The Appearance of Opposition in Event And Situation Stories

Yıl 2025, Cilt: 19 Sayı: 37, 151 - 170, 07.11.2025

Ahsen Ayan

https://doi.org/10.54316/dilarastirmalari.1539291

Öz

This study explores the use of opposition linguistic units in relation to narrative types, Maupassant-style and Chekhov-style short stories. The corpus consists of Değirmen by Sabahattin Ali and Semaver by Sait Faik Abasıyanık. Contrast is analyzed at three levels: semantic (nouns, verbs, adjectives, adverbs), syntactic (opposition conjunctions), and pragmatic (implied oppositions). The aim is to investigate how contrast functions differently across narrative types and to assess its frequency and distribution. The searching was done in deep and surface structure. Opposition pairs were searched in word, lexical bundle, sentence and supra-sentence units. The results of the research show that more opposition linguistic units are used in event stories than in situation stories: There were 299 contrast pairs in situation stories and 527 pairs in event stories, 76,254% more. A chi-square test confirms that the difference is statistically significant. These findings suggest that contrast plays a more prominent semantic and structural role in event stories, reflecting the dynamic and event-based nature of such stories.

Anahtar Kelimeler

Event story , situation story , oppositions , opposition conjuctions , types of opposition

Olay ve Durum Hikâyelerinde Karşıtlığın Görünümü

Öz

Çehov’un modern hikâyeye getirdiği önemli yeniliklerden olan son(uç)suzluk, bireyin iç dünyasına yönelen kalemi dile heyecan ve hareket kazandıran karşıtlık kullanımı açısından etkilemiş gözükmektedir. Anlatı türü ve dil ilişkisini karşıtlıklar üzerinden ortaya koymayı hedefleyen bu çalışmada derlem olarak Sabahattin Ali’nin Değirmen ve Sait Faik Abasıyanık’ın Semaver adlı zamandaş hikâye kitapları kullanılmıştır. Karşıtlık ilişkileri, üç ana kategori -sözcüksel, söz dizimsel ve pragmatik karşıtlık- üzerinden analiz edilmiştir. Çalışmada söz dizimsel düzeyde tümceleri birbirine karşı çıkma işleviyle bağlayan karşıtlık bağlaçları ve sözcüksel düzeyde karşıtlığı sağlayan ad, eylem, zarf, sıfat türü sözcüklerin kurduğu karşıtlık ilişkileri incelenmiştir. Ayrıca sezdirim düzeyinde gerçekleşen pragmatik karşıtlıklar da taranmıştır. Karşıtlık bildiren dil birimlerinin Maupassant tarzı olay hikâyelerindeki ve Çehov tarzı durum hikâyelerindeki kullanım sıklıkları tespit edilmiş; böylelikle karşıtlığın olay ve durum anlatılarındaki görünümü çizilmeye çalışılmıştır. Tarama, derin ve yüzey yapıda gerçekleştirilmiştir. Karşıtlık ilişkileri; sözcük, sözcük öbeği, cümle ve cümle üstü birimlerde aranmıştır. Araştırma sonuçları, olay hikâyelerinde durum hikâyelerine kıyasla daha fazla karşıtlık bildiren dil birimi kullanıldığını göstermektedir. Durum hikâyelerinde 299 olay hikâyelerinde ise 527 karşıtlık çiftine, yüzde 76,254 daha fazla, rastlanmıştır. Elde edilen sayısal değerlerin rastlantısal olup olmadığının anlaşılması için bulgulara ki-kare testi uygulanmış ve karşıtlık bildiren dil birimlerinin dağılımında istatistiksel olarak anlamlı bir fark tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Olay hikâyesi , durum hikâyesi , karşıt anlamlılık , karşıtlık bağlaçları , karşıtlık türleri

Kaynakça

• ABASIYANIK, Sait Faik (2006). Semaver. İstanbul: Yapı Kredi.
• AÇA, Mehmet; GÖKALP, Halûk; KOCAKAPLAN, İsa (2012). Başlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi. İstanbul: Kesit.
• AKBOĞA, Vural (2024). “Türkçede Sezdirimin İşlevleri Üzerine Bir İnceleme”. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 14: 643-660.
• AKŞEHİRLİ, Soner (2018). “Türkçede Bağımlı Karşıt Anlamlılık”. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi – Journal of Language Education and Research, JLERE, 4/1: 41-60.
• ALİ, Sabahattin (2017). Değirmen. İstanbul. Yapı Kredi.
• ALYILMAZ, Semra (2017). Türkçede Nesne Tekrarlı Fiiller. İstanbul: Kesit.
• AYDIN, Hasene (2011). “Dilde En Az Çaba İlkesi Üzerine”. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, IJSES, 1 /1: 1-6.
• BANGUOĞLU, Tahsin (2015). Türkçenin Grameri. Ankara: TDK.
• BAŞTÜRK, Mehmet (2000). “Tahsin Yücel ve Karşıtlıklar Yazını”. Her Yönüyle Tahsin Yücel. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• BİLGEGİL, M(ehmet) Kaya (1989). Edebiyat Bilgi ve Teorileri. İstanbul: Enderun.
• CRUSE, D. A(lan) (1986). Lexical Semantics. Cambridge: Cambridge University Press.
• ÇETİNKAYA, Bayram (2009). “Eşdizimli Sözlükler”. Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/4: 196-206.
• DİNÇER, Aslıhan (2021). Karşıtlık Nedir, Ne Değildir?. Ankara: Grafiker Yayınları.
• DOĞAN, Gürkan (1990). “Bir Edimbilim Kuramı Olarak Bağıntı”. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 63-73.
• DOĞAN, Nuh (2018). “Türkçede Dil Bilgisel Eşdizimlilik”. X. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildiri Kitabı, 535-545.
• DELİCE, H(alil) İbrahim (2017). Sözcük Türleri. İstanbul: Asitan Kitap.
• DEMİRCİ, Kerim (2010). “Derin Yapı ve Yüzey Yapı Kavramlarından Ne Anlıyoruz?”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 5/4: 291-304.
• ERGİN, Muharrem (2009). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım.
• ERGÜT, Merve (2022). Türkiye Türkçesinde Sezdirim ve Çıkarım -Adalet Ağaoğlu’nun Ölmeye Yatmak Adlı Eseri Örneğiyle-. İstanbul: Efe Akademi Yayınları.
• GENCAN, Tahir Nejat (1971). Dilbilgisi. Ankara: TDK.
• HACIEMİNOĞLU, Necmettin (2015). Türk Dilinde Edatlar. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• HILL, Jimmie (2000). “Revising priorities: from grammatical failure to collocational success”. (Edt. M. Lewis), Teaching Collocation. Hove: Language Teaching Publications, 47-69.
• JONES, Steven (2002). Antonymy: A Corpus-based Perspective. London: Routledge.
• KAHRAMAN, Alim (1998). “Hikâye”. İslam Ansiklopedisi, C. 17, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 493-501.
• KAPLAN, Mehmet (2016). Hikâye Tahlilleri. İstanbul: Dergâh.
• KARAHAN, Leyla (2011). Türkçede Söz Dizimi. Ankara: Akçağ.
• KAYNAK, Oya (1969). “Türkçede Bağlaçlar”. Türk Dili Dergisi, C XIX/209: 697-705.
• KOCAKAPLAN, İsa (1998). Açıklamalı Edebî Sanatlar, İstanbul: Damla.
• KORKMAZ, Zeynep (2017). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi. Ankara: TDK.
• LYONS, John (1968). Introdaction to Theoretical Linguistics. Cambridge: Cambridge University Press.
• MOORTHY, M. V. Ramana (2015). “Maupassant and Chekov: the Evolution of the Modern Short Story”. The International Research Specialist, 2/6: 223-230.
• MURPHY, M. Lynne (2003). Semantic Relations and the Lexicon. Cambridge: Cambridge University Press.
• SAZAK, Şerife (2021). Türkiye Türkçesinde Karşıtlık İşlevli Söz Dizimsel Yapılar. Ankara: Gazi Kitabevi.
• SEV, Gülsel (2012). “Bağlama Edatlarıyla Bağlanan Cümleler Bağlama Grubu Oluşturabilir Mi?”. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:12, 12/2: 107-122.
• ÜSTÜNOVA, Kerime (2006). “Ama’nın İşlevleri”. U. Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7/10: 79-92.
• ÜSTÜNOVA, Kerime (2014). Türkiye Türkçesinde Yapı Kavramı ve Söz Dizimi İncelemeleri. İstanbul: Sentez.
• ÜSTÜNOVA, Kerime (2010). “Yüzey Yapı-Derin Yapı Kavramları Üzerine”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 5/4: 698-704.
• YELTEN, Muhammet; Açıkgöz, Halil (2008). Kelime Grupları. İstanbul: Ofset Baskı.
• YÜCEL, Tahsin (1982). Yazın ve Yaşam. İstanbul: Yol Yayınları.