yaş ve öğrenim görülen program değişkenlerine göre incelenerek yorumlanmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre kadın öğretmen adaylarının tutumlarının daha olumlu olduğu, 26 yaş üzerinde olan katılımcıların tutum puanlarının 18-21 ve 22-25 yaş aralığındaki katılımcıların tutum puanlarından daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Son olarak beklenildiği gibi Özel Eğitim Bölümü’nde öğrenim gören öğretmen adaylarının özel gereksinimli bireylerin eğitimine yönelik tutum puanlarının diğer programlarda öğrenim gören öğretmen adaylarından daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Özel gereksinimli birey, tutum, öğretmen adayı, özel eğitim

Determining the Attitudes of Teacher Candidates Towards the Education of Students with Special Needs

Öz

Pre-service teachers need to be the knowledge, skills, and positive attitudes necessary to effectively present teaching methods and interventions to and support students with special needs. Research shows that teachers' attitudes toward students with special needs can affect the quality of the education they provide. In this context, it is important to determine the attitudes of teachers and prospective teachers toward students with special needs. Based on this idea, the aim of the study is to determine the attitudes of pre-service teachers toward the education of students with special needs. Based on this purpose, the research was conducted with pre-service teachers selected by using the easily accessible case sampling method using the survey model. It was conducted with 422 pre-service teachers who were studying in the 3rd and 4th grades of 10 different programs of education faculties of three state universities and who voluntarily wanted to participate in the research. The "Attitude Scale Towards the Education of Individuals with Disabilities" developed by Kösterelioğlu (2013) was used to collect the data. The data obtained were analyzed using SPSS 21 package program. The analyzed data were examined and interpreted according to gender, age and different fields of teaching. According to the results of the study, it was determined that the attitudes of female pre-service teachers were more positive, and the attitude scores of the participants aged 26 and over were higher than the attitude scores of the participants aged 18-21 and 22-25. Finally, as expected, it was determined that the attitude scores of pre-service teachers studying in the Department of Special Education were higher than those of pre-service teachers studying in other programs.

Anahtar Kelimeler

Individual with special needs, attitude, teacher candidate, special education.

Kaynakça

• Acarlar, F. (2013). Kaynaştırma modeli ve özel gereksinimli küçük çocukların özellikleri. B. Sucuoğlu & H. Bakkaloğlu (Ed.), Okul Öncesinde Kaynaştırma (s. 21-73). Kök Yayıncılık.
• Akbulut, C. K., Güven, S., & Karalioğlu, S. (2018). Atama bekleyen öğretmenlerin mesleğe yönelik tutumları üzerine nitel bir çalışma. Harran Maarif Dergisi, 3(1), 1-23.
• Akdal, D., Bozdağ, T., Aydın, Y., & Aşkan, A. (2020). Öğretmen adaylarının kaynaştırma eğitimine yönelik inançları ile yetersizliği olan bireylerin eğitimine yönelik tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Türk Akademik Yayınlar Dergisi (TAY Journal), 4(1), 73-91.
• Alston, J., & Kilham, C. (2004). Adaptive education for students with special needs in the inclusive classroom. Australasian Journal of Early Childhood, 29(3), 24-33.
• Altıntaş, E. & Şengül, S. (2014). The evaluation of special education courses in terms of educational attainments of pre-service mathematics teachers. Turkish Studies International-Periodical for the
• Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 9(2), 141-159. Ataman, A. (2017). Özel eğitimin temelleri. A. Ataman (Ed.), Temel eğitim öğretmenleri için kaynaştırma uygulamaları ve özel eğitim (s. 3-21). Vize Yayıncılık.
• Batu, E. S. (2010). Factors for the success of early childhood inclusion & related studies in Turkey. International Journal of Early Childhood Special Education, 2(1), 57-71.
• Batu, E. S., & Kırcaali-İftar, G. (2005). Kaynaştırma. Kök Yayıncılık.
• Boz, Y., & Boz, N. (2010). The nature of the relationship between teaching concerns and sense of efficacy. European Journal of Teacher Education, 33(3), 279-291.
• Buli-Holmberg, J., & Jeyaprathaban, S. (2016). Effective practice in inclusive and special needs education. International journal of special education, 31(1), 119-134.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2010). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Chander, R. (2016). Attitudes of teachers and students towards mainstreaming. International Journal of Research in Social Sciences, 6(2), 381-394.
• Dayı, E., Ataman, S. & Kösretaş, B. (2022). Özel gereksinimli bireylerin eğitsel tanılama ve değerlendirme sürecinde iş birliği: Aile deneyimleri. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42(3), 2663-2693.
• de Boer, A. A., & Munde, V. S. (2015). Parental attitudes toward the inclusion of children with profound intellectual and multiple disabilities in general primary education in the Netherlands. The Journal of Special Education, 49(3), 179-187.
• Dikmen, M., Şimşek, M., & Tuncer, M. (2018). Öğrenme stilleri ile öğrenmeye yönelik tutum arasındaki ilişki. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 11(57), 388-400.
• Diken, İ. H., & Sucuoğlu, B. (1999). Sınıfında zihin engelli çocuk bulunan ve bulunmayan sınıf öğretmenlerinin zihin engelli çocukların kaynaştırılmasına yönelik tutumlarının karşılaştırılması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 2(03), 25-39.
• Düzdemir, M., & Atik, S. (2023). Öğretmenlerin özel gereksinimli öğrencilere yönelik tutumu ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. e-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 14(2).
• Camcı Erdoğan, S. (2021). Öğretmen adaylarının özel gereksinimli bireylerin eğitimine yönelik görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 22(2), 283-306 .
• Ergül, C., Baydık, B., & Demir, S. (2013). Opinions of in-Service and pre-service special education teachers on the competencies of the undergraduate special education programs. Educational Sciences: Theory and Practice, 13(1), 518-522.
• Forlin, C. (2010). Developing and implementing quality inclusive education in Hong Kong: Implications for teacher education. Journal of Research in Special Educational Needs, 10(1), 177-184.
• İlik, Ş. Ş., & Deniz, S. (2020). Farklı branşlardan öğretmen adaylarının öğretmenlik uygulaması sırasında kaynaştırma uygulamalarına ilişkin gözlemleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28(1), 338-351.
• İnce, M. Yıldırım, H. H., & Karakaşoğlu, S. (2022) Okul yöneticilerinin bütünleştirme uygulamalarına ilişkin görüş ve önerilerinin belirlenmesi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(2).
• İnce, M., & Yıkmış, A. (2021). Opinions and recommendations of academics training special education teachers about applicability of integration in Turkey. International Education Studies, 14(11), 54-74.
• Kalaycı, Ş. (2009). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Asil Yayın Dağıtım.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayınları. Kargın, T. (2009). Özel gereksinimi olan öğrencilerin yerleştirilmesi ve BEP. A. G. Akçamete (Ed.), Özel eğitim (s. 77-109). KÖK Yayıncılık
• Kayhan, N., Şengül, A. & Piştav Akmeşe, P. (2012). İlköğretim birinci ve ikinci kademe öğretmen adaylarının kaynaştırmaya ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(3), 261-271.
• Kılınç, A., & Altuk, Y. G. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının okul deneyimi derslerine yönelik tutumları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (19), 41-70.
• Kıran, B., & Dengiz, G. (2019). Okul psikolojik danışmanlarının cinsiyet, deneyim ve öz yeterliklerine göre engelli bireylerin eğitilmesine yönelik tutumlarının incelenmesi. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 9(52), 43-67.
• Kırcaali-İftar, G. (1998). Kaynaştırma ve destek özel eğitim hizmetleri. Özel Eğitim (17-22). Anadolu Üniversitesi Yayını, 1018.
• Kösterelioğlu, İ. (2013). Engelli bireylerin eğitilmesine yönelik tutum ölçeğinin geliştirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(3), 211-226.
• Marlina, M. (2017). Teacher's attitude and peer acceptance to children with special needs in inclusive primary schools. In Advances in social science, education and humanities research (pp. 245–252). Atlantic Press.
• McLeskey, J. and Waldron, N. L. (2011). Educational programs for elementary students with learning disabilities: Can they be both effective and inclusive?, Learning Disabilities Research & Practice, 26(1), 48-57.
• Mertoğlu, H., Sarı, O. T., Pusmaz, A., & Balçın, M. D. (2020). Fen bilgisi öğretmen adaylarının kaynaştırma uygulamaları yeterlikleri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 51(51), 131-154. Milli Eğitim Bakanlığı (2006). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/05/20060531-2.htm
• Milli Eğitim Bakanlığı (2018). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2018_07/09101900_ozel_egitim_hizmetleri_yonetmeligi_07 072018.pdf
• Oluremi, F. D. (2015). Attitude of teachers to students with special needs in mainstreamed public secondary schools in southwestern nigeria: the need for a change. European Scientific Journal, 11(10), 194-209.
• Orel, A., Zerey, Z., & Töret, G. (2004). Sınıf öğretmeni adaylarının kaynaştırmaya yönelik tutumlarının incelenmesi Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(01), 23-33.
• Özbaba, N. (2000). Okul öncesi eğitimcilerin ve ailelerin özel eğitime muhtaç çocuklar ile normal çocukların entegrasyonuna (kaynaştırılmasına) karşı tutumları. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Özkubat, U. , Sanır, H. , Töret, G. & Babacan, A. (2016). Yetersizlikten etkilenmiş çocukların sosyal kabullerini sağlamada kaynaştırmaya hazırlık etkinliklerinin etkisi. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 2 (3), 211-232 .
• Özürlüler İdaresi Başkanlığı (ÖİB) (2014). Toplum özürlülüğü nasıl anlıyor. https://www.aile.gov.tr/media/42389/how-society-perceives-persons-with-disabilities.pdf
• Özyürek, M. (2006). Engellilere yönelik tutumların değiştirilmesi. Kök Yayıncılık.
• Pesen, A., & Demirhan, M. (2021). Öğretmenlerin özel gereksinimli bireylere yönelik tutumlarının incelenmesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 141-158.
• Reddy, M. R. (2016). Principles of promoting quality in inclusive education. The International Journal of Indian Psychology, 3(3),76-82
• Rimm-Kaufman, S. E., & Sawyer, B. E. (2004). Primary-grade teachers' self-efficacy beliefs, attitudes toward teaching, and discipline and teaching practice priorities in relation to the" responsive classroom" approach. The Elementary School Journal, 104(4), 321-341.
• Schmidt, M., & Vrhovnik, K. (2015). Attitudes of teachers towards the inclusion of children with special needs in primary and secondary schools. Hrvatska revija za rehabilitacijska istraživanja, 51(2), 16-30.
• Supriyanto, D. (2019). Teachers' attitudes towards ınclusive education: A literature review. Indonesian Journal of Disability Studies, 6(1), 29-37.
• Şahbaz, Ü., & Kalay, G. (2010). Okulöncesi eğitimi öğretmen adaylarının kaynaştırmaya ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 0(19), 116-135.
• Şahin, F., & Güldenoğlu, B. (2013). Engelliler konusunda verilen eğitim programının engellilere yönelik tutumlar üzerindeki etkisi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 214-239.
• Uçar, D. E., Yıldızer, G., Özböke, C., Yılmaz, İ., & Kocaekşi, S. (2019). Öğretmen adaylarının özel gereksinimli bireylere yönelik tutumlarının öğretmenlik branşları ve cinsiyetleri açısından incelenmesi: anadolu üniversitesi örneği. İnönü Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 6(1), 1-13.
• Ünal, F. & İflazoğlu Saban, A. (2014). Kaynaştırma uygulamasının yapıldığı sınıflarda, öğretmenlerin kaynaştırmaya yönelik tutumları-I. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(1), 388-405.
• Vaughn, S., Bos, C., & Schumm, J. S. (2000). Teaching exceptional diverse, and at risk students in the general elementary classroom. Allyn & Bacon.
• Yazıcı, M. S., & Uzuner, F. G. (2021). Sınıf öğretmenlerinin özel eğitim alanında katıldıkları eğitimlere yönelik görüşlerinin ve önerilerinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(57), 150-187.
• Yıldırım, H. H., & Rovshenov, A. (2022). Exploring problems of moms with children with autism spectrum disorder during COVID-19. Education Quarterly Reviews, 5(3), 142-151.