Muruy Maşrapasındaki Runik Yazı Üzerinde Yeni Bir Okuma ve Anlamlandırma

Yıl 2021, Cilt: 15 Sayı: 29, 19 - 30, 30.11.2021

Erhan Aydın

https://doi.org/10.54316/dilarastirmalari.1019188

Cited By: 1

Öz

Türklerin bilinen en eski yazılı belgeleri Türk runik harfleriyle yazılmış metinlerdir. Bu metinlerin bir bölümü hatıra taşı, mezar taşı ve kayalara, bir bölümü ise günlük hayatta da kullanılabilen eşyalar üzerine yazılmıştır. Bugün Türk runik harfleriyle yazılmış, beş yüzün üzerinde metin bulunmaktadır. Bu metinler ile ilgili her geçen gün yeni çalışmalar yapılmakta, bilinen okuma ve anlamlandırma sorunları üzerinde yeni öneriler getirilmektedir.
Bu makalede, 1970’li yıllardan beri bilinen, ancak 2008 yılında yayımlanan ilk çalışmaya kadar adından pek de söz edilmeyen iki maşrapa üzerinde durulacaktır. “Muruy maşrapaları” adıyla bilinen bu iki maşrapanın ikincisinde yer alan Türk runik harfli metin üzerinde yeni bir okuma ve anlamlandırma dikkatlere sunulacaktır. Makalede önce iki maşrapa hakkında bilgi verilecek, ardından Türk runik harfli metnin okunuşu ve anlamlandırılması ile ilgili önceki görüşlere değinilecektir. Makalenin üçüncü bölümünde ise, ikinci maşrapadaki Türk runik harfli metin ile ilgili yeni bir okuma ve anlamlandırma verilecek, bu okuyuş ve anlamlandırma ile ilgili gerekçeler gösterilecektir. Son bölümde ise maşrapadaki metin ile öteki maşrapanın altında bulunan damgadan hareket edilerek yazılmış olabileceği coğrafya üzerinde tartışma yapılacak ve hangi bölgeye dahil edilmesi gerektiği konusunda da görüş bildirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Eski Türkçe, Eski Türk Yazıtları, Güney Sibirya Yazıtları, Uygur Kağanlığı, Maşrapalar.

A New Reading And Interpretation Of The Runic Writing On The Muruy Vessel

Öz

The oldest known documents of the Turks are the texts written in Turkic runic letters. Some of those texts were craved on memory stones, tombstones, and rocks, while some of them were craved on the tools that could be used in daily life. Today there are over 500 texts written in Turkic runic letters. New works are being done each day about those texts, making new suggestions on the known reading and interpreting issues.
This article will focus on two vessels which are known since 1970s but rarely mentioned until the first work published in 2008. A new reading and interpretation on the second of two vessels known as “Muruy Vessels” will be presented. On the article, primarily, the information about two vessels will be given, then former opinions on reading and interpretation of the text will be mentioned. On the third part of the article, a new reading and interpretation about the text in Turkic runic letters on the second vessel will be given. Also the reasons for that reading and the interpretation will be given. On the last part of the article, the area where it has been written will be discussed and opinions will be given as to which region they should be included based on the text on the second vessel and the mark under the other vessel.

Anahtar Kelimeler

Old Turkic, The Old Turkic Inscriptions, Southern Siberian Turkic Inscriptions, Uyghur Khanate, Vessels

Kaynakça

• AYDIN, Erhan (2017). Orhon Yazıtları, Köl Tegin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• AYDIN, Erhan (2019). Sibirya’da Türk İzleri, Yenisey Yazıtları. İstanbul: Kronik Kitap.
• BAZILHAN, Napil (2015). “Köne türik bitik jazulı keybir eskertkişter turalı”. Til Jäne Kogam, 39/1: 43-57.
• ÇEREMISIN, Dmitry V. ve Aleksey E. ROGOJINSKIY (2020). “Rock art of the ancient Türks of the Russian Altai”. Naskal’nıye Letopisi Zolotoy Stepi ot Karatau do Altaya. (Edt: Esther Jacobson Tepfer; V. A. Novozhenov) Tom. 2, Almatı: Medeniyetterdi Jakındastıru Ortalıgı, 301-335.
• ED: CLAUSON, Gerard (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: Oxford University Press.
• ERCİLASUN, Ahmet B. ve Ziyat AKKOYUNLU (2015). Dîvânu Lugâti’t-Türk. 2. bs. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KUBAREV, Gleb V. (2015). “A Runic Inscription on a Silver Vessel from the Bratsk Reservoir”. Interpreting the Turkic Runiform Sources and the Position of the Altaic Corpus (Edt: Irina Nevskaya; Marcel Erdal). Berlin: Klaus Schwarz Verlag, 55-63.
• NIKOLAYEV, V. S. ve Gleb V. KUBAREV ve M. S. KUSTOV (2008). “Serebryanıye sosudı s ostrova Muruyskiy”. İzvestiya Laboratorii Drevnih Tehnologii, 6: 175-183.
• ÔSAWA, Takashi (2016). “New Interpretation of the old Turkic Inscription on the Silver Vessel from the Murui Region”. Altay v Krugu Yevraziyskih Drevnostey, Tezisı dokladov mejdunarodnogo nauçnogo seminara (28-30 Noyabr 2016), Novosibirsk: Institut Arheologii i Etnografii Sibirskogo Otdeleniya Rossiyskoy Akademii Nauk, 57-58.
• ROGOJINSKIY, Aleksey E. ve Dmitry V. ÇEREMISIN (2019). “Tamgi koçevnikov Tyurkskoy epohi na Altaye i v Semireç’ye (Opıt sopostavleniya i identifkatsii)”. Arheologiya Etnografiya i Antropologiya Yevrazii, 47/2: 48-59.
• SERTKAYA, Osman F. ve Viktor Ya. BUTANAYEV (2011). “Runik Yazılı Maşrapalar Üzerine (8. Hakasya’da Bulunan Runik Yazılı Gümüş Maşrapa”. Ötüken’den İstanbul'a Türkçenin 1290. Yılı (720-2010) Sempozyumu. Bildiriler (Edt: Mehmet Ölmez; Erhan Aydın; Peter Zieme; Mustafa S. Kaçalin). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 119-130.
• TİŞİN, Vladimir V. ve Nikolay N. SEREGIN (2017). “K voprosu o metodike proçteniya redkih znakov nekotorıh runiçeskih nadpisey Tsentral’noy Azii (Po materialam kompleksa Biyreg v Mongol’skom Altaye”. Vestnik SPbGU. Vostokovedeniye i Afrikanistika, 9/2: 183-195.
• TİŞİN, Vladimir V. ve Aleksey E. ROGOJINSKIY ve Nikolay N. SEREGIN (2020). “Tamgi i runiçeskaya nadpis’ na dvuh sosudah s ostrova Muruyskiy na Angare”. Vostok (Oriens), 2020/1: 191-206.
• TMEN: DOERFER, Gerhard (1967). Türkische und Mongolische Elemente im Neupersischen. Band: III. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
• YILDIRIM, Fikret (2017). Irk Bitig ve Orhon Yazılı Metinlerin Dili. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• İnternet kaynakları: https://www.baikal-daily.ru/news/16/236216/ (Erişim tarihi: 01.11.2021).
• http://old.archaeology.nsc.ru/newsarcru/127 (Erişim tarihi: 01.11.2021).