Yabancılık Unsuru Taşıyan Uyuşmazlıklarda Yetki Sözleşmesinin Tarafları ve HMK Madde 17 Kapsamındaki Yetki Sözleşmesinin Üçüncü Kişilere Teşmili

Yıl 2014, Cilt 16 Özel Sayı, 1987 - 2013, 01.07.2014

Deniz Meraklı Yayla

Öz

Yabancılık unsuru taşıyan uyumazlıklarda tarafların yapacağı yetki
sözleşmesi Türk Mahkemesi’nin yetkilendirilmesine ilişkin olabileceği gibi,
yabancı bir mahkemenin yetkilendirilmesine ilişkin de olabilir. Bu kapsamda
yetki sözleşmesinin geçerliliğinin hangi hukuka göre belirleneceği önem
taşımaktadır. Zira hukukumuzda HMK m. 17 uyarınca yetki sözleşmesinin
sadece tacirler veya kamu tüzel kişileri arasında yapılabileceği kabul edilmiştir. Bu kapsamda HMK’nın uygulanacağı durumlarda, yetki sözleşmesinin taraflarının tacir veya kamu tüzel kişisi olması zorunludur. Ancak
belirtmek gerekir ki, yetkinin kesin yetki olmadığı hallerde yetki itirazı
HMK m.116 uyarınca ilk itiraz olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle yetki
sözleşmesi HMK m. 17’ye uygun olarak yapılmamış olsa bile, tarafların ilk
itiraz olarak bu hususu ileri sürmemeleri halinde yetki sözleşmesinin geçerliliği hakim tarafından re’sen incelenmeyecektir. Yabancı mahkemenin
yetkilendirilmesi durumunda ise, yetki sözleşmesinin geçerliliği dava açılan
yabancı mahkemenin kendi hukuk kurallarına göre belirlenecektir

Kaynakça

• Alangoya, Yavuz/Yıldırım, Kamil/Deren-Yıldırım, Nevhis; Medenî Usûl Hukuku Esasları, 7. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2009.
• Akyol, Şener; Tam Üçüncü Şahıs Yararına Sözleşme, Vedat Kitapçılık, Ankara 2008.
• Ansay, Sabri Şakir; Hukuk Yargılama Usûlleri, 7. Baskı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, Ankara 1960.
• Aşık, İbrahim; “Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre Yetki Sözleşmesi”, TBBD, 2011, S. 97, s. 11-48.
• Ayrancı, Hasan; Sözleşmelerin Yüklenilmesi (Devri), Yetkin Yayınevi, Ankara 2003.
• Belgin Güneş, Derya; “Yetki Sözleşmeleri”, İBD, C. 86, S. 5, Y. 2012, s. 197-221.
• Berkin, Necmeddin M.; Tatbikatçılara Medenî Usûl Hukuku Rehberi, Filiz Kitabevi, İstanbul 1969.
• Bilge, Necip/Önen, Ergun; Medenî Yargılama Hukuku Dersleri, 3. Baskı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1978.
• Bolayır, Nur; “Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na Göre Yetki Sözleşmeleri”, İBD, C. 85, S. 5, Y. 2011, s. 131-147, (Makale).
• Bolayır, Nur; Medenî Usûl Hukukunda Yetki Sözleşmeleri, İstanbul, 2009, (Yetki Sözleşmeleri).
• Budak, Ali Cem; “Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Görev, Yetki ve Yetki Sözleşmesi (HMK m. 5-19) Konularında Getirdiği Yenilikler”, Bankacılar Dergisi, Y. 24, Özel Sayı, İstanbul, Ocak 2013, s. 42-61.
• Can, Ozan; “6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre Yetki Sözleşmesinin Tarafı Olarak Tacir”, Batıder, C. XXVIII, S. 3, Eylül 2012, s. 237-263.
• Canbeldek, Özlem; “Hukuk Muhakemeleri Kanunu ve Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Kanunu Işığında Yetki Sözleşmeleri”, MİHDER, C. 8, S. 22, 2012/2, s. 199-233.
• Çelikel, Aysel/Erdem, Bahadır; Milletlerarası Özel Hukuk, 13 Bası, Beta Yayınevi, İstanbul 2014.
• Després, Isabelle; Code de Procédure Civile, 101e édition, Paris, Dalloz 2009, s. 93.
• Doğan, Vahit; Milletlerarası Özel Hukuk, Gözden Geçirilmiş 2. Bası, Ankara 2013.
• Ekşi, Nuray; Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi, 2. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul 2000.
• Eren, Fikret; Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 17. Bası, Yetkin Yayınevi, Ankara 2014.
• Guez, Philippe; L’Election de For En Droit İnternational Privé, Dissertation, 1992.
• Hatemi, Hüseyin/Gökyayla, Emre; Borçlar Hukuku Genel Bölüm, 2. Bası, İstanbul 2012.
• Karslı, Abdürrahim; Medenî Muhakeme Hukuku, 3. Bası, İstanbul 2012, (Medenî Muhakeme).
• Karslı, Abdürrahim; Medenî Usûl Hukukunda, Usuli İşlemler, İstanbul 2001, (Usulî İşlemler).
• Karslı, Abdürrahim/Koç, Evren/Konuralp, Cengiz Serhat; Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda Problemli Konular, Alternatif Yayınları, İstanbul 2014.
• Kuru, Baki/Arslan, Ramazan/Yılmaz, Ejder; Medenî Usûl Hukuku Ders Kitabı (6100 Sayılı HMK’na Göre Yeniden Yazılmış), 24. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara 2013, (HMK’ya göre Medenî Usûl Hukuku).
• Kuru, Baki/Arslan, Ramazan/Yılmaz, Ejder; Medenî Usûl Hukuku Ders Kitabı, Yetkin Yayınevi, Ankara 2010, (HUMK’a Göre Medenî Usûl Hukuku).
• Kuru, Baki; Hukuk Muhakemeleri Usulü, C. I, 6. Bası, Demir Demir Yayınevi, İstanbul 2001, (C. I).
• Kuru, Baki; “Sözleşme ile Yabancı Mahkemelerin Yetkili Kılınması”, MHB, 1986, S. 2, s. 140-145, (Sözleşme ile Yabancı Mahkemelerin Yetkili Kılınması).
• Lebeau, Daniel; “Compétence Des Tribinaux De Commerce, Clauses Attributives De Compétence”, JurisClasseur Commercial, Fasc. 160, 2013, (www.lexisnexis.com/fr/droit, 22.10.2014).
• Légier, Gérard; Refondu par Gwendoline Lardeux, “Actes Juridiques, Forme, Domaine de la loi applicable à la forme”, JurisClasseur Droit International, Fasc.551-20, 2007, (www.lexisnexis.com/fr/droit, 20.10.2014).
• Nomer, Ergin; Devletler Hususi Hukuku, Yenilenmiş 20. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul 2013.
• Nomer Haluk N.; Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 13. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul 2013.
• Oğuzman, M. Kemal/Öz, Turgut; Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. I, 11. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2013.
• Özen, Burak; 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde Kefalet Sözleşmesi, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2012.
• Pekcanıtez, Hakan; Medenî Usûl Hukukunda Fer’i Müdahale, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Yayınları No: 30, Ankara 1992.
• Pekcanıtez, Hakan/Atalay, Oğuz/Özekes, Muhammet; Hukuk Muhakemeleri Kanunu Hükümlerine Göre Medenî Usûl Hukuku, 14.
• Bası, Yetkin Yayınevi, Ankara 2013, (HMK’ya Göre Medenî Usûl Hukuku).
• Pekcanıtez, Hakan/Atalay, Oğuz/Özekes, Muhammet; Medenî Usûl Hukuku, 9. Bası, Yetkin Yayınevi, Ankara 2010, (HUMK’a Göre Medenî Usûl Hukuku).
• Postacıoğlu, İ. E.; Medenî Usûl Hukuku Dersleri, 6. Bası, İstanbul 1975. Principes ALI/UNIDROIT de procédure civile transnationale, (http://www.unidroit.org/french/principles/civilprocedure/aliunidroitprinciples-f.pdf, 18.06.2014).
• Sargın, Fügen; Milletlerarası Usul Hukukunda Yetki Anlaşmaları, Ankara 1996.
• States, Olivier; Droit Judiciaire Privé, Paris, Ellipses Édition, 2006.
• Sungurtekin Özkan, Meral; Türk Medeni Yargılama Hukuku, Barış Yayınları, İzmir 2013.
• Süral, Ceyda; “Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisine Etkisi”, TBBD, 2012, S. 100, s. 167-216.
• Şanlı, Cemal/Esen, Emre/Ataman-Figanmeşe, İnci; Milletlerarası Özel Hukuk, 2. Bası, İstanbul 2014.
• Şanlı, Cemal; Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlık Çözüm Yolları, İstanbul 2013.
• Ulukapı, Ömer; Medeni Usul Hukukunda Dava Arkadaşlığı, Mimoza Yayınları, Konya 1991.
• Uyanık, Ayfer; Türk Mülletlerarası Usûl Hukukunda Yetki Sözleşmeleri, İstanbul 1994, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Üstündağ, Saim, Medenî Yargılama Hukuku, C. I-II, 7. Bası, İstanbul 2000, (Medenî Yargılama).
• Üstündağ, Saim; Medeni Usul Hukukunda Salahiyet Anlaşmaları, İÜHFM, 1961, C. XXVII, S. 1-4, s. 310-339, (Salahiyet Anlaşmaları).
• Yılmaz, Ejder; Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, 2. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara 2013.
• İnternet Kaynakları : Kazancı İçtihat Bankası (www.kazanci.com.tr)
• www.legifrance.gouv.fr
• http://www.lexisnexis.com/fr/droit
• http://www.unidroit.org/french/principles/civilprocedure/main.htm
• http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX
• 32001R0044:fr:HTML
• http://curia.europa.eu/common/recdoc/convention/fr/c-textes/lug-idx.htm