Kemal Tahir’in Esir Şehir Üçlemesi’nde İstanbul’un Görünümleri

Yıl 2024, Sayı: 29, 334 - 345, 21.03.2024

Aykut Nasip Kelebek

https://doi.org/10.30767/diledeara.1438570

Öz

Modern Türk edebiyatının önde gelen yazarları arasında yer alan Kemal Tahir; romanlarında Osmanlı Devleti’nin kuruluş ve çözülüş süreçlerini, modern Türkiye’nin inşasını ve erken Cumhuriyet döneminin siyasal krizlerini mercek altına almış ve bu hususlara getirdiği yaklaşımlarla etkileri hâlâ devam eden tartışmalar yaratmıştır. Kemal Tahir külliyatının en önemli parçalarından biri; hiç şüphesiz Esir Şehrin İnsanları, Esir Şehrin Mahpusu ve Yol Ayrımı adlı romanlarından oluşan Esir Şehir Üçlemesi’dir. Yazar baştan sona İstanbul’da geçen bu üçlemede Mütareke yıllarını ve Serbest Cumhuriyet Fırkası deneyimini konu edinir ve imparatorluktan Cumhuriyete geçiş döneminin kendine özgü koşullarını inceler. Bu çalışmada, Kemal Tahir’in Esir Şehir Üçlemesi’nde İstanbul’u tarihsel konumuyla nasıl değerlendirdiği, Beyoğlu’ndan hareketle Türk modernleşmesine nasıl yaklaştığı ve kadınların şehirdeki görünümlerini nasıl yorumladığı üzerinde durulacaktır. Elbette sadece Kemal Tahir değil, başka birçok modern Türk şair ve yazarı İstanbul’u çeşitli yönleriyle işlemiş ve bu kadim şehri Türkiye’nin tarihsel serüvenini yorumlama yolunda bir fırsat kabul etmiştir; dolayısıyla Kemal Tahir’in İstanbul’u incelenirken gerekli görüldükçe başka modern edebiyatçılarla karşılaştırmalara da gidilecek ve böylelikle Kemal Tahir’deki İstanbul imgesine ilişkin kuşatıcı bir çerçeve çizilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kemal Tahir, İstanbul, modernizm, yangın, kadın

Kaynakça

• Avcı, Mehmet Güven (2023). Kemal Tahir’i Okuma Kılavuzu. İstanbul: Ketebe Yayınevi.
• Avcı, Mehmet Güven ve Coşkun, İsmail (2024). “Kemal Tahir Romanlarında Türk Modernleşmesini Okumak: Bir Sınıflama Önerisi”, Yeni Perspektifler Işığında Kemal Tahir. Ayşen Şatıroğlu (Der.). İstanbul: Ketebe Yayınevi.
• Boyar, Ebru ve Fleet, Kate (2021). Osmanlı İstanbul’unun Toplumsal Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Çamlıbel, Faruk Nafiz (2023). Han Duvarları: Toplu Şiirler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Dosdoğru, Hulusi (2023). Batı Aldatmacılığı ve Putlara Karşı Kemal Tahir. İstanbul: Ketebe Yayınevi.
• Ersoy, Mehmet Âkif (2013), Safahat. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Işın, Ekrem (2023). İstanbul’da Gündelik Hayat. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri (2018). Sodom ve Gomore. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kayalı, Kurtuluş (2023). Kemal Tahir’in Entelektüel Portresi. İstanbul: Ketebe Yayınevi.
• Mansel, Philip (2011). Konstantiniyye-Dünyanın Arzuladığı Şehir 1453-1924. İstanbul: Everest Yayınları.
• Mantran, Robert (2020). İstanbul Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Necipoğlu, Gülru (1917). Sinan Çağı-Osmanlı İmparatorluğu’nda Mimarî Kültür. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Okay, Orhan (2014). Edebiyat ve Edebî Eser Üzerine. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tahir, Kemal (2022a). Esir Şehrin İnsanları. İstanbul: Ketebe Yayınevi.
• Tahir, Kemal (2022b). Esir Şehrin Mahpusu. İstanbul: Ketebe Yayınevi.
• Tahir, Kemal (2023). Notlar-Batılaşma. İstanbul: Ketebe Yayınevi.
• Tahir, Kemal (2022c). Yol Ayrımı. İstanbul: Ketebe Yayınevi.
• Tanyeli, Uğur (2022). Korku Metropolü İstanbul-18. Yüzyıldan Bugüne. İstanbul: Metis Yayınları.
• Tevfik Fikret (2021). Bütün Eserleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Yahya Kemal (2017). Aziz İstanbul. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
• Zürcher, Erik Jan (2023). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.