MODERN BİR FENOMEN OLARAK POSTMODERNİZM VE POSTMODERN BİREYİN DİN EĞİTİMİNİN ELEŞTİRİSİ

Yıl 2022, Cilt: 58 Sayı: 4, 1313 - 1350, 20.12.2022

Süleyman Gümüş

Öz

Postmodern bireyin eğitiminin koşullarını analiz eden bu çalışma, iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde postmodernite olgusu ve karakteristik özellikleri açıklanmış, ikinci bölümde postmodernitenin din eğitimine ve eğitime etkileri analiz edilmiştir. Çalışmanın iki temel argümanı bulunmaktadır: i) postmodernite modernizme yönelik bir eleştiri olmakla birlikte evrensel kilise mefhumuna bağlı olan modernitenin bir parçasıdır; ii) postmodernite eğitimi ve din eğitimini birbirinden farklı şekillerde etkilemektedir. Çalışma, doküman analizi yöntemiyle yürütülmüştür. Postmodernizm, Kartezyen metafizikle ilişkilendirilen modernizmi, yıktığı büyük anlatıların yerine geçmekle ve ruh-beden düalizmine rağmen bilen özneyi akılla özdeşleştirmesi sebebiyle tek biçimli bir dünya kurmakla eleştirerek minör ideolojiler ve söylemler çağını başlatmaktadır. Postmodern eğitimse, dünyanın güncel işleyişinin bir parçası olduğundan hem kuramsal olarak hem de uygulama açısından postmodern mantıkla uyum içerisindedir. Doğa bilimleri ve insanbilimlerinin kümülatif özelliğine göre yeniden biçimlenmekte, önceki kuram ve uygulamalar geleneksel olmakla nitelenerek yenileri olumlanmaktadır. Din eğitimiyse, kuramsal açıdan eğitimbiliminin bir alt dalı olarak görülmesine rağmen vahiy merkezli teolojiden kopmak ve kişisel Tanrı telakkisini kaybetmek başta olmak üzere bir dizi sorunla karşı karşıyadır.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Eğitim, Evrensel Kilise, Modernite, Postmodernite, Ahlâkî Özne, Religious Education, Education, Universal Church, Modernity, Postmodernity, Moral Subject.

POSTMODERNISM AS A MODERN PHENOMENON AND CRITICISM OF THE RELIGIOUS EDUCATION OF THE POSTMODERN INDIVIDUAL

Öz

Analyzing the circumstances of the education of the postmodern individual, this study consists of two parts, with the first part explaining the phenomenon of postmodernity and its characteristics and the second part analyzing the effects of postmodernity on religious education and its effects on education. This paper is based on two main arguments: i) although postmodernity is a criticism of modernism, it is also a part of modernity that depends on the notion of the universal church; ii) it has an influence on education and religious education in a variety of ways. This study uses the document analysis approach. Postmodernism initiates the age of minor ideologies and discourses by criticizing modernism which is associated with Cartesian metaphysics for taking the places of majör narratives it had demolished and establishing a monist world because of identifying the ego cogito with the reason in spite of soul-body dualism. Since postmodern education is a part of the current processing mechanismus of the world, it is in harmony with postmodern logic both theoretically and practically. Although religious education is theoretically seen as a sub-branch of pedagogy, it is faced with a series of problems, especially breaking off from revelation-centered theology and becoming meaningless the concept of personal God

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Education, Universal Church, Modernity, Postmodernity, Moral Subject.

Kaynakça

• Alpyağıl, Recep. Derrida’dan Caputo’ya Dekonstrüksüyon ve Din. İstanbul: İz Yayıncılık, 2010.
• Althusser, Louis. Psikanaliz ve İnsan Bilimleri. çev. Murat Erşen. İstanbul: Alfa Yayınları, 2021.
• Baudelaire, Charles. The Painter of Modern Life and Other Essays. çev. Jonathan Mayne. New York: Phaidon Press, 1965.
• Baudrillard, Jean. Gösterge Ekonomi Politiği Hakkında Bir Eleştiri. çev. Oğuz Adanır - Ali Bilgin. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 2009.
• Baudrillard, Jean. Tüketim Toplumu. çev. Hazal Deliceçaylı - Ferda Keskin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2008.
• Baudrillard, Jean. Üretim Aynası ya da Tarihi Materyalist Eleştiri Yanılsaması. çev. Oğuz Adanır. İzmir: Dokuz Eylül Yayınları, 1998.
• Bauman, Zygmunt. Legislators and Interpreters: On Modernity, Post-modernity and Intellectuals. Oxford: Polity Press, 1989.
• Bauman, Zygmunt. Postmodern Etik. çev. Alev Türker. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2011.
• Berger, Peter L. - Luckmann, Thomas. Modernite, Çoğulculuk ve Anlam Krizi. çev. Mustafa Derviş Dereli. Ankara: Heretik Yayıncılık, 2015.
• Bertens, Hans. The Idea of Postmodern: A History. London and New York: Routledge, 1995.
• Best, Steven - Kellner, Douglas. Postmodern Teori: Eleştirel Soruşturmalar. çev. Mehmet Küçük. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2000.
• Betten, Francis S. (ed.). The Roman Index of Forbidden Books. Baden and London: B. Herder, 1912.
• Blake, Nigel vd. Thinking Again: Education after Postmodernism. London: Bergin & Garvey, 1998.
• Boyne, Roy - Rattansi, Ali. “The Theory and Politics of Postmodernism: By Way of an Introduction”. Postmodernism and Society. ed. Roy Boyne - Ali Rattansi. New York: Macmillan, 1990.
• Braiddotti, Rosi. İnsan Sonrası Bilgi. çev. Seyran Sam - Eda Çaça. İstanbul: Kolektif Kitap, 2019.
• Braiddotti, Rosi. Kadın Oluş: Cinsel Farkı Yeniden Düşünmek. çev. Ece Durmuş - Münevver Çelik. İstanbul: Otonom Yayıncılık, 2019.
• Caputo, John D. Prayers and Tears of Jaques Derrida: Religion without Religion. Bloomington: Indiana University Press, 1997.
• Carpendale, Jeremy I. M. “Piaget’s Theory of Moral Development”. The Cambridge Companion to Piaget. ed. Ulrich Muller vd. Cambridge: Cambridge University Press, 2009.
• Carroll, Noël. “The Concept of Postmodernism from a Philosophical Point of View”. International Postmodernism: Theory and Literary Practice. ed. Hans Bertens - Douwe Fokkema. Amsterdam: John Benjamins Publishing, 1997.
• Coward, Rosalind - Ellis, John. Dil ve Maddecilik: Semiyolojideki Gelişmeler ve Özne Teorisi. çev. Esen Tarım. İstanbul: İletişim Yayınları, 1985.
• Çevirici, Sema. Postmodern Düşüncede Temsil Krizi. İstanbul: DBY Yayınları, 2020.
• Derrida, Jacques. Dissemination. çev. Barbara Johnson. London: The Antlone Press, 1981.
• Derrida, Jacques. Gramatoloji. çev. İsmet Birkan. Ankara: BilgeSu Yayıncılık, 2014.
• Derrida, Jacques. Platon’un Eczanesi. çev. Zeynep Direk. İstanbul: Pinhan Yayınları, 2014.
• Descartes, René. Ahlak Üzerine Mektuplar. çev. Sanem Sollers. İstanbul: Say Yayınları, 2015.
• Descartes, René. Anlağın Yönetimi İçin Kurallar. çev. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi, 2011.
• Descartes, René. Duygular ya da Ruh Halleri. çev. Çiğdem Dürüşken. İstanbul: Alfa Yayınları, 2015.
• Descartes, René. “İlk Felsefe Üzerine Meditasyonlar”. çev. Aziz Yardımlı. Söylem, Kurallar, Meditasyonlar. İstanbul: İdea Yayınevi, 1996.
• Descartes, René. Meditationes de Prima (Metafizik Üzerine Düşünceler). çev. Çiğdem Dürüşken. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2013.
• Descartes, René. “Yöntem Üzerine Söylem”. çev. Aziz Yardımlı. Söylem, Kurallar, Meditasyonlar. İstanbul: İdea Yayınevi, 1996.
• Duska, Ronald - Whelan, Mariellen. Moral Development: A Guide to Piaget and Kohlberg. New York: Paulist Press, 1975.
• Eco, Umberto. Gülün Adı. çev. Şadan Karadeniz. İstanbul: Can Yayınları, 2018.
• Ellis, John M. Postmodernizme Hayır. çev. Halide Aral Bakırer. Ankara: Doruk Yayınevi, 1997.
• Feyerabend, Paul. “Wittgenstein’ın Felsefi Araştırmaları”. çev. Doğan Şahiner. Cogito: Wittgenstein-Sessizliğin Grameri 33 (2002), 155-189.
• Feyerabend, Paul. Yönteme Karşı. çev. Ertuğrul Başer. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1999.
• Fırıncı Orman, Türkan. “Jacques Derrida Düşüncesinde ‘Dil’”. Kilikya Felsefe Dergisi 1 (2015), 61-81.
• Foucault, Michel. Güvenlik, Toprak. Nüfus. çev. Ferhat Taylan. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2013.
• Foucault, Michel. Hapishanenin Doğuşu. çev. Mehmet Ali Kılıçbay. İstanbul: İmge Kitabevi, 1992.
• Freud, Sigmund. “Totem ve Tabu”. çev. Selçuk Budak. Dinin Kökenleri: Totem ve Tabu, Musa ve Tektanrıcılık, Diğer Çalışmalar. Ankara: Öteki Yayınları, 1999.
• Gümüş, Süleyman. “Din Pedagojisinin Doğuşu”. Modern Dünyada Çocukluk ve Çocuk Eğitimi: Temalar, Tartışmalar, Kuramlar. Ankara: Nobel Akademi Yayınları, 2022.
• Gümüş, Süleyman. Güvenlik Toplumunda Dindarlık ve Din Eğitimi: Soybilimsel Bir Analiz. İstanbul: Katip Yayınevi, 2019.
• Hadot, Pierre. Wittgenstein ve Dilin Sınırları. çev. Murat Erşen. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2011.
• Harvey, David. Postmodernliğin Durumu. çev. Sungur Savran. İstanbul: Metis Yayınları, 2014.
• Haşlakoğlu, Oğuz. Platon Düşüncesinde Tekhnê: Sanat ve Felsefenin Ortak Kökeni Üzerine Bir Değerlendirme. Bursa: Sentez Yayınları, 2016.
• Hegel, G. W. F. Mantık Bilimi (Büyük Mantık). çev. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi, 2014.
• Hegel, G. W. F. Tarihte Akıl. çev. Onay Sözer. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 1995.
• Hegel, G. W. F. Tinin Görüngübilimi. çev. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi, 2011.
• Hegel, G. W. F. Tüze Felsefesi. çev. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi, 2013.
• Heidegger, Martin. “Teknik ve Dönüş”. çev. Necati Aça. Teknik ve Dönüş & Özdeşlik ve Ayrım. Ankara: Pharmakon Yayınevi, 2015.
• Howells, Chirstina. Derrida: Deconstruction from Phenomenology to Ethics. Cambridge: Polity Press, 1998.
• Hume, David. Din Üstüne. çev. Mete Tuncay. Ankara: İmge Kitabevi, 1995.
• Hume, David. İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme. çev. Ergün Baylan. Ankara: BilgeSu Yayıncılık, 2009.
• Hume, David. İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma. çev. Münevver Özgen. Bursa: Biblos Kitabevi Yayınları, 2014.
• Husserl, Edmund. Kesin Bir Bilim Olarak Felsefe. çev. Abdullah Kaygı. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, 2014.
• İbn Sînâ. Metafizik. çev. Ekrem Demirli - Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2017.
• İmamoğlu, Tuncay. “Mantıkçı Pozitivizm, Wittgenstein ve Din”. Atatük Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 35 (2011), 39-50.
• Jameson, Fredric. Postmodernizm ya da Geç Kapitalizmin Kültürel Mantığı. çev. Cem Gönenç. İstanbul: Alfa Yayınları, 2022.
• Jolley, Nicholas. “Descartes Felsefesinin Kabul Edilmesi”. Cogito: Gogito, Öyleyse Descartes 10 (1997), 253-273.
• Kant, Immanuel. Ahlâk Metafiziğinin Temellendirilmesi. çev. İonna Kuçuradi. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, 2013.
• Kant, Immanuel. Saf Aklın Sınırları Dahilinde Din. çev. Suat Başar Çağlan. Konya: Literatürk Yayınları, 2012.
• Kırbaşoğlu Kılıç, Latife - Bayram, Bora. “Postmodernizm ve Eğitim”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi 3/1 (2014), 368-376.
• Kohlberg, Lawrence - Hersh, Richard H. “Moral Development: A Review of the Theory”. Theory Into Practice 16/2 (1977), 53-59.
• Lacan, Jacques. Benim Öğrettiklerim. çev. Murat Erşen. İstanbul: Monokl Yayınları, 2012.
• Lenard, Miami. “On the Origin, Development and Demise of the Index Librorum Prohibitorum”. Journal of Access Services 3/4 (2006), 51-63.
• Locke, John. İnsan Anlağı Üzerine Bir Deneme. çev. Vehbi Hacıkadiroğlu. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2013.
• Locke, John. Yönetim Üzerine İkinci İnceleme. çev. Fahri Bakırcı. Ankara: Serbest Kitaplar, 2021.
• Logan, Regina vd. “Autonomous versus Heteronomous Moral Judgment Types: A Longitudinal Cross-Cultural Study”. Journal of Cross-Cultural Psychology 21/1 (1990), 71-89.
• Meydan, Emine. Hıristiyan Kilise Otoritesinde Aforoz. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Meydan, Hasan. Postmodern İklimde Din ve Değerleri Öğretmek. İstanbul: DEM Yayınları, 2022.
• Newman, Saul. Bakunin’den Lacan’a: Anti-otoriteryanizm ve İktidarın Altüst Oluşu. çev. Kürşat Kızıltuğ. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2006.
• Özdemir, İzzet. “Postmodern Düşüncenin Türkiye’de Eğitim Sistemine Yansımaları”. Milli Eğitim Dergisi 204 (2014), 18-41.
• Öztürk, Ali Bilge. “Piaget’nin Genetik Epistemolojisi, Carnap ve Mantık ile Matematiğin Temelleri Sorunu”. Mediterranean Journal of Humanities 7/1 (2017), 253-267.
• Piaget, Jean. Çocukta Zihinsel Gelişim. çev. Hüsen Portakal. İstanbul: Cem Yayınevi, 1999.
• Piaget, Jean. Genetic Epistemology. çev. Eneanor Duckworth. New York: Columbia University Press, 1971.
• Piaget, Jean. The Moral Judgment of the Child. çev. Marjorié Gabain. Illionis: The Free Press, 1948.
• Platon. Philebos. çev. Furkan Akderin. İstanbul: Say Yayınları, 2013.
• Platon. Sofist. çev. Furkan Akderin. İstanbul: Say Yayınları, 2011.
• Rubin Suleiman, Susan. “The Politics of Postmodernism after the Wall”. ed. Hans Bertens - Douwe Fokkema. Amsterdam: John Benjamins Publishing, 1997.
• Russell, Jeffrey Burton. Mephistopheles: Modern Dünyada Şeytan. çev. Nuri Plümer. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2001.
• Russell, Jeffrey Burton. Şeytan: Antikiteden İlkel Hıristiyanlığa Kötülük. çev. Nuri Plümer. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 1999.
• Sarup, Madan. Postyapısalcılık ve Postmodernizm. çev. Abdülbaki Güçlü. Ankara: Pharmakon Yayınevi, 2019.
• Saussure, Ferdinand de. Genel Dilbilim Dersleri. çev. Berke Vardar. İstanbul: Multilingual, 1998.
• Sherman, Lawrence W. “Postmodern Constructivist Pedagogy for Teaching and Learning Cooperatively on the Web”. Cyber Psychology & Behavior 3/1 (2000), 51-57.
• Sophokles. Kral Oidipus. çev. Bedrettin Tuncel. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2016.
• Spinoza, Benedict de. Teolojik-Politik İnceleme. çev. M. Kazım Arıcan. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
• Tekin, Mustafa. “Postmodernizmin ‘Din’ Sorunu”. İslam ve Modernlik. ed. Mustafa Tekin. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2018.
• Tezcan, Mahmut. “Postmodernizm ve Eğitim”. Postmodernizm ve Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 26/1 (1993), 39-50.
• Thompson, Willie. Postmodernism and History. New York: Palgrave Macmillan, 2004.
• Toffler, Alvin. Üçüncü Dalga: Bir Fütüristin Ekonomi Analizi Klasiği. çev. Selim Yeniçeri. İstanbul: Koridor Yayınları, 2008.
• Tura, Saffet Murat. Freud’dan Lacan’a Psikanaliz. İstanbul: Kanat Kitap, 2014.
• Watson, Nigel. “Postmodernism and Lifestyles”. The Routledge Compaion to Postmodernism. ed. Stuart Sim. London and New York: Routledge, 1998.
• Wheeler, Kathleen M. Romantizm, Pragmatizm ve Dekonstrüksüyon. çev. Hüsamettin Arslan. İstanbul: Paragraf Yayınları, 2011.
• Wittgenstein, Ludwig. Felsefi Soruşturmalar. çev. Haluk Barışcan. İstanbul: Metis Yayınları, 2007.
• Yaz, Dursun Ali. Antik Çağdan Geleceğe Para: Paranın Yazılmamış Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2021.
• “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı (İlkokul 4 ve Ortaokul 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar)”. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, 2018.
• “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı (Ortaöğretim 9, 10, 11 ve 12. Sınıflar)”. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, 2018.
• “Efeslilere Mektup”. Kutsal Kitap. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 2010.